Perscentrum Nieuwspoort is normaliter het bruisende hart van de Haagse kaasstolp, maar de verhuizing van de Tweede Kamer heeft dat veranderd. Om het Binnenhof staat een grote schutting in afwachting van de renovatie. Nieuwspoort is nog open en heeft nu veel weg van een normaal zalencentrum: politici zijn hier nauwelijks te bekennen want zij bevinden zich een kilometer verderop. Nieuwspoort moet het hebben van communicatieclubjes die een zaaltje huren.
Dit perscentrum was altijd al een heel eigen wereld, maar het huidige isolement maakt dat nog erger. Deze donderdagavond is Den Haag het toneel van politiek spektakel: de Tweede Kamer debatteert over de boerenprotesten. Dit ingelaste debat leidt de aandacht af van het evenement dat al een tijdje in Nieuwspoort gepland stond: de Thorbeckelezing en de uitreiking van de Thorbeckeprijs. Jammer voor de organisatie: politici en journalisten hebben vanavond wat anders aan hun hoofd.
De Leidse hoogleraar Wim Voermans vertelt dat dit eigenlijk alleen een uitreiking is voor de prijs voor ‘politieke welsprekendheid’. De lezing is er om het programma wat aan te kleden. Deze heeft geen vast thema en dus mocht voormalig PvdA-leider Lodewijk Asscher zelf bedenken waar het over zou gaan. Zijn betoog zou in potentie nieuwswaardig kunnen zijn, ware het niet dat de Tweede Kamer debatteert en Asschers betoog al drie dagen eerder in de Volkskrant stond.
Asscher vindt dat de democratie er slecht voorstaat. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen was schrikbarend laag. Dat is met name het geval in arme wijken waar de bestaanszekerheid extreem onder druk staat, waar de gezondheid van inwoners achterblijft en waar relatief veel mensen aan corona zijn gestorven. In deze wijken is het vertrouwen in de politiek lager dan elders. We kunnen uittekenen waar dit in extreme vorm speelt: het gaat om plaatsen als Rotterdam Zuid en Heerlen.
Bestaanszekerheid staat in de grondwet, maar krijgt nauwelijks aandacht, aldus Asscher. De ongelijkheid groeit en daar is geen offensief tegen. Er is alleen ‘een nieuwe bestuurscultuur’ waar je niets van merkt en die nog het meeste wegheeft van een natte dweil. De solidariteit is weg. Hoger opgeleiden doen alsof je door hard werken hogerop kunt komen terwijl dat allang niet meer zo is. De lofzang op hoger opgeleiden is vernederend voor mensen in praktische beroepen die heel hard nodig zijn.
Dit betoog is eigenlijk een grote mea culpa van de man die als vice-premier verantwoordelijk was voor zaken als de afschaffing van de sociale werkvoorziening, de invoering van het leenstelsel, de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd en de decentralisaties in de zorg. Die maatregelen brachten allemaal het omgekeerde van wat de sociaaldemocratie beoogt, maar nu hij de politiek uit is, blijkt Asscher opeens weer te weten waarvoor hij destijds had moeten opkomen.
Goed nieuws voor Asscher: we zijn in Nieuwspoort, een heel eigen wereld vol hoog opgeleiden die beleefd klappen voor elk verhaal wat ze voor de voeten wordt geworpen. Er ontstaat een vrijblijvende discussie over representatie, het kiesstelsel, het maatschappelijk middenveld, religie en natuurlijk de fusie van PvdA en GroenLinks, een onderwerp waar Asscher zich niet aan wil branden. Logisch, want zonder de door hem geleide implosie van de PvdA was die fusie nooit op tafel gekomen.
Talitha Muusse doet er nog een schepje bovenop. Het vertrouwensprobleem gaat ook over hoe politici zich kleden, hoeveel huizen ze hebben en of ze een MBO-opleiding hebben gedaan. De implicatie is duidelijk: de Tweede Kamer staat qua samenstelling ontzettend ver af van juist die mensen die het minste vertrouwen hebben. Opeens snap je waarom de hoger opgeleiden in de Kamer vaak beleid steunen waarmee mensen uit de oude wijken aan het kortste eind trekken.
Dan is het tijd voor de prijsuitreiking. De Thorbeckeprijs voor ‘politieke welsprekendheid’ gaat naar een Kamerlid die maandenlang afwezig was en dus niets kon zeggen: Pieter Omtzigt. Hij lijkt het zelf ook wonderlijk te vinden. Dat maakt niet uit: Omtzigt verdient elke prijs, al is het maar omdat hij voor hele volksstammen de enige politicus uit het politieke midden is die nog wel vertrouwen inboezemt. Waarschijnlijk omdat hij al tijdens zijn politieke loopbaan laat zien dat hij weet wat belangrijk is, niet alleen achteraf.
Meer over deze bijeenkomst, met beeld, via @chrisiserbij.
Lees ook van Chris Aalberts:
