Nu mondkapjeszwendelaar Sywert van Lienden, gillend en krijsend als een speenvarken op weg naar de slacht (“Ik ben een eenling tegen de meute; dit is geen misstand, maar een nationaal misverstand, een circus van desinformatie”) afstevent op zijn ondergang, rijst de vraag hoe het mogelijk was dat zo’n middelmatige en fabulerende figuur zonder fatsoenlijke opleiding of serieus te nemen werkervaring jarenlang prominente podia in de wereld van media en politiek geboden werd, waarmee hij zijn nationale bekendheid, invloedrijk netwerk en entree in de betere kringen verwierf. Resulterend in een maatschappelijke schadepost die 150 tot 200 miljoen euro zal bedragen.
‘Sywert van Lienden studeerde economie, politicologie, rechtsgeleerdheid en Europese studies’ viel overal te lezen als hij weer eens werd geïnterviewd of een nieuw baantje kreeg als columnist of commentator. Bij het weekblad HP/DeTijd, bij NRC Next of bij omroep BNN. De indruk werd gewekt dat we met niet minder dan een genie te maken hadden. Onvermeld bleef dat hij geen enkele studie afrondde. Nooit werd hij in de vele interviews met hem hierover eens flink aan de tand gevoeld. Net zomin als over de knallende ruzies die zijn medebestuurders van scholierenvakbond LAKS er in 2008 toe brachten voorzitter Van Lienden, bekend van zijn strijd tegen het ‘ophokken’ van leerlingen door de 1040-uren norm voor leerkrachten, eruit te gooien. Onmogelijk om mee samen te werken, vertelde een van hen later.
Als deze gesjeesde student, ondanks zijn twijfels oproepende levenswandel, niet door machtige figuren als tv-presentator Matthijs van Nieuwkerk en voormalig CDA-partijvoorzitter Rutger Ploum, advocaat te Rotterdam, op het schild was gehesen had hij nooit en te nimmer kans gezien om een hoge geloofwaardigheidsgraad en gunfactor te verwerven en daarmee in de hoogste regionen van het Ministerie van VWS binnen te wandelen. Dan was het hem ook niet gelukt om bedrijven als KLM, Randstad en Coolblue ertoe te verleiden zich te verbinden aan zijn mondkapjeshandel teneinde er een rookgordijn van weldoenerij omheen te hangen. Terwijl het in werkelijkheid een criminele organisatie was waarmee de Sywertbende bruto dertig miljoen euro in eigen zak stak. De hele mondkapjeskwestie had nooit bestaan als Sywert met iets meer argwaan was bejegend.
Voelen de invloedrijke slapers van toen zich nu medeschuldig aan dit enorme schandaal? Hebben ze in de gaten dat hun bewieroking van de rappe praatjesmaker de samenleving honderd miljoen euro aan waardeloze mondkapjes heeft gekost? Te vermeerderen met de gigantische aanvullende maatschappelijke kosten, zoals de inzet van een leger aan advocaten, extra werk voor het toch al overbelaste Openbaar Ministerie en de rechtbanken en gerechtshoven. En niet te vergeten dat krankzinnige Deloitte-onderzoek, waarvan minister Conny Helder (VVD) van Langdurige Medische Zorg wel kan vertellen dat de teller per eind mei 2022 op zo’n vijf miljoen euro stond, maar waarvan ik de stelling aandurf dat de eindfactuur in acht cijfers -voor de komma- geschreven gaat worden.
Al was het maar omdat de minister vergat de BTW mee te tellen, slechts tot mei 2022 rekende voor een onderzoek waarvan het eind nog lang niet in zicht is en daarnaast ook nog eens zweeg over de kosten voor nevenonderzoeken van andere bureaus zoals Grant Thornton, die inmiddels al hebben plaatsgevonden of nog op stapel staan. Zo is onlangs het bureau Ebben Partners ingeschakeld om een deel van het Deloitte-onderzoek (over) te doen ter vermijding van mogelijke belangenverstrengeling van een Deloitte-onderzoeker. Tegen de tijd dat Sywert achter de tralies zit en de balans kan worden opgemaakt zal de schadeteller op 150 tot 200 miljoen euro staan. Er zijn mensen voor minder de laan uitgestuurd.
Jarenlang schoof Van Lienden aan in de tv-talkshow De Wereld Draait Door van BNNVARA prominent Matthijs van Nieuwkerk. Van Lienden had dan wel enige bekendheid en volkssympathie opgebouwd als voorzitter van scholierenclub LAKS. Maar het was Van Nieuwkerks bewonderende bejegening van het frisse pratende hoofd die voor de echte doorbraak zorgde. Die adoratie verminderde pas toen Van Lienden in 2016 bij DWDD zat te raaskallen over allochtone zedendelinquenten, terwijl al lang gebleken was dat de olijke krullenbol grossierde in loze, steevast met veel aplomb gebrachte luchtballonnen.
Zoals zijn G500-plan waarmee jongeren de gevestigde politieke orde van VVD, CDA en PvdA zouden opblazen. Nadat van Lienden het plan bij het sjieke tv-programma Buitenhof -hetzelfde programma waar presentator Twan Huys in 2021 met de wijsheid achteraf gehakt van Van Lienden maakte- mocht lanceren stond heel journalistiek Nederland, van NRC tot Trouw, van NOS tot de Volkskrant bij hem op de stoep om zich te laven aan de profetische wijsheden van de gewezen scholierenvoorzitter. Achteraf, toen de boel in de soep was gelopen, vertelde hij het beleidsprogramma voor het breed bejubelde G500 met enkele kornuiten in een paar dagen in elkaar te hebben geflanst, onder het genot van bier en nootjes. Het maakte het interview van een kwijlende VARA-coryfee Clairy Polak met het groepje initiatiefnemers met terugwerkende kracht nog belachelijker dan het al was ten tijde van de uitzending.
Voor Frits Spangenberg, de bekende oprichter en directeur van het gerespecteerde onderzoeksbureau Motivaction en veelgevraagd spreker op serieuze congressen en symposia, was G500 een bron van inspiratie voor zijn in 2013 gepubliceerde boek De grenzeloze generatie. Over Van Lienden, zijn vriendengroepje en het G500-plan sprak de goeroe: “Revoluties worden altijd ontketend door een kleine elite”. Spangenbergs boek is nog altijd verkrijgbaar bij bol.com. Voor 10,15 euro is het van u.
Niets kwam er terecht van dat G500-plan en het oprollen van de gevestigde politieke orde. Het was louter gebakken lucht. Een zeer geslaagde PR-stunt van de creatieve avonturier Van Lienden. De kletser bleef desalniettemin onverminderd welkom in de door een miljoenenpubliek bekeken tv-talkshows of voor de radiomicrofoons van het goed beluisterde De Nieuws BV. Van deze mediaoptredens loopt een rechte lijn naar de status die Van Lienden kreeg als ‘opiniemaker’ en prominent CDA-lid, waardoor voor hem deuren open gingen die voor anderen gesloten bleven.
Die status was zo stevig verankerd dat Van Lienden zelfs na enkele in anonimiteit, ziekmeldingen en ledigheid doorgebrachte jaren als ambtenaar van de gemeente Amsterdam in 2020 nog steeds op hoog niveau ontvangen werd als een vooraanstaande en gezaghebbende mediapersoonlijkheid. In dat jaar werd hij immers door CDA-voorzitter Rutger Ploum benoemd tot lid van de CDA-commissie die het programma voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 moest opstellen. De commissie stond onder leiding van oud-minister Ben Knapen. Onder meer Pieter Omtzigt, Hanke Bruins Slot -thans minister van Binnenlandse Zaken- en Carel Stolker, rector magnificus van de Universiteit Leiden, waren lid. Kennelijk namen zij de ‘opiniemaker’ serieus, zoals Van Nieuwkerk en de zijnen dat in de voorafgaande jaren ook hadden gedaan. Niemand maakte in ieder geval principieel bezwaar tegen deelname van de praatjesmaker, want allen accepteerden hun benoeming. Zo werd Sywerts luchtfietserij opnieuw witgewassen en rees zijn ster tot nog grotere hoogten.
Ik zal niet beweren dat al die mensen directe verantwoordelijkheid dragen voor de enorme schade die de oplichters Van Lienden, Damme en Van Gestel hebben aangericht en de bijbehorende zelfverrijking van dit driemanschap. Maar indirect zijn ze er wel degelijk op aan te spreken. Als ze beter hadden opgelet en niet zo kritiekloos achter de fabulerende spraakwaterval aan hadden gedraafd was het anders gelopen. In die zin zijn zij en anderen die Van Lienden jarenlang een prominent podium op radio, televisie en in de gedrukte media gaven wegbereiders geweest voor de zwendelaar en zijn grootschalige bedrog.
Nu Van Lienden c.s. na op 21 juli 2022 door de rechtbank Amsterdam uit hun functie gezet te zijn als bestuurders van de Stichting Hulptroepen Alliantie, een veroordeling tot terugbetaling van de geleden schade, een persoonlijk faillissement en mogelijk een verblijf achter de tralies tegemoet kunnen zien is de tijd aangebroken om de medeverantwoordelijkheidsvraag op tafel te leggen. Hoe heeft het zover kunnen komen dat een mediocre flierefluiter en, naar nu wel is gebleken, uitermate onbetrouwbare en charlataneske figuur als Van Lienden zo ver kon komen?
Deze vraag klemt temeer nu de volgende Sywertiaanse hype al in volle gang is. Opnieuw wordt via een akritische bewieroking, gebrekkig antecedentenonderzoek, ruim baan voor aperte onzin en flagrante leugens een charlataneske clown op het schild gehesen. Haar naam is Caroline van der Plas, een maatschappelijk en intellectueel al even mediocre figuur als Sywert van Lienden. In 2021 als Boer Burger Beweging met één schamel Kamerzeteltje per trekker het Binnenhof opgereden. Thans door het hijgende journaille opgestuwd naar de tweede plek in de politieke peilingen, pal achter de VVD. Nog even en deze mevrouw, die nog geen moment blijk heeft gegeven van enige geschiktheid voor welk bestuurlijk ambt dan ook, is onze nieuwe minister-president. Waarna de hele handel op Sywertiaanse wijze met donderend geraas in elkaar zakt en heel het land inziet dat opnieuw een kat in de zak is gekocht.
Voorkomen is beter dan genezen. Het is raadzaam de casus-Van Lienden niet alleen te bekijken en te beoordelen vanuit de bizarre zakelijke en strafrechtelijke perspectieven, maar die ook te analyseren vanuit de vragen: hoe was het mogelijk dat een onbenullige charlatan als Sywert van Lienden zo ver kon komen, wie en wat waren daarvoor verantwoordelijk en hoe voorkomen we dat dit nog een keer gebeurt met wellicht veel ernstiger gevolgen?
Crowdfunding voor mijn nieuwe boek: www.geertdales.com/een-land-van-vleesetende-vegetariers
Lees ook van Geert Dales:
