STOCKHOLM (AP) – De partij van de Zweden Democraten werd in de jaren tachtig opgericht door neonazi’s en skinheads. Vandaag de dag heeft de omgevormde en hervormde nationalistische partij een ongekende invloed.
Na een verkiezingsweekend dat werd gehouden temidden van vrees voor toenemende criminaliteit, is de anti-immigratiepartij nu de op één na populairste partij in het Scandinavische land.
De ontwikkeling is het meest recente voorbeeld van een politieke kracht die ooit algemeen beschouwd werd als sociaal onaanvaardbaar maar nu in de politieke hoofdstroom terechtkomt.
De gezworen woorden van partijleider Jimmie Akesson, “Zweden eerst” en “Zweden weer beter maken”, komen overeen met die van ex-president Donald Trump in de Verenigde Staten.
De opkomst van de partij heeft de rechtse krachten in Europa gestimuleerd om verdere winst tegen links te boeken.
“Laat dit een voorteken en model zijn voor de rest van Europa”, aldus een tweet van de Europese Conservatieven en Hervormers, met als voorzitter Giorgia Meloni, leider van de rechtse partij Broeders van Italië.
Over 10 dagen zullen de Italianen een nieuw parlement kiezen in stemmingen die, als de opiniepeilingen juist blijken, Meloni zouden kunnen doen zegevieren als lid van een centrumrechtse verkiezingsalliantie en mogelijk zelfs premier van Italië kunnen worden.
Steve Bannon, de oude bondgenoot van Trump, verwelkomde ook de opkomst van de Zweedse Democraten in zijn podcast War Room en noemde de verschuiving naar rechts in het traditioneel progressieve Zweden een “politieke aardverschuiving”. Hij prees de Zweden Democraten omdat “ze hun grenzen willen behouden, ze willen hun soevereiniteit behouden.”
Bannon beschreef Zweden als een verwoeste samenleving – een rechtse trope die de omvang van de Zweedse uitdagingen overdrijft.
Zweden is grotendeels een welvarend en bloeiend lid van de Europese Unie, hoewel velen geschokt zijn door schietpartijen en bendegerelateerd geweld. Een deel van het toenemende geweld, maar niet alle, vindt plaats in wijken waar veel immigranten wonen.
De sterke opkomst van de populistische partij werd woensdagavond bevestigd, drie dagen na een stemming die zo dicht bij elkaar lag dat voor de definitieve uitslag moest worden gewacht op de telling van de post- en andere stemmen.
Nu de uitslag duidelijk is, heeft het rechtse blok van partijen 176 zetels, terwijl het centrum-linkse blok van premier Magdalena Andersson 173 zetels heeft. Andersson heeft donderdag haar ontslag ingediend bij de voorzitter van het parlement.
Ondanks de sterke opkomst van de Zweden Democraten – zij wonnen 20,5% van de stemmen en zijn daarmee de grootste centrumrechtse partij – zal zij door het stigma dat zij niet helemaal van zich af kunnen schudden niet de eerste partij zijn die in aanmerking komt om de regering te vormen. Ulf Kristersson, leider van de Middenpartij, een ander lid van het centrumrechtse blok, zal naar verwachting als eerste de kans krijgen om te proberen een regeringscoalitie te vormen.
Veel Zweden vrezen dat de geschiedenis en het harde standpunt van de Zweedse Democraten over immigratie een bedreiging vormen voor de democratische identiteit van een land waar Nobelprijzen worden toegekend en waar generaties vluchtelingen zijn opgevangen en tot bloei zijn gekomen.
Emily Jeremias, een 45-jarige muzikante, zegt dat ze bezorgd maar niet verbaasd was dat “een soort rechtse extremistische partij zoveel macht krijgt”.
“We zien een soort rechtse beweging in heel Europa, dus het is niet verrassend dat dat hier ook gebeurt,” zegt ze.
Tijdens haar campagne schilderde de vertrekkende premier de Zweedse Democraten af als een mogelijke bedreiging voor het pluralisme en de tolerantie van het land.
En toen Andersson haar nederlaag erkende, zei ze dat ze persoonlijk het slachtoffer was geworden van een “haatcampagne” en beweerde ze dat de partij “georganiseerde trollen” gebruikte om jonge linkse activisten aan te vallen.
Zij en anderen ter linkerzijde hebben de Middenpartij er ook van beschuldigd medeplichtig te zijn aan het normaliseren van de Zweden Democraten door met hen samen te werken.
Het meer aanvaardbare imago van de populistische partij is het resultaat van jarenlange inspanningen van Akesson, haar 43-jarige leider. Hij zegt dat de transformatie van de partij sinds haar begindagen oprecht is en dat de partij fascisme en nazisme verwerpt.
Onder zijn leiding verruilde de partij lang geleden haar fakkelsymbool voor een bloem, om de hervorming te onderstrepen.
Akessons belangstelling voor politiek begon als tiener toen Zweden in 1995 lid werd van de EU. Hij was er toen tegen, maar door een andere verschuiving steunt de partij nu het lidmaatschap van het 27 leden tellende blok. Zij steunt ook het NAVO-lidmaatschap, dat Zweden dit jaar heeft aangevraagd na de inval van Rusland in Oekraïne.
Akessons persoonlijke imago is dat van een gelikt en verzorgd iemand. Hij speelt keyboard in een softrockband en vermijdt in zijn toespraken opruiende taal en gebruikt in plaats daarvan humor en ironie bij zijn tegenstanders.
Als onderdeel van de afrekening met het verleden heeft de partij onlangs een studie gepubliceerd over de wortels van de Zweden Democraten. De Zweedse krant Expressen onthulde dat de auteur een partijlid was. Het onderzoek bevestigde echter dat verschillende van de oprichters van de partij in de jaren tachtig banden hadden met fascistische en neonazistische bewegingen.
De partij zegt dat immigratie naar Zweden in het verleden meestal aanvaardbaar was, maar dat het de laatste jaren te veel is geworden. Alleen al in 2015 nam het land van 10 miljoen een recordaantal van 163.000 vluchtelingen op – het hoogste aantal per hoofd van de bevolking van alle Europese landen.
Partijleden zeggen dat ze Oekraïense vluchtelingen verwelkomen, maar dat Zweden er niet nog meer uit het Midden-Oosten of Afrika moet opnemen.
De partij belooft de goedkeuring van asielzoekers tot een minimum te beperken en migranten of vluchtelingen die misdaden plegen te deporteren. In haar verkiezingsprogramma beweert zij dat er gevallen zijn van asielzoekers die oneerlijk beweren te worden vervolgd omdat zij homo zijn of de islam afwijzen, waarbij zij suggereert dergelijke claims te zullen beperken.
De Zweden Democraten zeggen dat Zweden “een magneet voor migranten in de wereld” is geworden en hun doel is “Zweden te herstellen tot wat het ooit was”.
Hoewel het onduidelijk is of de Zweedse Democraten deel zullen uitmaken van de uiteindelijke regering – niet alle centrumrechtse partijen in het blok zijn bereid daarmee in te stemmen – is het duidelijk dat elke rechtse regering hun steun nodig heeft om een meerderheid in het parlement te krijgen om wetgeving aan te nemen.
Voor Akesson en zijn partij is de ster rijzende.
