Luxor Live, een smoezelig poppodium in het centrum van Arnhem, is goed gevuld met leden van PvdA en GroenLinks. Maandagavond gaan fractievoorzitters Jesse Klaver en Attje Kuiken ’in gesprek over een linkse toekomst’. We kennen dit format van Klaver, die al voor de corona-pandemie regelmatig langs poppodia ging om met het publiek van gedachten te wisselen. Deze avond is het eerste en voorlopig enige gezamenlijke optreden van Klaver en Kuiken. Een veeg teken dat de fusie van PvdA en GroenLinks omstreden is.
Dat het de bedoeling is dat er een fusie komt, blijkt uit het enorme tempo waarmee er initiatieven tot samenwerking worden genomen. De PvdA zal bij het partijcongres in juni stemmen over een gezamenlijke fractie in de Eerste Kamer. GroenLinks zal daar in dezelfde periode een ledenreferendum over houden. Het volgt allemaal op de samenwerking in de Tweede Kamer, al functioneren de fracties daar formeel gescheiden. Er wordt regelmatig samen vergaderd. Daar valt al langer geen onvertogen woord over.
Deze avond is overduidelijk een soort vuurproef. Verslaggevers van meerdere kranten en televisieprogramma’s zijn naar Arnhem afgereisd. Ook de twee partijvoorzitters zitten in het publiek, net als een groot aantal Kamerleden. Ze zijn allemaal gekomen om de sfeer te proeven. Hoe enthousiast zijn de leden nou echt? Hebben ze kritiek? Hebben Klaver en Kuiken daar een antwoord op?
Er zijn aanwijzingen dat het enthousiasme beperkt is. Aan PvdA-zijde is een brief in omloop die eerst een goede interne discussie bepleit voordat er verdere stappen worden ondernomen. Het gaat de initiatiefnemers – waaronder de Barendrechtse oud-wethouder Reshma Roopram – veel te snel. Naast dit team-uitstel is er ook een team-afstel. GroenLinks-prominent Huub Bellemakers zit deze avond in de zaal. Hij is een van de mensen achter de oproep niet te fuseren. In een paar dagen tijd is die een paar honderd keer getekend.
PvdA en GroenLinks zijn democratische ledenpartijen, maar de politieke leiding heeft een duidelijke voorkeur hoe het verder moet: meer samenwerking. Wat dat precies is, blijft vaag. Zo wordt het niet duidelijk of de top ook echt een fusie wil, want dat woord wordt angstvallig vermeden. Om het nog ingewikkelder te maken horen we zowel Klaver als Kuiken niets zeggen over het einddoel. Er is duidelijk geen sprake van een visionair plan. De boodschap is dat samenwerking goed is en dat men dan wel ziet waar het schip strandt.
Klaver is het meest enthousiast. Hij meldt dat er al heel lang over linkse samenwerking wordt gepraat, maar dat het er steeds niet van komt. De inhoudelijke verschillen tussen PvdA en GroenLinks worden overdreven, want zowel rood als groen strijden tegen het kapitalisme. In deze gedachtenkronkel is de strijd voor een beter klimaat eigenlijk gelijk aan die tegen ongelijkheid en dus liggen de partijen in elkaars verlengde. De simpele vraag of lage inkomens straks nog mogen vliegen komt niet aan bod.
Of Kuiken even enthousiast is blijft vaag. Ze wekt soms de indruk in de verkeerde film te zijn beland. Ze begon als fractievoorzitter toen dit proces al gaande was, heeft dit gedoe geërfd van Lilianne Ploumen, heeft geen invloed op congresmoties van haar eigen partij, laat staan op ledenreferenda van GroenLinks. Ze opent de avond met een ultrakorte speech en zegt dat ze is gekomen om vragen van het publiek te beantwoorden. De ideale manier om haar kruit droog te houden.
In de zaal lijkt men wel warm te lopen voor meer dan alleen ‘samenwerking’. We horen allerlei mensen vertellen dat ze beide partijen goed vinden of zelfs van beide lid zijn geweest. Leden vinden dat de rode en groene strijd bij elkaar horen en dat het politieke gevecht vooral tegen rechts moet worden gevoerd. Het komt allemaal erg oppervlakkig over: er zijn inderdaad veel overeenkomsten tussen PvdA en GroenLinks en dat maakt samenwerking logisch, maar die is er al. Een fusie is echt wat anders.
Voormalig Dwars-voorzitter Sabine Scharwachter is deze avond een van de meest uitgesproken critici. Ze staat prominent in de zaal met een anti-fusie shirt, praat over een ‘fucking fusie’ en zegt dat er een grote roze olifant in de ruimte staat: er is geen sterk links verhaal en geen sterk links leiderschap. Keuvelen over samenwerking gaat dat niet oplossen en dus vraagt ze zich af wat we hier ‘in godsnaam’ doen. De reactie van Klaver is tekenend: hij is duidelijk geïrriteerd over deze hinderlijke onderbreking van alle positiviteit.
Maar Scharwachter heeft gelijk. Wat is de visie van deze nieuwe combinatie en waarin is die anders dan die van de huidige partijen? De discussie over de fusie gaat over inhoudelijke overeenkomsten die er altijd al zijn geweest. Er zijn daarnaast speculaties over de te verwachten electorale effecten. De voorstanders verwachten na fusie meer zetels dan de tegenstanders. Zo lijken alle opties gedreven door opportunisme en een intern gerichte blik. Het komt allemaal niet in de buurt van een idee hoe weggelopen kiezers terug te winnen.
Met positief gemoed zwemmen de leden hier een fuik in. Als er moeilijke vragen komen, doet Klaver die af met grapjes of verwijst naar anderen. Vaak gaat hij er helemaal niet op in. Kuiken blijft ondertussen hangen in algemeenheden. We horen telkens dat het gaat om het politieke verhaal. Goed punt, maar wat dat verhaal is blijft vaag. Een tekenend voorbeeld komt van een vrouw die migratie een probleem noemt. Ze vraagt expliciet wat de visie daarop is. Kuiken zegt zalvend dat dat een belangrijk onderwerp is. Volgende vraag.
Een jongen wil weten waarom het nu wel zou lukken om tot een gezamenlijk verhaal te komen, als dat in het verleden mislukte. Klaver begint te misten over hoogte- en dieptepunten, zoals je die in het echte leven ook hebt. Dat zal bij de samenwerking ook zo zijn. Klaver durft kennelijk niet te garanderen dat de samenwerking – of fusie – een succes wordt. Als hij er al niet in gelooft en we tellen de algemeenheden van Kuiken daarbij op, kan de conclusie alleen maar zijn dat men hier inderdaad een tikkeltje te hard van stapel loopt.
Meer over deze bijeenkomst, met beeld, is te vinden op: @chrisiserbij.
Lees ook van Chris Aalberts:
