STOCKHOLM, 7 september (Reuters) – De anti-immigratie en uiterst rechtse partij Zweden Democraten, die ooit werden gemeden door de mainstream partijen, lijken zondag bij de Zweedse parlementsverkiezingen de belangrijkste machtsfactor te worden, omarmd door een rechtse oppositie die hen is gaan zien als de sleutel tot het beëindigen van bijna een decennium van sociaal-democratisch bewind.
De nationalistische standpunten van leider Jimmie Akesson en zijn oproep om “Zweden weer goed te maken” vallen samen met populistische oplevingen elders in Europa en de Verenigde Staten en spreken sommige kiezers aan die zich kunnen vinden in zijn beeld van een Zweden dat gebukt gaat onder de last van migranten.
De Zweden Democraten, die in 1988 deels zijn opgericht door activisten met neonazistische en blanke supremacistische banden, hebben de steun zien groeien in de 12 jaar sinds de partij voor het eerst in het parlement kwam, toen Akesson zijn extremistische imago afzwakte.
De 43-jarige met baard en bril speelt in op de bezorgdheid van de kiezers over het toenemende bendegeweld, dat volgens de regering verband houdt met de gebrekkige integratie van veel van de 2 miljoen “nieuwe Zweden” die de afgelopen twee decennia zijn aangekomen.
Volgens opiniepeilingen staat de partij van Akesson op ongeveer 20%, ruim achter de sociaal-democraten maar vóór de conservatieven, de traditionele kopstukken van de rechtervleugel, waarvan de leider, Ulf Kristersson, naar verwachting premier zal worden als het blok de verkiezingen van 11 september wint. Een dergelijke overwinning zou Akesson een ongekende invloed geven op de nieuwe regering.
“Veel Zweden zijn de immigratie, de criminaliteit en de elektriciteitsprijzen beu”, zei Akesson tegen een menigte van ongeveer 700 aanhangers tijdens een bijeenkomst op 19 augustus, die een paar honderd meter verwijderd was van de belangrijkste moskee in het centrum van Stockholm.
De partij heeft haar plannen om uit de Europese Unie te stappen en nooit tot de NAVO toe te treden laten varen, maar blijft onverminderd een hard standpunt innemen over immigratie.
De partij heeft een 30-puntenprogramma opgesteld om van Zweden het strengste immigratieland van de EU te maken, met onder meer wetgeving die het mogelijk maakt asielzoekers asiel te weigeren op grond van religie of LGBTQ.
Het wil de economische voordelen voor immigranten verlagen en meer en strenger politieoptreden, met inbegrip van visitatiezones in probleemgebieden voor huiszoekingen zonder concrete verdenking van een misdrijf.
Akesson, die vorige maand onder gejuich en een vuurspuwersdemonstratie het podium betrad, leidt de partij sinds 2005 en heeft haar van de marge van de Zweedse politiek naar de mainstream gebracht.
Hoewel de partij een aantal kiezers voor zich heeft gewonnen, blijft er grote verdeeldheid bestaan in een land dat zichzelf als een progressieve samenleving beschouwt.
Enkele tientallen jonge demonstranten scandeerden “geen racisten in onze straten” tijdens de bijeenkomst, waarbij de politie enkelen van hen weghaalde wegens verstoring van de openbare orde.
Ongeacht de uitslag van de verkiezingen, waarbij het door de sociaaldemocraten geleide blok van premier Magdalena Andersson en de rechtse oppositie in recente peilingen nek-aan-nek lopen, hebben de Zweden Democraten de Zweedse politiek al veranderd.
Door immigratie aan te pakken en door te breken wat tien jaar geleden nog een taboe was in het Zweedse politieke discours, hebben ze andere partijen gedwongen zich aan te passen.
“Het is de afgelopen vijf jaar heel duidelijk geweest dat de andere partijen zich bij ons hebben aangesloten, dat ze zich dicht bij ons hebben gepositioneerd om niet nog meer kiezers te verliezen,” vertelde Akesson aan Reuters in de marge van de bijeenkomst.
Kristersson van de Middenpartij, die in 2018 een overlevende van de holocaust de hand schudde en haar beloofde dat hij nooit met de Zweden Democraten zou samenwerken, zei dat het nu het belangrijkst was om een sterke regering te vormen.
“Ze hebben een zeer problematisch verleden en wortels en ze moeten daar verantwoordelijkheid voor nemen,” vertelde hij aan Reuters. “Maar mijn zorg is het beleid. Ik wil grote problemen oplossen.”
Anderen zijn niet zo inschikkelijk.
De Centrumpartij, die traditioneel deel uitmaakt van het centrumrechtse blok, heeft zich losjes aangesloten bij de sociaaldemocraten, groenen en linkse partijen in een poging om de Zweden Democraten uit de regering te houden, waardoor de leider van de partij, Annie Loof, een lastpost voor (extreem-)rechts is geworden.
Akesson zei dat het rechtse blok, dat nu bestaat uit de Zweden Democraten, de Middenpartij en de kleinere Christen Democraten en Liberalen, al in grote lijnen op één lijn zat wat betreft een aantal belangrijke kwesties, zoals strengere regels voor immigratie en ordehandhaving.
Toen de bijeenkomst ten einde liep, trakteerde hij de menigte op een dansje, waarbij hij een gouden hoed opzette die sportteams gewoonlijk dragen na het behalen van een kampioenschap.
“Dit is de enige partij die de uitdagingen waarvoor we staan kan oplossen,” zei Elisabeth, een 68-jarige gepensioneerde bloemiste op de bijeenkomst, die haar achternaam weigerde te geven.
