STOCKHOLM, Zweden (AP) – Zweden houdt zondag verkiezingen die naar verwachting een stimulans zullen zijn voor een populistische anti-immigratiepartij die belooft schietpartijen en ander bendegeweld, dat het gevoel van veiligheid van veel mensen heeft geschokt, hard aan te pakken.
De Zweden Democraten wonnen voor het eerst zetels in het parlement in 2010 en hebben met elke verkiezing gestaag meer stemmen in het parlement gekregen. De steun aan de partij is gestegen na de massale migratie in de afgelopen jaren, met name in het crisisjaar 2015 in Europa, en doordat de criminaliteit in gesegregeerde buurten is toegenomen.
De rechtse partij werd decennia geleden opgericht door extreem-rechtse extremisten, maar heeft de afgelopen jaren hard gewerkt om haar imago te veranderen. Jarenlang zagen kiezers haar als onaanvaardbaar en werd door andere partijen vermeden. Dat is nu aan het veranderen.
Opiniepeilingen voorspelden dat de Zweden Democraten, die in 2018 13% wonnen, dit keer ongeveer 20% zouden halen om de op één na grootste partij in het parlement te worden. Daarmee zou ze alleen achter de centrumlinkse sociaaldemocraten van premier Magdalena Andersson komen.
Andersson, de 55-jarige leider van de sociaaldemocraten, geniet een hoge populariteit. Ze werd minder dan een jaar geleden de eerste vrouwelijke premier van Zweden en stond aan het roer toen Zweden een historische poging deed om lid te worden van de NAVO na de Russische invasie in Oekraïne.
Zeth Isaksson, een socioloog gespecialiseerd in electoraal gedrag aan de Universiteit van Stockholm, zegt dat haar imago heeft geprofiteerd van haar ervaring in de regering, eerst als minister van Financiën, tijdens crises zoals de COVID-19 pandemie en, als premier, tijdens de onderhandelingen om lid te worden van de NAVO.
“Magdalena Andersson is een van de belangrijkste factoren in deze verkiezing”, zegt Isaksson tegen The Associated Press.
Op rally’s dragen haar aanhangers T-shirts en pins met haar afbeelding gemodelleerd naar de gestileerde Hope-poster van de voormalige president Barack Obama.
Hoop is precies wat veel critici zeggen dat ze niet meer hebben in haar partij na haar acht jaar aan de macht. Ze geven links de schuld van de hoge belastingen en van het feit dat ze er niet in geslaagd is de schietpartijen in te perken, waardoor Zweden een van de meest gewelddadige landen van Europa is geworden.
“Ze heeft acht jaar de tijd gehad om alles te doen waarvan ze nu zegt dat ze het gaat doen,” zegt Bosse Adolfsson, een 70-jarige gedeeltelijk gepensioneerde elektricien die zaterdagavond meedeed aan een bijeenkomst van de Zweden Democraten. “Ze vraagt nog vier jaar om niets te doen.”
Er zijn twee grote blokken: één met vier linkse partijen en een ander met vier rechtse. Uit de peilingen voor de verkiezingen blijkt dat de blokken nek aan nek liggen.
Als het linkse blok het slecht doet, is Andersson wellicht niet in staat een regering te vormen met een meerderheid in het parlement. In dat geval zou de partij op de tweede plaats een kans krijgen om een regering te vormen. Traditioneel zou dat de centrumrechtse conservatieven zijn, maar die lopen nu het risico te worden overstemd door de Zweden Democraten.
Aan de vooravond van de stemming voerde Andersson campagne in een immigrantenwijk van Stockholm, Rinkeby, waar ze een publiek toesprak na een opwarmertje van een Zweedse hiphopartiest met Somalische roots.
Andersson zei dat ze bezorgd was over de stijgende populariteit van de Zweden Democraten, die ze tegenover buitenlandse verslaggevers kenschetste als een “extreem-rechtse partij” waarvan de retoriek en overtuigingen van invloed zouden kunnen zijn op hoe welkom mensen zich in de samenleving zouden kunnen voelen.
“Het zou een ander Zweden kunnen zijn dat we over vier jaar zouden kunnen hebben,” zei ze.
De Zweden Democraten hebben duidelijk ingespeeld op de bezorgdheid van velen, en andere partijen zijn dichter naar hun standpunten toegegroeid. Veel Zweden zijn van mening dat ze niet langer de kosten kunnen dragen van het genereuze vluchtelingenbeleid dat het land in het verleden heeft gevoerd.
Tobias Andersson, een 26-jarig parlementslid voor de Zweden Democraten die hoopt op een tweede termijn, zegt dat zijn partij door tegenstanders onterecht als racistisch wordt bestempeld omdat dat hun belangen dient.
“Ik was nog niet eens geboren toen mijn partij werd opgericht, het kan me niet echt schelen wie de partij heeft opgericht. Ik kijk naar de waarden en het beleid dat we vandaag ondersteunen,” vertelt hij aan AP.
Tijdens de campagne tweette hij een wijdverspreide foto van een metrotrein in Stockholm waarvoor de partij had betaald om die te laten bedekken met haar logo, een madeliefje, met de woorden: “Welkom in de terugkeertrein. U heeft een enkeltje. Volgende halte, Kabul!”
Hij zei dat andere partijen die de Zweden Democraten als racistisch hebben beschuldigd, nu “zelf hetzelfde beleid naar voren schuiven.”
De meeste Zweden zijn nog steeds tegen de Zweden Democraten, en sommigen stemmen tactisch tegen alle conservatieve partijen om te voorkomen dat die partij een kans krijgt om de regering te vormen.
Bjarne Frykholm, een 65-jarige computerspecialist die in Stockholm ging stemmen, wil niet zeggen op wie hij stemde, behalve dat hij duidelijk maakte dat hij door de Zweden Democraten werd afgeschrikt.
“Ik wil niet dat ze ook maar enige macht krijgen,” zegt hij. “Ik vind ze erg beangstigend.”
“Välkommen till återvandringståget. Du innehar en enkelbiljett.
Nästa stopp, Kabul!” pic.twitter.com/kaTn0KOinY
— Tobias Andersson (@SDTobbe) August 16, 2022
