Het Martini Ziekenhuis in Groningen heeft drie dagen na de plaatsing van een beeld de opdracht gegeven om dat kunstwerk uit haar pand te laten verwijderen. Het betreft een beeld van een naakte knielende zwangere vrouw die haar twee kinderen, die voor haar staan, voedt. Maar het ogenschijnlijk natuurlijke tafereel is omstreden. RTV Noord stelt:
“Wie het beeld vanaf de derde verdieping [BC: van het ziekenhuis] van de achterkant bekijkt, kan er een vrouw in zien die zich door twee mensen oraal laat bevredigen.”
Het ziekenhuis heeft de kwestie voorgelegd aan haar ‘kunstcommissie’. Een woordvoerder van het Martini ziekenhuis legt uit waarom het kunstwerk aanvankelijk moest worden verwijderd:
“[Kunst in het ziekenhuis] mag heus tot nadenken aanzetten, maar dient vooral om je af te leiden. Even je gedachten verzetten. We willen niet dat er mensen zijn die het kwetst of stoort.”
Maar is dat niet precies wat het ziekenhuis heeft bereikt bij de gek die een kunstwerk beoordeelt op drie verdiepingen afstand? Dat het hem heeft afgeleid? Dat deze kunst als kwetsend wordt ervaren doet de wenkbrauwen fronsen. Zo bezien kan zelfs de Nachtwacht van Rembrandt als kwetsend worden gezien. Want grijpt kapitein Frans Banninck Cocq, bezien vanaf een meter of 50 afstand van het schilderij, met zijn rechterhand niet naar het meisje met de kip?
Inmiddels, na wat aandacht binnen de (sociale) media is het Martini Ziekenhuis voorlopig teruggekomen op haar besluit om het kunstwerk te verwijderen. Het beeld wordt nu ‘omgedraaid’, zodat het vanaf de derde verdieping vanaf de voorzijde wordt aanschouwd. Uit de casus van het Groningse ziekenhuis blijkt de hedendaagse luiheid, het gebrek aan het hebben van een onderzoekende houding. Een stukje informatie wordt waargenomen, op basis waarvan te snel wordt geoordeeld. De gekwetste mensen op de derde verdieping zagen slechts de achterzijde van het beeld en trokken te vroeg hun conclusies. Het is dezelfde luiheid waarbij het verspreiden van fake news gedijt.
Na de recente beeldenstorm rondom de opmars van Black Lives Matter, de voortdurende praktische onmogelijkheid – omwille van veiligheidsredenen – om Mohammedcartoons te tekenen of te tonen, en de angst om de laatste islamitische profeet door middel van grappen te beledigen tijdens een cabaretvoorstelling, is het nu de Hollandse preutsheid die oproept tot het cancellen van kunst.
De hedendaagse omgang met kunst verraadt onze mentale kwetsbaarheid. Kunst mag niet langer storend, omstreden, controversieel, schokkend, gevoelig of kwetsend gevonden kunnen worden. Zodra een klein groepje mensen er aanstoot aan neemt wordt een kunstwerk gelabeld als kwetsend. Tegen kwetsende kunst moeten mensen worden beschermd, zo lijkt een veelgehoord standpunt te zijn.
Maar in een open samenleving moet de kunstenaar vrij zijn om zijn of haar ideeën de vrije loop te laten. In kunst moet de kunstenaar zich vrijelijk kunnen uiten. Dat geldt ook wanneer die kunst als kwetsend kan worden ervaren; misschien zelfs juist dan. Want wat maakt dat er een gevoel van kwetsing ontstaat? Vaak heeft dat te maken met een gebrek aan weerbaarheid. Dan kan dergelijke ‘kwetsende kunst’ juist dienen om taboes te doorbreken en om de kwetsbaarheid van onze samenleving te verkleinen. Laat kunst dus gerust kwetsend of storend zijn.
Lees meer van Bart Collard:
