De Turkse overheid is vorige week begonnen met het verlenen van de status van ”Turkse afkomst” aan Krim-Tataren die naar het land gevlucht zijn. Deze Tataren, waarvan zowel op de Krim als in de rest van Oekraïne nog een kwart miljoen wonen, krijgen zo het recht op een langdurige verblijfsvergunning. In Turkije wonen al enkele miljoenen mensen die hun stamboom deels terug kunnen leiden naar de Krim, en met daar komen sinds de Russische invasie steeds meer Tataren bij. Turkije trekt hen zo voor ten opzichte van vluchtelingen die geen verwantschap hebben met Turken. Een paar andere groepen krijgen volgens de Dailysabah al hetzelfde privilege. Oeigoeren die China zijn ontvlucht, en Turken die in de voormalige bezette gebieden van Griekenland, Bulgarije en Georgië woonden, krijgen al langer automatisch het recht om in Turkije te blijven.
Om een langdurige verblijfsvergunning te krijgen moeten mensen normaliter acht aaneengesloten jaren legaal in Turkije hebben gewoond. in 2017 werd door het migratieagentschap echter besloten dat bepaalde etnische groepen automatisch in Turkije konden blijven. Het verkrijgen van Turks staatsburgerschap is daarnaast ook makkelijker voor mensen die aan kunnen tonen dat ze Turkse voorouders hebben. Hoewel het merendeel van de Turken in Anatolië woont, woonden er in het hele Ottomaanse Rijk kleinere gemeenschappen. Veel van deze gemeenschappen moesten na de onafhankelijkheid van die gebiedsdelen hun biezen pakken, of werden met de nek aangekeken vanwege hun associatie met de oude overheersers.
De Krim-Tataren en hun voorouders lijken in de late middeleeuwen over de steppen naar Europa te zijn verhuisd. De Tataren worden nog wel eens een ”inheemse bevolkingsgroep” genoemd. Het Oekraïens parlement nam in juli vorig jaar zelfs een wet aan die hen als dusdanig erkent. De manier waarop de Tataren inheems werden, zou echter ook gebruikt kunnen worden om Portugezen inheems te noemen in Angola, of Fransen in Algerije, of Engelsen in Virginia. Het woord ”inheems” wordt op een weinig consistente toegepast, en lijkt vooral een eufemisme voor ”niet-Blank”, want bij de (overwegend islamitische) Tataren zijn de Aziatische gelaatstrekken meestal goed te zien.
De Tataren koloniseerden de Krim en de directe omgeving ergens in de vijftiende eeuw, en gebruikten dit gebied een paar eeuwen lang als uitvalsbasis voor rooftochten waarbij ze slaven vingen in Midden- en Oost-Europa. Ze waren lange tijd gelieerd aan het Ottomaanse Rijk, dat de voornaamste afnemer was van slaven die via de Krim werden geëxporteerd. Precieze cijfers over het aantal slachtoffers zijn niet bekend, maar schattingen kunnen in de miljoenen lopen. Met het aftakelen van de Ottomanen in de achttiende en negentiende eeuw kwamen te Tartaren echter in de problemen. Eind achttiende eeuw werd de Krim onderworpen door Rusland, en sindsdien zitten de Tataren klem tussen een argwanende Slavische bevolking.
In 1944 werd de hele bevolkingsgroep op orders van Stalin naar Centraal-Azië gedeporteerd vanwege vermeend contrarevolutionair gedrag. De schatting van het aantal dode Tataren varieert van 34.000 tot bijna 200.000 mensen, voornamelijk door honger en ziekte. In Oezbekistan mochten de Tataren enkel onderwijs volgen in het Russisch of Oezbeeks, maar niet in hun eigen taal. Na de dood van Stalin in 1953 voerde zijn opvolger Chroesjtsjov een aantal hervormingen door om afscheid te nemen van het Stalinisme. Sommige groepen die naar het oosten waren gedeporteerd, kregen hierbij toestemming om de goelag te verlaten. Dit gold echter niet voor de Krim-Tartaren, de Turkse Mescheten uit Georgië, en etnische Duitsers. Pas in 1989 werd het verbod op terugkeer van de Tataren opgeheven, en keerden velen terug naar de Krim.
Sinds de Russische annexatie van de Krim in 2014, zouden ongeveer 30.000 Tataren ervoor hebben gekozen om naar Oekraïne te vluchten. Sinds de Russische invasie vechten eenheden bestaande uit Tataren mee aan de Oekraïense zijde. Rusland maakte na de bezetting van de Krim een einde aan de lokale volksvertegenwoordiging van de Tataren, de Mejlis. De Tataren in Oekraïne hebben dan ook weinig hoop voor hun toekomst als Rusland meer Oekraïens gebied annexeert, zoals het van plan lijkt te zijn.
