In de aanloop naar de top van de Shanghai Cooperation Organisation, die deze week plaatsvindt in het Oezbeekse Samarkand, waren er in de Iraanse pers berichten over een mogelijke toevoeging aan de gastenlijst. De Syrische president Bashar al-Assad zou komen, op verzoek van Vladimir Poetin. Assad geldt sinds het begin van de Syrische Burgeroorlog in 2011 als een internationale paria, en heeft nog een handvol trouwe vrienden en bondgenoten over. De belangrijkste hiervan is Rusland.
Bashar al-Assad behoort echter helemaal niet tot de uitgenodigde staatshoofden. Syrië was ook nooit lid van de SCO. De Turkse president Reccep Erdogan en Buitenlandminister Cavusoglu kregen eerder deze week wel vragen over de geruchten, tijdens een bijeenkomst van de AK-Partij. Een columnist voor de Turkse krant Hurriyet schreef de reactie op. Volgens Abdulkadir Selvi weerspraken beide politici de geruchten, maar zei Erdogan ook dat hij het jammer vond dat hij Assad niet zou kunnen ontmoeten in Samarkand.
Erdogan zei dat hij bereid zou zijn geweest tot een ontmoeting, en had ook een duidelijke boodschap. Volgens hem heeft Assad een inschattingsfout gemaakt door vast te houden aan de macht. Hij zou niet hebben verwacht dat, toen de Syrische Burgeroorlog begon, de Amerikanen en Russen zich met het conflict zouden bemoeien. Nu riskeert Assad volgens Erdogan de verdeling van Syrië door strijdende partijen.
Nu heeft Turkije zich onder Erdogan ook niet afzijdig gehouden in de oorlog, die al 11,5 jaar duurt. Turkije steunt verschillende soennitische rebellengroepen, die vooral in de provincies Idlib en Aleppo nog grond bezetten. Vanwege de Turkse steun en patrouilles in die gebieden ligt het front al een tijd stil. Turkije heeft ook verschillende malen ingegrepen om Koerdische rebellen terug te dringen langs de Turks-Syrische grens. Hierdoor werden de Koerden gedwongen tot een verstandshuwelijk met het regime van Assad.
Inmiddels zit de gehele Turkse politiek, en niet alleen Erdogan, in de knel vanwege het conflict in het buurland. Turkije heeft nog steeds 3 miljoenen Syrische vluchtelingen, en dit zorgt voor steeds meer irritatie bij de Turkse bevolking. De leider van de seculier-nationalistische CHP-partij deed een maand geleden al de belofte dat hij een deal zou sluiten met Assad over de terugkeer van de Syriërs. Hiervoor moet Damascus wel eerst garanties geven over de veiligheid van terugkerende vluchtelingen. De CHP moet voor zo’n akkoord wel de verkiezingen van juni 2023 winnen.
De regering van Erdogan is ondertussen bezig met het bouwen van huizen voor vluchtelingen die terug willen keren. Die zullen dan wel in het door rebellen gecontroleerde gebied moeten gaan wonen.
Reuters bericht dat bronnen melding maken van ontmoetingen tussen de chef van de Turkse inlichtingendienst en zijn Syrische tegenhanger. De ontmoetingen zouden de afgelopen weken hebben plaatsgevonden, waarschijnlijk als onderdeel van een Russische poging om de relatie tussen Ankara en Damascus te verbeteren.
Rusland stationeert nog steeds troepen in Syrië, zowel ter afschrikking van Turkije als van de Verenigde Staten. De Amerikanen hebben ook nog enkele honderden soldaten in het oosten van Syrië. De VS ondersteunt daar de strijd tegen de overblijfselen van Islamitische Staat, maar de aanwezigheid van het Amerikaanse leger is een doorn in het oog van Damascus.
Een formele normalisering van de relaties is er nog niet, maar Turkije en Syrië lijken wel naar elkaar toe te bewegen. Damascus kan in ieder geval wel een andere, kleinere diplomatieke overwinning melden. Hamas heeft bekendgemaakt dat het de relaties met het Assad-regime wil normaliseren. De organisatie verklaart dat het de territoriale integriteit van Syrië steunt, en dat het normaliseren van de relaties goed is voor de Palestijnse zaak.
