STOCKHOLM, 13 september (Reuters) – De weddenschap van de Zweedse conservatieve leider Ulf Kristersson dat een akkoord met de anti-immigratie partij Zweden Democraten hem premier zou maken, lijkt vruchten af te werpen, maar kibbelende bondgenoten, verdeeldheid over het beleid en een crisis in de kosten van levensonderhoud kunnen zorgen voor een turbulente ambtstermijn.
Kristersson’s conservatieven, de Zweden Democraten, de Christen Democraten en de Liberalen hebben een flinterdunne voorsprong op de rechterzijde na de verkiezingen van zondag, hoewel sommige stemmen nog geteld moeten worden. Dat betekent dat de uitslag nog kan omslaan in het voordeel van de huidige premier Magdalena Andersson, wier sociaal-democraten de grootste partij in het parlement zullen blijven.
Een voorlopige uitslag wordt later deze week verwacht, maar als rechts wint, wat waarschijnlijk lijkt, zal dat een keerpunt zijn.
Kristersson zou dan premier worden, maar de Zweden Democraten, met wortels in de blank-supremacistische marge, zouden zijn Middenpartij inhalen als grootste rechtse partij, waardoor het vormen van een regering en het uitstippelen van beleid een uitdaging wordt.
“Er is maar één partij die de verkiezingen heeft gewonnen en dat zijn de Zweden Democraten,” zei Ulrica Schenstrom, staatssecretaris van de voormalige gematigde premier Fredrik Reinfeldt tussen 2006 en 2007 en nu hoofd van de denktank Fores.
“Het is duidelijk een grote uitdaging dat de Zweden Democraten nu groter zijn dan de Middenpartij.”
Nu de rechtse stemmen verdeeld zijn sinds de Zweden Democraten in 2010 in het parlement zijn gekomen, werd de Middenpartij geconfronteerd met een semi-permanente oppositiestatus tenzij Kristersson een deal zou sluiten met de leider van de Zweden Democraten, Jimmie Akesson.
Kristersson hoopte dat door de Zweedse Democraten een weg naar de mainstream te bieden, de Zweedse conservatieven eindelijk een werkende meerderheid voor rechts zouden kunnen krijgen. Die strategie heeft nu misschien te goed gewerkt.
Het ziet ernaar uit dat de Zweedse Democraten na de verkiezingen van zondag ongeveer 21% van de stemmen zullen halen tegen 19% voor de Middenpartij. Geen enkele partij, behalve zijn eigen partij, zal Akesson echter steunen als premier.
Kristersson is dan de enige rechtse kandidaat – een schrale troost voor de 58-jarige, die als hoofd van de jongerenafdeling van de Zweedse conservatieven werd verdrongen door Reinfeldt, die vervolgens de partij ging leiden en premier werd van een centristische en pro-immigratie regering.
Kristersson volgde Reinfeldt uiteindelijk op als partijleider en bracht jaren door met het ongedaan maken van die verschuiving naar het midden, hoewel een poging om premier te worden bij de verkiezingen van 2018 op niets uitliep.
Zijn taak zal niet gemakkelijk zijn. Het rechtse blok heeft ingestemd met samenwerking, maar de details moeten nog worden geregeld, waaronder welke partijen in de regering komen en een begroting.
De liberalen en de Zweedse democraten zijn het op veel beleidsterreinen oneens en weigeren in een regering samen te werken of een regering te steunen waarin de andere partij zitting heeft.
Kristersson, voormalig minister van Sociale Zekerheid en vader van drie kinderen, wil ook niet dat de Zweedse Democraten in een regering komen – maar Akesson heeft een zetel in het kabinet geëist.
De leider van de Zweden Democraten – die de kwalen van Zweden wijt aan decennia van te genereus immigratiebeleid en het falen om ‘nieuwe Zweden’ te integreren – wil op zijn minst een invloed op het beleid die overeenkomt met de grootte van de partij.
Akesson wil het Zweedse immigratiebeleid tot het strengste van de Europese Unie maken, door het mogelijk te maken mensen asiel te weigeren op grond van religie of LGBTQ, en belastingverlagingen te betalen door de overzeese hulp te verminderen.
De liberalen, die in 2018 de sociaaldemocraten steunden voordat ze van gedachten veranderden, zullen dit beleid moeilijk te verkroppen vinden.
“Voor de liberalen is het absoluut een marteling hoe om te gaan met de Zweden Democraten,” zegt Nicholas Aylott, universitair hoofddocent politieke wetenschappen aan de Sodertorn Universiteit.
Aan de andere kant van de vergelijking zijn de plannen van de Zweedse conservatieven en christen-democraten om de werkloosheidsuitkeringen te verlagen om belastingverlagingen te financieren, tegengewerkt door de Zweedse democraten, wier economisch beleid meer op één lijn ligt met centrum-links.
Akesson vertelde Reuters vóór de verkiezingen dat hij ervoor zou zorgen dat een regering Kristersson niet “te ver naar rechts” zou opschuiven op het gebied van welzijn en uitkeringen.
Het losse, centrum-linkse blok bestaande uit Anderssons sociaal-democraten, het centrum, links en de Groenen is het intussen over weinig anders eens dan dat de Zweden-democraten van directe invloed op het beleid moeten worden uitgesloten.
Nu drie van de vier rechtse partijen al acht jaar geen macht meer hebben en Akesson zijn geloofsbrieven als toekomstig premier wil oppoetsen, zal Kristersson op korte termijn wellicht de nodige compromissen moeten vinden.
Maar het zal een grote test zijn om de eenheid te bewaren met het oog op de uitdagingen die nog in het verschiet liggen.
De energiecrisis, het Zweedse verzoek om toetreding tot de NAVO, inflatie, klimaatverandering en de oorlog in Oekraïne zijn allemaal kwesties die moeten worden aangepakt, vertelde Maud Olofsson, voormalig leider van de Centrumpartij, aan de Zweedse publieke omroep SVT.
Olofsson was vice-premier in de regering van Reinfeldt tussen 2006 en 2010, maar haar centrumrechtse partij wisselde in 2018 van partij onder de nieuwe leider Annie Loof om de Zweden Democraten uit de macht te houden.
“Ik maak me echt zorgen dat we geen regering krijgen die het land kan besturen”, zegt ze.
