Er lijkt schot te zitten in de onderhandelingen over het hervatten van de nucleaire deal tussen Iran en het Westen. Het Joint Comprehensive Plan of Action kwam in 2018 op losse schroeven te staan toen president Trump de Verenigde Staten terugtrok uit het akkoord. Sindsdien is Iran steeds verder gegaan in het verrijken van uranium, en durven ook veel Europese bedrijven geen zaken meer met het land te doen uit angst voor Amerikaanse sancties. Nu lijken beide kampen steeds dichter bij een nieuw akkoord te komen.
De Verenigde Staten heeft bij het onderhandelen van een nieuwe deal echter rekening te houden met Israëlische zorgen. Dat land is geen partij bij de onderhandelingen, maar oefent wel druk uit op Washington om een harde lijn te behouden tegenover Teheran. De Amerikaanse nieuwssite Axios vat de Israëlische zorgen samen in drie punten.
Ten eerste wil de Israëlische premier Yair Lapid dat de VS geen druk zet op het IAEA om het onderzoek naar Iran’s niet geopenbaarde nucleaire installaties. Het Internationaal Atoomagentschap bracht eerder dit jaar naar buiten dat er sporen van radioactiviteit waren aangetroffen op plaatsen die volgens Iran geen nucleaire installaties hebben. Dit doet vermoeden dat Iran een parallel programma heeft, buiten het oog van internationale toezichthouders. Het IAEA heeft dan ook een onderzoek ingesteld. De Israëlische regering vreest dat het stopzetten van dit onderzoek onderdeel kan zijn van de deal.
Deze wens lijkt ingewilligd te gaan worden. CNN berichtte eerder deze week al dat medewerkers binnen de Amerikaanse regering hadden verteld dat Iran een aantal eisen had laten vallen. Het stopzetten van het IAEA-onderzoek was hier een van.
Ook zou Iran niet langer staan op het verwijderen van de eigen Revolutionaire Garde van de Amerikaanse lijst met terroristische organisaties. Bedrijven die gelieerd zijn aan deze organisatie zouden niet langer van de Amerikaanse sanctielijst af hoeven. Het blijven isoleren van de Iraanse Revolutionaire Garde was de tweede Israëlische zorg. Ook hierin lijkt Lapid voorlopig zijn zin te krijgen. De Garde is een machtige organisatie in Iran, en heeft ook een belangrijke rol bij het verlenen van steun aan Iraanse bondgenoten in het buitenland.
Een derde zorg betreft een mogelijk scenario waarin een toekomstige Amerikaanse president zijn land opnieuw terugtrekt uit de nucleaire deal, en Iran sancties oplegt. Iran wil een respijtperiode voor buitenlandse bedrijven die in het land zaken doen. Bedrijven moeten de garantie krijgen dat ze zich voor 2,5 jaar niet aan nieuwe sancties hoeven te houden. Dit zou de economische klap van sancties voor Iran moeten verzachten, en enige tijd geven om de deal alsnog te redden. Volgens Israëlische bronnen zouden de Amerikanen alleen bereid zijn met zo’n respijtperiode als Iran voor die 2,5 jaar de eigen verantwoordelijkheden onder de deal blijft nakomen.
Ondertussen bereiden Israël en de VS zich ook voor op de mogelijkheid van verdere escalatie. De Jerusalempost schreef woensdag op basis van media in Saudi-Arabië over een oefening van de Israëlische en Amerikaanse luchtmacht. Israëlische Joint Strike Fighters, vliegtuigen met stealth-capaciteiten, zouden hierbij het Iraanse luchtruim binnen zijn gedrongen. De bedoeling was om te zien of Iraanse afweersystemen op tijd de vliegtuigen konden detecteren, en daar lijken ze niet in te zijn geslaagd. Ook Russische radars zouden de Israëli’s gemist hebben. Daarnaast Israël voorbereidingen treffen door de JSF’s zo aan te passen dat ze langer in de lucht kunnen blijven. De vliegtuigen kunnen Iran zo bereiken zonder ondersteuning van brandstofvliegtuigen.
De VS en Israël oefenen al langere tijd voor een mogelijke aanval op Iraanse installaties. Israël zou desnoods bereid en in staat zijn om zo’n aanval zelf uit te voeren. Dit zou een herhaling kunnen zijn van de aanval op het Iraakse nucleaire onderzoekscentrum Osirak, op 7 juni 1981. Die aanval bracht toen een gevoelige klap toe aan het nucleaire programma van Irak. Hoewel de Amerikanen de aanval publiekelijk veroordeelden, zou president Reagan privé zijn goedkeuring hebben laten blijken.
