PARIJS, 14 september (Reuters) – De belangrijkste afgevaardigde van Vladimir Poetin in Oekraïne vertelde de Russische leider bij het begin van de oorlog in Oekraïne dat hij een voorlopige overeenkomst met Kiev had gesloten die zou voldoen aan de Russische eis dat Oekraïne buiten de NAVO blijft, maar Poetin verwierp deze overeenkomst en zette zijn militaire campagne door, volgens drie mensen die dicht bij het Russische leiderschap staan.
De in Oekraïne geboren adviseur, Dmitry Kozak, vertelde Poetin dat hij van mening was dat de overeenkomst die hij had gesloten de noodzaak voor Rusland wegnam om een grootschalige bezetting van Oekraïne na te streven, aldus deze bronnen.
De aanbeveling van Kozak aan Poetin om de overeenkomst goed te keuren wordt voor het eerst door Reuters gemeld.
Poetin had vóór de oorlog herhaaldelijk verklaard dat de NAVO en haar militaire infrastructuur dichter bij de grenzen van Rusland kwamen door de opname van nieuwe leden uit Oost-Europa, en dat het bondgenootschap zich nu voorbereidde om ook Oekraïne in zijn baan te brengen. Poetin zei publiekelijk dat dit een existentiële bedreiging voor Rusland vormde en dwong hem te reageren.
Maar hoewel hij eerder de onderhandelingen steunde, maakte Poetin bij de presentatie van het akkoord van Kozak duidelijk dat de concessies van zijn adjudant niet ver genoeg gingen en dat hij zijn doelstellingen had uitgebreid met de annexatie van delen van het Oekraïense grondgebied, aldus de bronnen. Het resultaat: de deal werd geschrapt.
Gevraagd naar de bevindingen van Reuters, zei Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov: “Dat heeft absoluut geen relatie met de werkelijkheid. Zoiets is nooit gebeurd. Het is absoluut onjuiste informatie.”
Kozak reageerde niet op verzoeken om commentaar via het Kremlin.
Mykhailo Podolyak, een adviseur van de Oekraïense president, zegt dat Rusland de onderhandelingen had gebruikt als een rookgordijn om zijn invasie voor te bereiden, maar hij ging niet in op vragen over de inhoud van de besprekingen en bevestigde evenmin dat er een voorlopige overeenkomst was bereikt. “Vandaag begrijpen we duidelijk dat de Russische kant nooit geïnteresseerd is geweest in een vreedzame regeling,” zegt Podolyak.
Twee van de drie bronnen zeggen dat onmiddellijk na de Russische invasie van 24 februari werd aangedrongen op een akkoord. Binnen enkele dagen meende Kozak dat hij de instemming van Oekraïne had met de belangrijkste voorwaarden die Rusland wilde en hij beval Poetin aan een overeenkomst te ondertekenen, aldus de bronnen.
“Na 24 februari kreeg Kozak carte blanche: ze gaven hem groen licht; hij kreeg de deal. Hij bracht het terug en ze zeiden hem op te rotten. Alles werd geannuleerd. Poetin veranderde het plan gewoon gaandeweg,” aldus een van de bronnen dicht bij de Russische leiding.
De derde bron – die over de gebeurtenissen te horen kreeg van mensen die op de hoogte waren van de besprekingen tussen Kozak en Poetin – verschilde van mening over de timing en zei dat Kozak de deal vlak voor de invasie aan Poetin had voorgesteld en liet afwijzen. De bronnen vroegen allen om anonimiteit om gevoelige interne informatie te kunnen delen.
Het offensief van Moskou in Oekraïne is de grootste militaire campagne in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Het leidde tot ingrijpende economische sancties tegen Rusland en militaire steun voor Oekraïne van Washington en zijn westerse bondgenoten.
Zelfs als Poetin had ingestemd met het plan van Kozak, blijft het onzeker of de oorlog zou zijn beëindigd. Reuters kon niet onafhankelijk verifiëren of de Oekraïense president Volodymyr Zelenskiy of hoge ambtenaren in zijn regering zich inzetten voor de deal.
Kozak, die 63 is, is een trouwe luitenant van Poetin sinds hij in de jaren negentig met hem samenwerkte in het kantoor van de burgemeester van Sint-Petersburg.
Kozak was de juiste man op de juiste plaats om te onderhandelen over een vredesakkoord, omdat Poetin hem sinds 2020 had belast met het voeren van gesprekken met Oekraïense gesprekspartners over de Donbas-regio in Oost-Oekraïne, die na een opstand in 2014 wordt gecontroleerd door Russische separatisten. Nadat Kozak op 10 februari de Russische delegatie had geleid in gesprekken met Oekraïense functionarissen in Berlijn – bemiddeld door Frankrijk en Duitsland – vertelde hij in een late nieuwsconferentie dat de laatste ronde van die onderhandelingen was geëindigd zonder doorbraak.
Kozak was ook een van de aanwezigen toen Poetin drie dagen voor de invasie zijn militaire en veiligheidschefs en belangrijke medewerkers bijeenbracht in de Jekaterinskihal van het Kremlin voor een vergadering van de Russische Veiligheidsraad.
De camera’s van de staatstelevisie namen een deel van de vergadering op, waar Poetin plannen uiteenzette om de separatistische entiteiten in Oost-Oekraïne formeel te erkennen.
Zodra de camera’s uit de grote zaal met zijn neoklassieke zuilen en koepelvormig plafond waren verdwenen, sprak Kozak zich uit tegen elke stap van Rusland om de situatie met Oekraïne te laten escaleren, aldus twee van de drie personen die dicht bij het Russische leiderschap staan, en een derde persoon die het gebeurde vernam van mensen die aan de vergadering deelnamen.
Een andere door Reuters geïnterviewde persoon, die hielp bij de besprekingen na de invasie, zegt dat de besprekingen begin maart uiteenvielen toen Oekraïense functionarissen begrepen dat Poetin vastbesloten was de grootschalige invasie door te zetten.
Zes maanden na het begin van de oorlog is Kozak nog steeds adjunct-stafchef van het Kremlin. Maar hij behandelt niet langer het Oekraïne-dossier, volgens zes van de bronnen die met Reuters spraken.
“Voor zover ik kan zien, is Kozak nergens te bekennen,” zegt een van de zes, een bron dicht bij de separatistische leiding in Oost-Oekraïne.
