De partijvoorzitter van Bij1 is opgestapt. Jursica Mills meldt dat ze “als zwarte vrouw nog nooit zo respectloos, niet zuiver/integer of onrechtvaardig [is] benaderd en behandeld.” Mills schrijft in haar afscheidsbrief dat “leden graag rechtvaardigheid willen totdat een rechtvaardig besluit niet bij hen in het straatje past”. Met zoveel interne gedoe is het goed dat Bij1 probeert tot een beginselprogramma te komen. Zo’n document kan immers helpen om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen.
Bij1 heeft twee wetenschappers bereid gevonden Alles is altijd al van ons te schrijven: hoogleraren Willem Schinkel en Gloria Wekker. De ondertitel luidt Beginselprogramma voor een intersectionele en dekoloniale politiek. Het document wordt dit weekend voorgelegd aan de algemene ledenvergadering. Daarna kan het gaan dienen als basis voor de politiek van Bij1 in de Tweede Kamer, vier gemeenteraden en een handjevol lokale afdelingen. Een analyse.
Schinkel en Wekker schrijven dat Bij1 ‘een politieke partij uit noodzaak’ is, want deze strijdt voor een ‘andere wereld waarin de mensen niet meer worden verdeeld door racisme, seksisme, validisme, kolonialisme, imperialisme en kapitalisme’. Bij1 wil ‘niet slechts het bestaande verbeteren, zoals een procentje koopkracht erbij of het efficiënter maken van bestaande instituties’. Het gaat Bij1 om ‘het verbeelden van het mogelijke’. Hoe dat precies moet gebeuren, vertelt het programma niet. Ingewikkeld.
Bij1 wil erop wijzen dat er alternatieven zijn voor de huidige politiek. De partij is ‘een platform voor het experimenteren met meer liefdevolle manieren om te leven’ en ‘een motor voor verbinding in het licht van de manieren waarop wij verdeeld worden’.
Alles is altijd al van ons is zeer theoretisch: ‘Een hiërarchie in onze prioriteiten heeft geen functie binnen Bij1’, schrijven Schinkel en Wekker. Een vraag als: worden homo’s of zwarte mensen méér onderdrukt, is ‘principieel misleidend en verkeerd’.
Racisme en homofobie gaan beide over het achterstellen van bepaalde groepen en dus vindt Bij1 beide vormen van uitsluiting even ongewenst. Dat is logisch, maar het waarom blijkt complex. Schinkel en Wekker schrijven:
“Ze komen voort uit de manier waarop een moderniteit die door kolonialisme en patriarchaal en raciaal kapitalisme is vormgegeven mensen naar normen modelleert, of ze uitstoot. Strijd over wie het meest uitgestoten wordt, draagt bij aan manieren waarop we verdeeld en uitgestoten worden.”
Schinkel en Wekker hebben in Alles is altijd al van ons een voorliefde voor ingewikkelde formuleringen. We lezen dat er volgens Bij1 niet ‘één meesternarratief’ is. Bij Bij1 gaat het om ‘meervoudigheid’: het uitgangspunt is dat de werkelijkheid ingewikkeld is. Het getuigt van:
“Een simplistische manier van denken’om ‘één reden, liefst steeds dezelfde, voor een misstand aan te kunnen wijzen. Dit is een manier van denken die onwelgevallige zaken, zoals het kolonialisme, graag onder het tapijt veegt.”
Het is goed mogelijk om met deze intersectionele redenering van Bij1 mee te voelen: als je niemand op voorsprong of achterstand wilt zetten en iedereen echt gelijk wilt behandelen, moet je naar alle kenmerken van mensen kijken waarop ze gediscrimineerd kunnen worden. Het probleem is vooral dat dit theoretische idee vloekt met wat Bij1 in de praktijk is: een partij die racisme aan de kaak wil stellen omdat daar al heel lang te weinig aandacht voor is. Ondertussen voelt de voorzitter zich ‘als zwarte vrouw’ slecht behandeld.
Bij1 doet in Alles is altijd al van ons alsof er geen prioriteiten bestaan. Je hoeft het document niet eens goed te lezen om de inconsistentie te zien. Een heel hoofdstuk gaat over ‘dekolonialiteit’, namelijk ‘het bestrijden van het blijvend onrecht dat de westerse versie van moderniteit – moderniteit als kolonialiteit – voortbrengt’. Bij1 wil dat:
“De werking van kolonialiteit in onze geschiedenis nu eindelijk onder ogen wordt gezien in het licht van de manieren waarop die geschiedenis doorwerkt in het heden.”
Dat is wel een hele rare stellingname voor een partij die tien pagina’s eerder nog schreef dat er niet één meesternarratief is. Die is er wel: dekolonialiteit. Het is niet moeilijk een verband te zien met het belangrijkste politieke speerpunt. Als je vindt dat het koloniaal verleden tot vandaag doorwerkt, zie je al snel een verband met racisme. Als je vindt dat de rol van kolonialisme in de huidige maatschappij wordt overdreven of zelfs niet bestaat, zul je vaak hetzelfde van racisme vinden.
Het probleem laat zich raden: Alles is altijd al van ons geeft een theoretische onderbouwing voor de antiracistische strijd, maar bewijst vooral een lippendienst aan andere intersecties. De nogal ingewikkelde theoretische relatie tussen kolonialisme en homorechten of vrouwenrechten wordt in een paar regels uiteengezet, maar het lijkt niet waarschijnlijk dat politici of leden deze passages doorleven, laat staan dat ze ze allemaal op dezelfde manier zullen uitleggen. Zo schiet dit beginselprogramma zijn doel voorbij.
Dit programma kan nauwelijks een richtsnoer zijn bij het dagelijkse politiek handelen. We lezen over ‘de dekoloniale benadering van de aarde’, ‘collectief bezit van onze productiemiddelen’, ‘een radicaal andere omgang met lichamen en met land’ en ‘lokaal geworteld internationalisme’. Bij1 wil dat politiek een praktijk is ‘die niet slechts mensen representeert, maar die ze ook mede vormt’. Ga er maar aan staan als gemeenteraadslid van Utrecht of Almere.
Zo zijn we weer terug bij het begin. Een partij kan alleen succesvol overleven als volksvertegenwoordigers en leden een gezamenlijke basis hebben. Het beginselprogramma moet dan wel goed te begrijpen zijn zodat het problemen oplost in plaats van creëert. Bij Bij1 is de ellende niet te overzien: er zijn geen prioriteiten want Bij1 is intersectioneel, maar die zijn er eigenlijk wel, want kolonialisme en dus racismebestrijding. Wat er in eigen gelederen in de praktijk wordt gebracht, is twijfelachtig.
Het heeft allemaal een directe relatie met de problemen waar Bij1 nu al mee kampt. In Almere wilde lijsttrekker Gladys Wielingen ‘met iedereen het gesprek aangaan’, dus ook met de PVV. Ze werd snel afgevoerd en zit nu als raadslid opgescheept met een coach omdat Bij1 haar niet vertrouwt. In het beginselprogramma lezen we dat het gaat om ‘een waardig leven voor iedereen’. Wielingen wilde daar misschien met de minima die PVV stemmen over in gesprek? De uitgangspunten zijn toch niet helemaal helder.
Bij1 waakt ervoor een machtspartij te worden, lezen we:
“We zullen blijven vechten tegen elke verleiding om eindelijk eens mee te mogen regeren.”
Maar toen de Amsterdamse coalitie van PvdA, GroenLinks en D66 Bij1 een bestuursplek in Amsterdam Zuidoost aanbood, hapte de partij meteen toe. Deze bestuurder gaat het programma van niet-intersectionele en niet-dekoloniale partijen uitvoeren. De gemeenteraadsfractie maakt ondertussen ruzie hoe activistisch men moet zijn. Het beginselprogramma lost het niet op.
En dan hebben we de leden nog. Volgens Alles is altijd al van ons is de betrokkenheid van Bij1-leden erg belangrijk en deze moet verder gaan dan het bezoeken van ledenvergaderingen. De partij moet een platform zijn voor discussie. Maar Schinkel en Wekker hebben dit theoretisch hoogstandje geschreven zonder noemenswaardige ledeninput en het document wordt er bij de ledenvergadering in drie kwartier doorheen gejast, inclusief vragen. Rara zal dit document alle twistpunten binnen Bij1 oplossen?
Lees ook van Chris Aalberts:
