Het meest fascinerende aan het whatsappverkeer tussen de gesjeesde Amsterdamse gemeenteambtenaar en CDA-onderknuppeltje Sywert van Lienden en minister en CDA-coryfee Hugo de Jonge is niet de inhoud, maar het feit dat het bestaat. En niet zo’n beetje ook. Waarom liet De Jonge het toe dat een functieloze en onbeduidende Van Lienden hem langdurig bestookte met vele en zeer uitgebreide berichten en zei hij niet: ‘Sywert donder op. Zo niet, blokkeer ik je’.
Begin deze eeuw droeg ik als wethouder van Amsterdam bestuurlijke verantwoordelijkheid voor een miljardenproject: de Noord-Zuidlijn. Ooit vooral bekend van de budgetoverschrijdingen, tegenwoordig in het nieuws als een zeer succesvol OV-tracé waardoor het ooit wegkwijnende Amsterdam-Noord inmiddels groeit en bloeit en waarvoor miljarden worden gereserveerd om die door te trekken naar Schiphol/Hoofddorp en Zaanstad/Purmerend. Exact zoals het bedoeld was. Maar dat terzijde.
Niet één keer heb ik persoonlijk contact gehad met vertegenwoordigers op welk niveau dan ook van de bedrijven die een rol speelden in de aanbestedingen. Op mijn klompen voelde ik aan dat het verstandig was daar weg te blijven en het over te laten aan de ambtenarij. Nooit had iemand enige kans persoonlijke druk uit te oefenen of mij in verleiding te brengen. Tot de dag van vandaag ben ik blij voor die aanpak gekozen te hebben.
Met deze ervaring in mijn achterhoofd sla ik met grote verbazing het appverkeer van een minister met het opgewonden standje Sywert aan. Waarom deed De Jonge zo zijn best die onbeduidende druktemaker aan de benodigde contacten te helpen en begaf hij zich in vergaand persoonlijk contact met de mondkapjeszwendelaar?
‘Hugo is hypergevoelig voor beeldvorming’, luidt de algemene diagnose. Sywert dreigde met negatieve berichtgeving via zijn communicatiekanalen en Hugo zou daar bevreesd voor geweest zijn. Zou kunnen, maar zeker nu we weten dat Sywert al via de persoonlijk assistent van De Jonge kenbaar had gemaakt ‘commercieel te gaan’ en het niet voorstelbaar is dat die assistent het de minister niet heeft verteld, vind ik die verklaring voor De Jonge’s bizarre optreden amper nog geloofwaardig. Met dat ‘commercieel gaan’ had De Jonge immers een fantastisch drukmiddel in handen om Sywert een kopje kleiner te maken mocht die al te lastig worden. Waarom deed De Jonge niets met die wetenschap?
Mijn -ik geef toe gedurfde en brutale- analyse is: Sywert en Hugo hadden elkaar in de tang. Sywert wist iets van De Jonge en Hugo wist iets van Van Lienden. Wat Sywert wist is dat Hugo contacten legde die hij in zijn hoedanigheid nooit had mogen leggen. “Het is mijn portefeuille niet” betoogde De Jonge steeds om zijn onschuld aan te tonen. En zo is het. Toch bemoeide De Jonge zich intensief met de deal. “Ik heb die deal niet gesloten”. Klopt ook. Maar hij heeft hem wel mogelijk gemaakt door Van Lienden naar de juiste tafels te dirigeren met misbruik van zijn ministeriële gezag. Dat had De Jonge onder de pet willen houden, maar het ligt nu op straat. Wat dat betreft is Sywert een chantagemiddel kwijt. Maar hij heeft nog meer in de tas.
De Jonge had Sywert al in april kunnen opknopen als hij bekend had gemaakt dat het geen liefdadigheidswerk, maar keiharde business was met die mondkapjes. Maar dat deed hij niet. De onthulling kwam van De Volkskrant en De Jonge -minister en CDA prominent- zweeg er in alle talen over. Dat is met de wetenschap van nu -De Jonge wist al in april 2020 dat Van Lienden geen charitas bedreef- een nog verbijsterender constatering dan het destijds al was.
Al net zo gek is de gang van zaken met het Deloitte-onderzoek. Op 1 september 2021, dat is dus zeven (!) maanden geleden hadden de eerste bevindingen over de deal van VWS met de onderneming van Van Lienden c.s. geopenbaard hebben moeten worden. Dat had toenmalig minister Tamara Van Ark de Tweede Kamer beloofd. Zij verdween van het politieke toneel, waarna de voortgang van het onderzoek in handen kwam van de inmiddels ook verdwenen VWS-staatssecretaris Paul Blokhuis. Neem maar rustig aan dat Hugo de Jonge zich ook daarmee heeft bemoeid. Zijn kamer was een paar stappen verwijderd van Blokhuis. Gelooft u echt dat de heren er niet over spraken?
Wat er met dat onderzoek intussen aan de hand is kunt u hier lezen. Dat onderzoek gaat niet alleen heel veel geld kosten -uurtarieven in die branche 300 tot 600 euro exclusief BTW- maar ook nog heel lang duren, waarna er een product wordt opgeleverd zonder conclusies, laat staan aantijgingen. Deloitte zei immers tijdens de briefing voor de Tweede Kamer van 5 april 2022 “Wij leveren geen beoordeling, maar een feitenrelaas, normenkader en tijdsgewricht. Het is aan de opdrachtgever om conclusies te trekken”.
Zolang het onderzoek loopt zal De Jonge het gebruiken als excuus om niet méér te hoeven zeggen dan strikt noodzakelijk voor zijn eigen verdediging. Als ooit het onderzoek klaar is zal De Jonge het uitleggen als een bewijs dat hem niets te verwijten valt. ‘Wetenschap achteraf, met de kennis van toen, tijdsgewricht’. Je kunt het nu al uittekenen.
Nooit zullen we te weten komen wat er precies heeft gespeeld. Sywert gaat het niet vertellen want die weet dat hij Hugo in de tang heeft zolang hij zwijgt. Hugo gaat het niet vertellen, want ook voor hem geldt dat de chantage alleen werkt als hij zijn mond houdt. Waarover de heren zullen blijven zwijgen? Over de reden dat Sywert’s aandeel in de winst twee keer zo groot was dan dat van zijn partners in crime Bernd Damme en Camille van Gestel. In ‘De vraag die niemand stelt’ vroeg ik aandacht voor dat opvallende feit. Nooit is het opgehelderd.
Met de wetenschap van nu gooi ik een gedurfde, maar helemaal niet ondenkbare suggestie op tafel: is Sywert niet simpelweg de geldezel van De Jonge? Waarom anders begaf hij zich op een traject waarvan hij, toch niet dom, moet hebben zien aankomen dat het hem levenslange maatschappelijk uitsluiting zou brengen als de feiten bekend werden? Zo’n risico neem je toch alleen als je weet dat je de schapen op het droge hebt? En dat kon alleen maar bereikt worden door De Jonge, zonder wiens medewerking die deal nooit tot stand kon komen, onder druk te zetten.
Daarvoor was De Jonge’s huiver voor negatieve publiciteit een veel te pover drukmiddel. Er moet iets anders gespeeld hebben om als onderknuppel een minister zo in de tang te krijgen. En om De Jonge zo gretig te maken zijn volle gewicht in de strijd te gooien voor een deal van 100 miljoen euro die nergens op sloeg. Het lijkt mij raadzaam om gedurende vele jaren het uitgavenpatroon van Hugo de Jonge in de gaten te houden. Als ook daar op een dag een BMW Z4 voor de deur staat weten we genoeg.
Lees meer van Geert Dales:
TPO wordt mede mogelijk gemaakt door abonnementsgeld. Neem daarom nu een abonnement!
