Op 20 mei vierde de katholieke kerk de feestdag van de heilige Bernardinus van Siena, een van de populairste predikanten uit de 14de eeuw. In zijn sermoenen had hij het vaak over sodomie: ‘een zonde die zo erg is dat zelfs de duivel met afgrijzen ervan wegvlucht.’ Het begrip homoseksualiteit bestond toen nog niet en evenmin het inzicht dat homoseksualiteit een aangeboren kenmerk of een psychologische gerichtheid kon zijn. Het begrip ‘homoseksueel’ dook voor het eerst op in 1870 in de forensische geneeskunde.
De 14de eeuw was voornamelijk gekenmerkt door angst voor heksen, antisemitisme en sodomie. Bernardinus besteedde vooral aandacht aan sodomie, een ‘zonde’ die toen blijkbaar erg vaak voorkwam. In een sermoen in Siena zei hij: ‘we moeten het over deze zonde hebben in elke hoek van Siena, in elk huis, in elke winkel, in elke stal, want er is geen enkele plaats die er niet door besmet is.’
Sodomie was in de middeleeuwen een veel ruimer begrip dan homoseksualiteit nu. Het ging over liefde voor mooie jongetjes en aantrekkelijke knapen, over anale en orale seks (ook onder echtparen), seks met dieren en masturbatie. Men dacht dat sodomie uitgelokt werd door een gebrek aan natuurlijke seks tussen man en vrouw, vandaar dat prostitutiehuizen werden getolereerd als uitlaatklep om sodomie te voorkomen. Alhoewel Bernardinus fel tekeer ging tegen elke vorm van seks buiten het huwelijk, repte hij met geen woord over de vele prostitutiehuizen in Siena, blijkbaar omdat hij bezoek aan een prostituee zag als een uitlaatklep om sodomie tegen te gaan.
Met natuurlijke seks werd toen bedoeld seks die kan leiden tot zwangerschap. Bernardinus gaf het voorbeeld van een jonge vrouw die na zes jaar huwelijk nog steeds maagd was, omdat haar veel oudere echtgenoot alleen anale seks met haar had. Zij klaagde hierover bij de bisschop en bij de burgemeester, maar die konden weinig doen omdat het zo moeilijk te bewijzen was. Anale seks kwam vaak voor als een soort voorbehoedsmiddel. Volgens Bernardinus kan dit een goede rede zijn voor de kerk om het huwelijk te ontbinden.
Bij Bernardinus ging het voornamelijk over sodomie tussen volwassenen en jongetjes of pubers. Hij zag dat als een soort afgoderij omdat de volwassene het kind of de knaap ‘met zijn geest en ogen’ adoreert. Seks tussen vrouwen komt slechts af en toe ter sprake, bijvoorbeeld in een van zijn preken zegt Bernardinus: ‘Als een van de hier aanwezige vrouwen zich op dit podium zou uitkleden en naakt voor jullie zou staan, hoeveel mannen en hoeveel vrouwen onder jullie zouden niet in verleiding komen’ en ’ik zeg dat velen zouden in verleiding komen, alleen maar door te kijken.’ Hier laat Bernardinus blijken dat hij weet heeft van seks tussen vrouwen.
Zoals gezegd is er ook sodomie mogelijk tussen echtparen en Bernardinus besteedde hier ook aandacht aan. Hij vond dat een grotere zonde dan incest en seks met je eigen moeder, want sodomie ‘gaat tegen de natuur’. Sodomie met je eigen vrouw is een grotere zonde dan sodomie met een prostituee.
In die tijd was alleen seks met het oog op de voortplanting ‘natuurlijk’, ook coïtus interruptus was zonde. Er werd vooral gewezen op het lot van Sodom en Gomorra waar seks met jongens een vorm van afgoderij was en dat is precies wat de woede opwekt van de Ene God die daarom Sodom en Gomorra heeft vernietigd. Om die reden kan men beter een minder erge zonde plegen dan sodomie. Bernardinus verwees hierbij naar Genesis 19:8 waar gezegd wordt dat Lot zijn twee nog maagdelijke dochters aanbiedt aan de mannen van Sodom opdat zij niet met zijn zonen seks zouden hebben. In de middeleeuwse waardenhiërarchie was verkrachting een minder kwaad dan sodomie tussen mannen.
Bernardinus gaf menstruerende vrouwen het advies toch seks te hebben met hun mannen opdat ze niet zouden vervallen in sodomie, alhoewel men toen dacht dat kinderen die tijdens de menstruatie verwekt waren als monsters zouden geboren worden. Als een man zijn vrouw met de dood bedreigt omdat ze geen anale seks wil, dan moet de vrouw kiezen voor de dood.
Bernardinus staat bekend als een antisemiet. Hij schreef inderdaad ‘dat de joden de ergste vijanden zijn van alle christenen omwille van de woekerrente die ze eisen bij hun leningen’, maar in een andere preek zegt hij dat ‘als je een jood in nood ziet, dan moet je hem helpen met authentieke, rechtvaardige, heilige en actieve liefde.’ Misschien zou hij nu de LGBT’ers als zondige mensen zien die in de hel terecht zullen komen, maar als hij een van hen in nood zou zien dan zal hij wellicht ook aanzetten tot liefdevolle behandeling. Wie niet gelooft in de hel kan met deze laatste gedachte leven.
Lees ook van Juliaan van Acker:
KLIK NIET OP DE RODE KNOP!
