Onze premier weet niet hoe een smartphone werkt en gebruikt daarom een oud Nokiaatje om te sms-en. Omdat dit apparaat beperkt geheugen heeft, wist de premier dagelijks alle sms-jes. Niet ter discussie staat dat hij op basis van staatsrechtelijke regels het sms-verkeer eigenlijk moet bewaren. Met een goede reden: onze staatsinrichting is gebaseerd op de trias politica.
Omdat macht vaak corrumpeert zijn dit soort checks and balances bittere noodzaak om een democratische rechtsstaat te kunnen laten functioneren. Het wissen van sms-jes kun je daarom moeilijk betitelen als een vormfout. Integendeel, het wissen van correspondentie (om wat voor idiote reden dan ook) door bewindspersonen die eigenlijk beschikbaar moet blijven voor controle is een directe aantasting van de fundering van ons staatsbestel. Het is dus niet zo gek dat Tweede Kamer hem hierover in een spoeddebat ter verantwoording roept.
De terugkerende uitdaging voor parlementariërs is: hoe help ik een eventuele motie van wantrouwen om zeep zonder al te veel gezichtsverlies te lijden? Gelukkig voor deze Kamerleden is er een beproefd recept om hiervoor een window of opportunity te creëren, namelijk: het debat de hoek indrijven van gesteggel over de intenties, niet over het gedrag zelf.
Een debat over vermeende onoprechtheid en dubieuze intenties biedt veel meer mogelijkheden om na ampele afwegingen tot de slotsom te komen dat een motie van wantrouwen een te zwaar middel is. De uitleg van de premier (stom maar van geen kwaad bewust) kan daarbij mooi dienen als reddingsboei van de eigen reputatie.
Op Twitter sorteert oud-Telegraaf-hoofdredacteur Sjuul Paradijs al vast voor op gesteggel over de intenties:
“Teleurgestelde Volkskrant creëert een vertrouwensrel rond Rutte en zijn gewiste sms´jes, Voer voor wappies door verdachtmaking dat er door MinPres bewust data is vernietigd. Je vertrapt daarmee een samenleving die uit moet gaan van vertrouwen in plaats van wantrouwen.”
Koren op de molen van de coalitie. Zolang je niet kunt bewijzen dat Rutte bewust data heeft vernietigd, kun je met een gerust hart het standpunt innemen dat er doelbewust een vertrouwensrel wordt gecreëerd. Beetje eigen schuld van de Volkskrant, omdat zijzelf ook de intenties van Rutte als insteek hadden gekozen in plaats van het gedrag zelf.
Het recente en uiterst merkwaardige mondkapjesdebat met Hugo de Jonge verliep precies volgens deze lijn. Niet ter discussie stond dat hij niet aan zijn informatieplicht aan de Tweede Kamer had voldaan. Ook bevestigde De Jonge dat hij werkmail ontving op een privémailadres. Ook dat is verboden omdat op deze manier de controle wordt gefrustreerd. De verklaring van De Jonge was dat hij moeite had met inloggen op zijn werkmail. Iedereen met een beetje gezond verstand snapt dat dit een goedkope smoes is. Net zoals het Nokia-verhaal van Rutte.
Het verweer is dan ook niet bedoeld om de burgers te overtuigen maar om de coalitieleden in het parlement munitie te geven om tegen een motie van wantrouwen te stemmen. En dit kan alleen als het debat verzandt in gesteggel over integriteit en intenties. Niemand kan ten slotte in het hoofd van onze bewindspersonen kijken. Staatsrechtsgeleerde Wim Voermans en Pieter ‘Pietje Precies’ Omtzigt zijn roependen in de woestijn: het gaat om de schending van de regels, niet om de intenties.
