Zijn naam kwam jaren geleden weleens langs in de media: een oud-student die ik in mijn beginjaren aan de universiteit college heb gegeven. Hij schopte het tot parlementair verslaggever. Enige afgunst is me niet vreemd: dit moet een ontzettend leuke baan zijn, dacht ik. Was ík nou maar parlementair verslaggever geworden. Op een borrel van een gemeentelijk PR-event stond hij opeens voor mijn neus. Hij bleek al een tijdje vertrokken. Hij was inmiddels woordvoerder van de wethouder.
Waarom in hemelsnaam, wilde ik weten. Hij had toch zo’n prachtige baan? Zijn uitleg was ontnuchterend. Parlementaire journalistiek is geen walhalla en heeft vaak weinig met journalistiek te maken. Een politicus doet een opmerkelijke uitspraak in de krant of op Twitter, dan rent de parlementair verslaggever met een cameraman naar hem toe om hem zijn woorden te laten herhalen en daar monteert de verslaggever dan een filmpje van. Je weet vooraf precies wat de politicus gaat zeggen. Zo gaat het ongeveer elke dag.
Mijn oud-student had het een paar jaar volgehouden. Opeens begreep ik het: het werk als woordvoerder wijkt niet erg af van dat van parlementair journalist. Dat heeft te maken met het tweede ingrediënt van de parlementaire journalistiek: niet-transparante bronnen, meestal voorlichters, die verhaaltjes insteken die vervolgens door redacties verder worden verspreid. Een vreemde gewaarwording: een woordvoerder is oprechter dan een parlementair journalist want je weet wiens woord hij spreekt.
Parlementaire journalistiek levert een enorme berg oncontroleerbare analyses op van het Haagse spel. Het is zoals Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers in hun boek Kies toch niet steeds de kant van de macht schrijven: “Het beeld regeert, niet de feiten”. Het gaat steeds over uitspraken, poppetjes en strategietjes. Echte onthullingen komen steevast niet van parlementaire redacties, zoals de toeslagenaffaire, de Nederlandse steun aan Syrische rebellen en de dubieuze handel en wandel van een VVD-partijvoorzitter.
Van Keken en Kuijpers laten zien dat de Haagse journalistiek zo verweven is met de macht dat je vaak helemaal niet van kritische controle kunt spreken. Vaak is onhelder waar je precies naar zit te kijken, waar inschattingen, analyses en voorspellingen op gebaseerd zijn en met wie er wel en niet is gepraat. Het gaat nauwelijks over wat Kamerleden en bewindspersonen beleidsmatig echt doen, laat staan of die maatregelen het gewenste effect hebben. Dat moeten andere redacties maar opknappen.
Dit boek geeft een mooi overzicht van alle problemen. Het ergste is: het is nu al duidelijk dat er niets gaat veranderen. Rond dit boek is het ontzettend stil. Je zou denken dat talkshows en nieuwsprogramma’s in de rij staan om er een stevig debat over te voeren, maar daar heeft niemand belang bij, met name de belangrijkste redacties niet.
Het is zoals Van Keken en Kuijpers schrijven: parlementair journalisten gaan echt niet opeens aan zelfkritiek doen. Hoe zou het toch komen dat veel mensen de journalistiek niet meer vertrouwen?
Lees ook van Chris Aalberts:
