Jaren geleden hielp ik een vriend, die voor zijn studie stage ging lopen bij de NOS in Brussel, met zijn tijdelijke verhuizing naar de Belgische hoofdstad. Het buitenlandse avontuur duurde niet lang. Chris Ostendorf, op dat moment EU-correspondent van de NOS, vernam over betrokkenheid van de stagair bij politieke activiteiten in zijn woonplaats en meende dat het lopen van een stage bij de publieke omroep daarmee onverenigbaar was. Mijn vriend kon kiezen: stoppen met actief politiek engagement, of einde stage. Verbouwereerd belde hij mij wat ik daarvan vond en wat te doen. “Totaal belachelijk, maar zoek gauw een betere stageplek” was mijn advies. Zo geschiedde. Ik hielp hem terug te verhuizen en inmiddels verloopt zijn carrière vele malen voorspoediger dan die van Ostendorf.
Het leek mij zwaar overdreven om in de aanwezigheid van een politiek geprofileerde stagiair enigerlei bedreiging te zien voor objectiviteit van de verslaggeving van de omroeporganisatie. Maar je kunt ook betogen dat de Ostendorf de lat voorbeeldig hoog legde. Een voorbeeld voor velen. Niet in de laatste plaats voor zijn eigen NOS.
Journalisten mogen graag een grote broek aantrekken als ‘controleur van de macht’ en ‘bewaker van democratische waarden’. Des te opmerkelijker is het hoeveel ongezonde dwarsverbanden er bestaan tussen journalistiek en politiek en hoe sterk de verwevenheid tussen beide is in de mediawereld. De banden zijn talrijk en nauw, met alle schadelijke gevolgen van dien voor objectiviteit en professionele distantie. Dat geldt voor beide zijden.
Neem bijvoorbeeld de ‘overstappers’. Van journalistiek naar politiek of andersom. Uit een ver verleden kennen we CDA-voorlichter Frits Wester die naar RTL Nieuws ging. Hij had de schijn tegen, maar heeft zich bewezen als professioneel politiek commentator. Toch blijft het op eieren lopen. Een omgekeerde beweging maakte Kees Berghuis, van RTL-chef politiek naar hoofd communicatie van de VVD. Mag allemaal, maar je krijgt toch met terugwerkende kracht twijfel over zijn vroegere journalistieke werk.
Andersom gebeurt ook: politici of hun assistenten die aan de slag gaan als journalist, redacteur van televisieprogramma’s of presentator. En soms ook vice versa, zoals Mirjam Sterk, die na haar Tweede Kamerlidmaatschap voor het CDA ging werken bij de EO/IKON als presentator van een reeks programma’s over mensenrechten en daarna, met een tussenstop in Amerika, weer opdook bij de het CDA in de provincie Utrecht, waar zij momenteel gedeputeerde is.
Bij diezelfde IKON waar CDA’er Sterk actief was vond ook GroenLinks voorman Paul Rosenmöller onderdak. En hoe! Jarenlang kon hij daar zijn goddelijke gang gaan met zwaar politiek geprofileerde programma’s als Spraakmakende Zaken en Paul Rosenmöller en….. Na dat woordje ‘en’ kon je van alles invullen. Namen van personen, lijsttrekkers van politieke partijen, landen en hele werelddelen. Niets was de IKON, op kosten van de belastingbetaler, te gek. Rosenmöller is tegenwoordig weer politiek actief voor GoenLinks, als lid van de Eerste Kamer.
VPRO-directeur Lennart van der Meulen was geen parlementslid of bewindspersoon, maar als persoonlijk assistent van toenmalig D66 staatssecretaris Aad Nuis (Media & Cultuur) en veelvuldig campagneleider van D66 bracht hij wel een heel sterk politiek profiel naar de publieke omroep. De Capelse wethouder, thans JA21-voorman en Tweede Kamerlid Joost Eerdmans presenteerde voor WNL opiniërende programma’s. VVD’ers Ivo Opstelten en Ed Nijpels deden dat voor de (AVRO-)TROS, maar hun tv-werk betrof minder politiek geprofileerde programma’s. Toch wisten de heren er altijd wel een VVD-reclamedraai aan te geven. In deze reeks past ook oud PvdA-staatssecretaris Martijn van Dam, thans lid van de Raad van Bestuur van de NPO, al valt hij meer in de categorie ‘baantjescarrousel’. Hij drukt geen merkbaar politiek georiënteerd stempel op de programmering. Niet uit overtuiging, maar simpelweg omdat hij er de kwaliteiten voor mist.
Verder in het verleden ligt de betrokkenheid van de ooit prominente PvdA’er Jan Nagel bij het VARA-radio programma In de Rooie Haan. Met de van hem bekende schaamteloosheid vertelt Nagel nog immer graag over de manier waarop hij zijn tentakels bij de VARA aanwendde voor PvdA-gewin. Daarin vond hij in PvdA-coryfee Marcel van Dam een goede evenknie. Ook deze PvdA-politicus liet geen kans onbenut om politieke praatjes en voorkeuren te verwerken in zijn rol als presentator bij het tv-programma De achterkant van het gelijk. Hoogst opmerkelijk overigens dat BNN/VARA, ondanks de bedenkelijke geschiedenis met Van Dam, er in 2021 geen probleem in zag datzelfde programma door D66’er Alexander Pechtold te laten leiden. En Pechtold het kennelijk geen probleem vond die klus aan te nemen.
Paul Witteman, ooit presentator bij Pauw&Witteman en leider van het gedenkwaardige ronde tafelgesprek na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2002 waarin Pim Fortuyn de vloer aanveegde met PvdA-leider Ad Melkert, maakte van zijn PvdA-sympathie en goede persoonlijke betrekkingen met Melkert geen geheim, maar het ondermijnde wel zijn journalistieke geloofwaardigheid. Het is maar beter dat hij tegenwoordig een muziekprogramma leidt, al was het optreden bij Podium Witteman van PvdA-Kamerlid en toenmalig Kamervoorzitter Khadija Arib een tenenkrommende vertoning vol bewieroking en zwijmelarij. Arib bleek ook nog eens de ballen verstand te hebben van muziek. Wat kwam zij eigenlijk doen?
Meerdere journalisten verkasten naar ministeries en de Rijksvoorlichtingsdienst en werden daar de spreekbuis van bewindslieden of het koninklijk huis. Zo werd de chef van de Haagse Journaalredactie Job Frieszo directeur communicatie op Economische Zaken en later woordvoerder van Buitenlandse Zaken. Jan Schinkelshoek, verslaggever bij het Reformatorisch Dagblad en parlementair redacteur van de Haagsche Courant maakte het nog bonter. Eerst stapte hij over naar de afdeling voorlichting van de CDA-fractie in de Tweede Kamer om daar woordvoerder van de fractievoorzitter te worden. Een paar jaar later dook hij op als voorlichtingsdirecteur bij het ministerie van Justitie. Om vervolgens weer terug naar de Haagsche Courant te gaan, nota bene als hoofdredacteur. Alsof dat niet al gek genoeg was werd hij, na een paar jaar communicatiewerk voor de Rabo-bank, in 2006 lid van de Tweede Kamer voor het CDA.
Journalisten in de politiek zijn talrijk -denk aan Ton Elias (VVD), Marijn de Koning (D66) of Pia Dijkstra (D66)- maar qua schaamteloos en opportunistisch slalommen langs en rond tegengestelde belangen spant Schinkelshoek de kroon. Al kon zijn partijgenoot Hans Hillen er ook wat van. Ooit NOS verslaggever, daarna voorlichter op het ministerie van Financiën, vervolgens Tweede Kamerlid en minister van Defensie en toen tabakslobbyist, welke functie hij heimelijk combineerde met het lidmaatschap van de Eerste Kamer. Tegenwoordig duikt de CDA’er van tijd tot tijd weer op als gelegenheidscommentator bij welk medium ook maar dat een microfoon voor zijn neus houdt.
Hoe bedenkelijk ook, de Frieszo’s en Schinkelshoeken van deze wereld zullen navolging blijven krijgen. Elke keer als ik NOS-redacteur Xander van der Wulp in beeld zie bij het NOS-Journaal of schnabbelend aan de Op1 gesprekstafel, dwalen mijn gedachten af naar zijn vader Gerard, die van journalist bij onder meer Trouw en de NOS opklom tot directeur-generaal van de RVD. Dan vraag ik mij tevens af hoe lang het nog zal duren voordat zoon Xander pappa’s pad volgt en zijn opmerkelijk gedienstige journalistieke gedrag jegens de zittende macht verzilvert met een mooie en veel beter betalende voorlichtingsbaan bij een departement of de RVD.
Dikwijls ligt de kongsi tussen journalistiek -of wat daarvoor moet doorgaan- en politiek er duimendik bovenop, omdat de journalist/presentator bekend staat als politicus of er geen geheim van maakt zijn mediapositie te gebruiken voor politiek gewin. Kwalijker zijn de journalisten/presentatoren die de schijn willen ophouden een neutrale en objectief berichtende en interviewende journalistieke professional te zijn, maar intussen een sterk geprofileerde agenda hebben.
Kijk naar een paar uitzendingen van Rick Niemans WNL op Zondag en je weet welke politieke lidmaatschapskaart hij op zak heeft, al was het maar vanwege de veelvuldige aanwezigheid van VVD-coryfee Hans Wiegel, wiens politiek actieve leven al weer decennia achter ons ligt. Meer in het algemeen is WNL de huiszender van de liberalen. Geen ochtend gaat voorbij of de een of andere VVD’er krijgt ruim baan om in Goedemorgen Nederland zijn of haar politieke stokpaardjes te berijden.
Jort Kelder bleek financier van FvD reclamefimpjes, maar zit nog steeds aan tafel bij Op1 en op diverse andere omroepstoelen. Dit werd gerechtvaardigd met de bewering dat het ‘niet handig, maar geen belangenverstrengeling’ was. Oh nee? Journalist/presentator helpt politieke partij, maar wij moeten vooral niet denken dat het hem beïnvloedt in interviews met representanten van die partij. Dat hij de boezemvriend is van de minister-president, met wie hij graag vakantietripjes of boottochtjes maakt, valt hem niet euvel te duiden, maar niemand gelooft toch dat hij de VVD-leider op het hakblok legt mocht er journalistiek aanleiding toe zijn? Het lijdt geen twijfel dat journalist Kelder wetenschap draagt van feiten en omstandigheden die journalistiek en vanuit ‘controle op de macht’ uiterst relevant en wetenswaardig zijn. De discrete vriend zwijgt daarover. Kan allemaal bij de publieke omroep. Vriendjespolitiek bij Russia Today, vreselijk! In Hilversum geen probleem.
M, het programma van de incapabele, geveinsd empathische en hoogst onprofessionele Margriet –‘Start De Show’-van der Linden, is één lange, eenzijdige aaneenrijging van linksige, politiek correcte, woke gasten en thema’s, niet zelden gericht op allerhande LHBTI-kwesties -thans ook de Oekraïense- waarbij Margriet, die ondanks bedroevende kijkcijferscores al jaren de hand boven het hoofd wordt gehouden door een inner circle van invloedrijke lesbiennes, steevast zit te kwijlen als een bakvis bij een kasteelroman. Huisvriendin Kajsa Ollongren heeft straks, als de déconfiture onafwendbaar is, vast wel een voorlichtingsbaantje bij D66 in de aanbieding.
Jongste kers op deze incestueuze taart is Ahmed Aarad. Deze in Marokko geboren en op jonge leeftijd naar Nederland verhuisde ICT’er prijst zichzelf op de website van de Speakers Academy aan als medeoprichter van ‘een stichting die de overheid op transparante en objectieve wijze adviseert’. Dat lijkt mij een overtuigende kwalificatie voor een journalistieke loopbaan die hem inmiddels gebracht heeft tot presentator van het programma Ongehoord Nieuws van de kersverse publieke omroep toetreder Ongehoord Nederland (ON). In dat Koefnoen-achtige programma schuiven politici aan als Thierry Baudet en Geert Wilders, die ongehinderd door welke lastige vraag dan ook hun politieke handelswaar mogen komen uitventen. Het redactiestatuut van ON bepaalt in artikel 5.4 ‘De redactie laat zich leiden door de uitgangspunten van journalistieke zorgvuldigheid en evenwichtigheid’. Niet dat de interviews met Baudet en Wilders daar aanleiding toe geven, maar vooruit: so far, so good.
Op 8 maart 2022 verscheen in dat programma Richard de Mos, de kleurrijke lijsttrekker van de Haagse politieke partij Hart voor Den Haag/Groep De Mos. Ik ken Richard persoonlijk en ik heb een zwak voor hem. Niemand weet hoe de vervolging die het OM tegen hem heeft ingezet wegens verdenking van corruptie, omkoping, schending van het ambtsgeheim en deelname aan criminele organisaties gaat aflopen. Maar om een week voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 in een live-televisieprogramma op de nationale publieke omroep, betaald uit publieke middelen ten behoeve van ‘hoge kwaliteit’, aan zo’n gast niet één, maar dan ook werkelijk niet één serieuze vraag te stellen en de Hart voor Den Haag lijsttrekker ongehinderd door welke tegenwerping dan ook zijn reclamefolder te laten voorlezen, is iets waar Margriet van der Linden nog een puntje aan kan zuigen.
Hoe het zover heeft kunnen komen? Ahmed Aarad is nummer 45 op de kieslijst van Hart voor Den Haag/Groep De Mos. Journalist-presentator bij omroep ON. Door Arie Slob (CU) toegelaten tot het publieke bestel.
In vergelijking met de 35.000 euro die iedere drie kwartier ‘show’ van M kost is, de dikke drie miljoen publiek geld die ON voor zijn hele programmering tot en met 2026 per jaar mag wegpoetsen klein bier. Toch is het bespottelijk dat zoiets kan.
Chris Ostendorf hield een politiek geprofileerde stagiair tegen. Misschien kan staatssecretaris Gunay Uslu (cultuur en media, D66) de anderen buiten de deur houden. Te beginnen met die flauwekul van Ongehoord Nederland.
Lees ook van Geert Dales:
