Het is markt in de Helderse Binnenstad. Er komt een geel busje aangereden. ‘Stem sociaal, stem PvdA, lijst negen’, klinkt het door de luidsprekers. Elke vijftien seconden volgt dezelfde boodschap. Het is een stille hint over zowel de vage koers van de PvdA als over de teloorgang van de sociaaldemocratie. Het is nauwelijks voor te stellen dat de PvdA niet eens zo heel lang geleden acht zetels in de Helderse gemeenteraad had. Dat zijn er nu nog twee. Verdere krimp behoort tot de mogelijkheden.
Op het plein staat een aanhangwagen van de Seniorenpartij. We zien een grote foto van Nancy List en Kees Bazen, de huidige raadsleden. Op het wagentje staat de tekst: ‘Alleen ga je sneller, maar samen kom je verder’. Het is niet helemaal duidelijk of dit al langer de leus van de Seniorenpartij is of dat deze speciaal voor deze campagne is bedacht. Dat laatste zou toepasselijk zijn: in 2018 stond List op de kandidatenlijst van Gemeentebelangen en Bazen op die van het CDA.
In de voormalige H&M-vestiging in winkelcentrum Kroonpassage vindt een politieke markt plaats. De interesse van het publiek valt tegen: het winkelcentrum staat grotendeels leeg en dus loopt vrijwel niemand spontaan langs. Er blijken vijftien partijen mee te doen, waaronder Senioren Actief. Hoewel de meeste aanwezigen politiek actief zijn en dus echt wel iets van de Helderse politiek weten, kost het moeite het onderscheid met de Seniorenpartij te achterhalen.
De Seniorenpartij bestaat alweer een paar jaar en zat zelfs in de coalitie. Voorman Remco Duijnker werd in 2018 wethouder. Later kreeg men ruzie en de twee raadsleden – die beide al eerder bij andere partijen actief waren – splitsten zich af. Zo ontstond Senioren Actief. De coalitie hield wel een meerderheid over, maar wethouder Duijnker was opeens partijloos. Hij werd toen maar wethouder namens protestpartij Beter voor Den Helder, de club van zijn schoonzoon.
Duijnker doet nu weer met zijn Seniorenpartij mee en heeft her en der nieuwe politici opgedweild. Er komen er opvallend veel van het CDA, waar men ontevreden was over de landelijke koers. Soms waren de redenen basaler: zo vond Bazen zijn vierde plek op de kandidatenlijst te laag. Duijnker lijfde hem in. Hetzelfde deed hij met Nancy List, die eerder raadslid was namens de partij van ex-wethouder Geurt Visser die vanwege een MeToo-zaak moest aftreden. De lat ligt bij Duijnker niet erg hoog.
Op de verkiezingsmarkt kom ik Rachel Post tegen. Ze begon ooit bij de SP maar splitste af om actief te worden bij de Stadspartij. Daarna zat ze in haar eentje in de gemeenteraad, ging ze naar protestpartij Helder Onafhankelijk en daar splitste ze zich weer vanaf en werd Sociaal Lokaal, wat niet veel meer was dan Rachel Post met een partijnaam erop. Ze werd in 2018 niet herkozen. Nu is ze terug bij Helder Onafhankelijk, maar niemand begrijpt waarom. Ze kan het zelf ook niet uitleggen.
Post was onlangs in het nieuws omdat ze bij een bijeenkomst beweerde van FvD te zijn. Twee dagen later bleek dat niet te kloppen. Niemand weet hoe het zit: blufte ze dat ze op de kandidatenlijst kwam? Werd Forum na Posts eerste optreden voor haar gewaarschuwd? Of was Helder Onafhankelijk eigenlijk bezig op te gaan in FvD Den Helder en mislukte dat? Het blijft onduidelijk. Forum doet in Den Helder niet mee. De PVV en wappieclub Hart voor Vrijheid wel. Ze laten zich deze zaterdag nergens zien.
In Den Helder is er een ware wildgroei aan lokale protestpartijen. Zo is er ook nog Behoorlijk Bestuur, geleid door Sylvia Hamerslag. Het belangrijkste wapenfeit van Hamerslag is haar verzet tegen de afbraak van het voormalige restaurant van V&D: een foeilelijke betonnen uitbouw die over een winkelstraat uitkeek. De gemeente ging er niet over. Behoorlijk Bestuur fungeert eveneens als stofzuiger voor spijtoptanten van elders: een PVV’er sloot zich tussentijds aan en een VVD-raadslid deed hetzelfde.
Behoorlijk Bestuur gaat de verkiezingen winnen, zo verwacht men in Den Helder. De partij gebruikt een oud recept: men is overal tegen en heeft een kandidatenlijst met 43 mensen die flink flyeren. Dan heb je al snel een handvol zetels bij elkaar. In 2018 deed Beter voor Den Helder dit, in 2014 de Stadspartij en in 2010 Trots op Nederland. Die partijen waren hetzelfde als Behoorlijk Bestuur, maar ze gingen later meebesturen. Daardoor zijn ze fors in de achting van boze Heldenaren gedaald.
Waar de Helderse campagne inhoudelijk over gaat blijft een raadsel. Vrijwel alle raadsleden geven toe dat ze op veel zaken weinig invloed hebben: de ruimtelijke ordening ligt meerjarig vast, in het sociaal domein voert men landelijke regels uit en bij gemeenschappelijke regelingen met andere gemeenten is het moeilijk de koers te veranderen. Het winkelcentrum waar we ons bevinden wordt waarschijnlijk gesloopt, maar ook daar heeft de gemeenteraad geen grip op.
De VVD-lijsttrekker is trots dat er de afgelopen jaren stabiliteit was. Den Helder stond voorheen altijd bekend als probleemgemeente. De financiën en dienstverlening zijn nu op orde. Meteen valt op hoe weinig sexy deze prestaties zijn en hoe onzichtbaar voor boze burgers die zich druk maken over het woningtekort, de energieprijzen, asielzoekers, files en windmolens. Deze landelijke onvrede over vanalles en nog wat vertaalt zich lokaal in een brede afkeer van landelijke partijen, of ze lokaal nou goed presteren of niet.
De lokale protestpartijen varen er wel bij, al ontberen ze elke kwaliteit. Ze vinden allemaal hetzelfde, want ze zijn overal tegen. Bovendien hebben ze allemaal kandidatenlijsten die bestaan uit oudgedienden van andere partijen. Die vechten elkaar binnenkort de tent uit want dat deden ze in het verleden elders ook al. Mogelijke winnaar Behoorlijk Bestuur heeft waarschijnlijk drie kandidaten die wethouder willen worden dus we kunnen de eerste ruzie al raden.
We weten ook hoe dit afloopt: om te kunnen besturen zijn vroeg of laat weer stabiele partijen als CDA, VVD, D66 en PvdA nodig. De protestpartijen die met hen in een coalitie gaan zitten worden al snel gedwongen ander beleid te voeren dan ze hebben beloofd. Daar worden ze dan in 2026 weer genadeloos door de kiezer op afgerekend en dat schept dan weer ruimte voor nieuwelingen. Zo krijgen politieke gelukszoekers altijd weer een nieuwe kans.
Meer over deze bijeenkomst, en beeld, via @chrisiserbij
Lees meer van Chris Aalberts:
Buurtreferendum: over de schutting bij de burger dan maar
Waarom stelt niemand kritische vragen aan kleine politieke partijen?
Bij klimaat kunt u kiezen voor een onsje meer, met een onbekend prijskaartje
