BARCELONA, 1 september (Thomson Reuters Foundation) – Nu de torenhoge energie- en voedselprijzen in veel landen de inflatie en sociale onvrede aanwakkeren is de wereld wellicht een periode van ‘grote turbulentie’ ingegaan die een groene overgang in de wereldeconomie zou kunnen forceren, aldus een vooraanstaande milieuwetenschapper.
Johan Rockström, directeur van het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK), zei deze week in een interview dat het oude model om groei te voeden met fossiele brandstoffen is vastgelopen, nu de Russische leveranties door de oorlog in Oekraïne in het gedrang zijn gekomen.
Er is onvoldoende schone energiecapaciteit bijgekomen om kolen, olie en gas te vervangen, waardoor sommige grote economieën, zoals Duitsland, geconfronteerd worden met het vooruitzicht van stroomonderbrekingen in de winter, voegde hij eraan toe.
“We hebben decennialang te weinig geïnvesteerd in alle nieuwe systemen voor hernieuwbare energie en nu betalen we daar een hoge prijs voor”, aldus Rockström, co-auteur van een nieuw boek, waarin wordt aangedrongen op wat een “reuzensprong” wordt genoemd naar een groenere en eerlijkere samenleving.
De Zweedse academicus – die het concept van “planetaire grenzen” ontwikkelde die moeten worden gerespecteerd om een “veilige operationele ruimte voor de mensheid” te garanderen – waarschuwde dat de moeilijke tijden van vandaag een decennium kunnen duren, maar benadrukte dat de pijnlijke overgang zou leiden tot een toekomst met goedkopere, schonere energie.
“We zullen een door zonne-energie aangedreven wereldeconomie hebben die ons per kilowattuur nog meer energie per Amerikaanse dollar zal opleveren,” zei hij.
“Het zal stabieler zijn, meer (gelijk) verdeeld en democratischer omdat het niet in de handen van een paar alleenheersers zal zijn, maar in de handen van elke natie of elk huishouden zelfs.”
Om dit te bereiken moeten leiders nu moeilijke beslissingen nemen om de investeringen in de exploitatie en het gebruik van fossiele brandstoffen stop te zetten en om een wereldwijde prijs te bepalen voor koolstof die de planeet opwarmt, aldus Rockström.
“Ik zou willen stellen dat we die (overgangs)fase zijn ingegaan omdat we de muur beginnen te raken wat betreft voedsel, energie en vele andere eindige natuurlijke hulpbronnen,” voegde hij eraan toe.
Het nieuwe boek, Earth for All: A Survival Guide for Humanity presenteert vijf oplossingen – variërend van het hervormen van het mondiale financiële systeem en het aanpakken van de welvaartsongelijkheid tot het bereiken van gendergelijkheid en een netto-nuluitstoot tegen het midden van de eeuw.
Het boek presenteert de resultaten van een twee jaar durende analyse waaruit blijkt dat de investering die nodig is om de voorgestelde “Giant Leap” te maken 2-4% van het mondiale bruto binnenlands product per jaar bedraagt – minder dan de jaarlijkse subsidies aan de fossiele-brandstofindustrie.
“Dit is gemakkelijk betaalbaar, en het zal miljoenen banen creëren,” zei mede-auteur Sandrine Dixson-Declève, mede-voorzitter van The Club of Rome, een non-profit beleidsgroep. “Wat ontbreekt zijn coalities van politici die bereid zijn om het te verwezenlijken.
In de analyse werd een tweede toekomstbeeld geschetst, “Too Little, Too Late” genaamd, waarin de wereld haar neoliberale economische beleid voortzet, wat leidt tot een opwarming van 2,5 graden Celcius die de risico’s voor klimaat en natuur, extremere ongelijkheden en toenemende sociale spanningen binnen en tussen naties aanwakkert.
De huidige mondiale ontwikkelingen maken echter dat zelfs dit scenario optimistisch lijkt, waarschuwde Rockström.
“Wat we op dit moment in 2022 zien – met de inflatie en de geopolitiek in de wereld en het wantrouwen dat we hebben – is dat we eerder achteruit dan vooruit gaan,” zei hij.
Uit een begeleidende enquête over de houding ten opzichte van transformatie bleek dat in de G20-landen ongeveer driekwart van de mensen voorstander is van een verandering van de economische systemen, waarbij niet alleen naar winst wordt gekeken, maar ook rekening wordt gehouden met gezondheid en de planeet.
Rockström zei echter dat de ontberingen waarmee veel gezinnen worden geconfronteerd in een wereld die wordt geteisterd door een pandemie, oorlog en inflatie, op korte termijn kunnen leiden tot een afname van de publieke mobilisatie voor klimaatactie.
“De eerste reactie op de turbulentie in de wereldeconomie is dat mensen naar binnen gaan kijken,” zei hij, eraan toevoegend dat jonge demonstranten op een gegeven moment waarschijnlijk weer de straat op zullen gaan.
Uiteindelijk zal het maken van de beoogde “Giant Leap” een rommelig proces zijn – maar er zijn vandaag veel meer bewijzen dat het koolstofvrij maken van bedrijven en het circulaire gebruik van schaarse hulpbronnen economisch zinvol zijn, betoogde Rockström, waarbij hij wees op de snelle expansie van zonne-energie in Texas en elektrische voertuigen in de auto-industrie.
“Het gaat niet zozeer om het redden van de planeet,” zei hij. “Het gaat echt om meer concurrerende, meer strategische en meer economisch verstandige manieren van werken.”
Eerder gepubliceerd op: Thomson Reuters Foundation.
