OPINIE
Waarom geeft de Amsterdamse burgemeester Halsema geen antwoord op simpele vragen over fiscale aspecten van het ambtswoningprivilege dat de gemeente opdraait voor de energiekosten? Na een ontvangstbevestiging, toezegging te reageren, twee weken wachten en herhaalverzoeken kreeg ik nog steeds geen inhoudelijke reactie.
Tijdens een recent optreden in het AT5-programma Gesprek met de burgemeester stelde ze ten onrechte via de huurkostenbijdrage mee te betalen aan de gas-, water- en elektriciteitsrekening voor de 300m2 omvattende privévertrekken. En waarom werd de ‘Overeenkomst Ambtswoning’ pas getekend daags nadat ik erom vroeg? Een vervolgpublicatie op dit artikel.
Amsterdamse burgemeesters worden geacht te wonen in de ambtswoning op het adres Herengracht 502. Een toplocatie waarvoor menigeen een moord zou doen. Toch waren er burgemeesters die hun best deden onder die verplichting uit te komen. Wijlen Schelto Patijn, bij zijn benoeming Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, was gewend aan een riante Voorburgse villa met ruime tuin en zag een op de bovenste etages van het grachtenpand gelegen appartement met een dakterrasje niet echt zitten. Ook de eveneens overleden Eberhard van der Laan had er weinig trek in. De toenmalige advocaat bezat een schitterend appartement op de Amsterdamse oostelijke eilanden, waar zijn jonge kinderen veel meer thuishoorden dan in de ouwelijke entourage aan de Herengracht.
Uiteindelijk betrokken beiden het 300m2 grote privé-appartement dat deel uitmaakt van het ruim 1500m2 omvattende complex, waartoe ook een indrukwekkende tuin van 1000m2 behoort. Afwijken van de bijna honderd jaar oude traditie zou tot rumoer hebben geleid. Bovendien geldt de bepaling dat als de burgemeester niet (meer) in de ambtswoning resideert het hele pand teruggaat naar de nazaten van de man die het in 1927 schonk aan de gemeente Amsterdam.
Dat deed deze Karel van Aalst, directeur van de beruchte Nederlandse Handelsmaatschappij, overigens als dank voor door de gemeente verleende diensten bij de afbraak van een aantal historische panden in en verbreding van de Vijzelstraat ten behoeve van de bouw van een nieuw NHM-kantoor. Het ‘Huis met de kolommen’ zoals Herengracht 502 te boek staat, is dus om meerdere reden een ’schuldig pand’.
Of de huidige burgemeester Femke Halsema, mede gezien de historie, stond te juichen toen ze haar intrek mocht nemen in het schitterend gerestaureerde grachtenhuis is mij niet bekend. In ieder geval deed ze het en kon ze cashen bij de verkoop van haar toenmalige woning in Amsterdam-Oost, welke buit zij naderhand investeerde in de aanschaf van een buitenhuis in Amsterdam-Holysloot, dat thans leegstaat in afwachting van haar komst na afloop van het burgemeesterschap.
Het bewonen van de ambtswoning brengt, afgezien van het woongenot op een toplocatie met een vrije parkeerplaats voor de deur, tal van privileges met zich mee. Zoals de regeling -die voor alle, thans nog ca. twintig Nederlandse burgemeesters in een ambtswoning geldt- dat de huur is gemaximeerd op 18% van de bruto wedde.
Een burgemeester van Amsterdam verdient 12.579 euro per maand. Dat betekent dat Femke Halsema en haar gezin -man en twee kinderen- 2264 euro per maand huur betalen. In Amsterdam zijn in die buurt huurprijzen per vierkante meter van twintig tot dertig euro of meer volstrekt normaal. Een huurder van een sociale huurwoning betaalt 10 euro per m2. De burgemeester van Amsterdam 7,50.
Mede gezien de uitmuntende staat van onderhoud en de excellente voorzieningen het gebouw, zoals een ruime lift tot de privévertrekken, durf ik de stelling aan dat een marktconforme huur rond de 10.000 euro per maand zal bedragen. Dat burgemeester Halsema voor een prikkie op een van de mooiste locaties van de stad woont valt haar niet aan te rekenen.
Het is de uitwas van archaïsche toestanden waaraan al lang een eind had moeten worden gemaakt. Dat geldt niet alleen voor het fenomeen ‘ambtswoning’, maar ook voor de wettelijke regeling dat de burgemeesterlijke bijdrage in de woonkosten is afgetopt op 18%, terwijl een normaal mens, zeker de meer armlastige, eenderde tot de helft van het brutoinkomen kwijt is aan woonlasten. Welke ambtenaren verzinnen zoiets? Welke minister zag niet in dat dit niet uit te leggen is?
Naast het privilege van goedkoop wonen biedt het gebruik van een ambtswoning ook diverse andere voordelen. Bijvoorbeeld dat de gemeente opdraait voor de energierekening. In het ‘rechtspositiebesluit decentrale politieke ambtsdragers’ is dit in stellige zin geformuleerd, alsof een burgemeester geen andere keuze heeft: ‘Bij het bewonen van een ambtswoning komen de kosten voor energie en water ten laste van de gemeente’.
In Amsterdam is dat niet anders, zoals blijkt uit het feit dat de kosten voor gas, water en licht buiten de ‘Overeenkomst Ambtswoning (OA)’ zijn gehouden. In dat stuk zijn de onderlinge rechten en plichten tussen Amsterdam en Halsema vastgelegd.
Artikel 7 lid 3 van de OA luidt: “De kosten voor gas, water en elektriciteit (….) zijn geen onderdeel van deze overeenkomst’”. Dan geldt dus de algemene regeling. Het rechtspositiebesluit bepaalt echter nergens dat het verboden is ervan af te wijken. Bijvoorbeeld door de bepaling over de energiekosten expliciet uit te sluiten in een OA. Ook houdt niets een burgemeester tegen die een eigen bijdrage in de energiekosten wil leveren. Zeker in deze tijd van ‘energiearmoede’ kan een vrijgestelde burgemeester met een hoge moraal in gewetensproblemen komen. Hoe leg je dit uit aan het lijdende volk?
Desgevraagd bevestigde Halsema’s woordvoerder dat de energielasten van het gezin Halsema integraal door de gemeente worden gedragen en er geen sprake is van een eigen bijdrage. De meegeleverde ‘Overeenkomst Ambtswoning’ met de hiervoor genoemde bepaling blijkt overigens pas getekend te zijn op de dag nadat ik erom vroeg: 8 juni 2022, vier jaar na Halsema’s aantreden en bijna drie jaar nadat een desbetreffend WOB-verzoek van GeenStijl werd afgewezen omdat de overeenkomst zich nog in de conceptfase zou bevinden. Mijn vraag naar de reden voor deze opmerkelijke datering is na twee weken wachten en een herhaalverzoek nog immer niet beantwoord.
Op vrijdag 16 september 2022 sprak burgemeester Halsema op de lokale tv-zender AT5 in het programma Gesprek met de burgemeester over de schrijnende energiearmoede die grote aantallen inwoners van haar stad momenteel treft. Vol empathie sprak ze over de ernst van de situatie en de noodzaak om als gemeente de helpende hand te reiken. Korte interviewtjes met burgers in nood leidden telkens tot een bezorgd-meelevend kijkende burgemeester.
Het huilen stond haar ogenschijnlijk nader dan het lachen. Ik geloof best dat het de burgemeester ernst was en dat zij oprechte zorgen heeft. Welke burgemeester heeft die niet? Toch voelde het ongemakkelijk in de wetenschap dat zijzelf nul euro energielasten draagt en daarmee geen energiearmoede maar energierijkdom scoort. Dan klinken woorden van zorg en medeleven al gauw hol en hypocriet.
Voor haar omvangrijke woning in een oud pand is een maandelijkse energielast van minstens 500 euro, zo niet het dubbele, zeer plausibel. Halsema’s voordeel beloopt dus minimaal 6000 euro per jaar. Netto in de tas. Bij AT5 werd ze daarover bevraagd, naar aanleiding van mijn publicatie.
Enigszins in verlegenheid gebracht betoogde de burgemeester dat ze wel degelijk energiekosten betaalt. Die zitten naar haar zeggen inbegrepen in de 18% van de bruto wedde die zij betaalt voor woonlasten. Daarna boog ze het gesprek snel om naar algemeenheden over nut en noodzaak van ambtswoningen. Wat haar betreft een discussie waard. De dienstdoende junior-interviewer belandde in het bos en vroeg niet door.
Halsema’s stelling over die 18% is onjuist. In een circulaire van het ministerie van BZK over de rechtspositieregeling voor burgemeesters wordt expliciet gesteld dat het gaat om een bijdrage in de ‘kale huur’, “dus de woonkosten zonder gas, water en elektriciteit, e.d.“.
Gezien Halsema’s visie dat ze energie betaalt via de huurbijdrage ontstaat de indruk dat zij verzuimt het genoten voordeel op te geven bij haar belastingaangifte. De door mij geraadpleegde fiscaal jurist Mr. Marco Bik van Jongbloed Fiscaal Juristen te Enschede is heel stellig: als de werkgever (wat de gemeente Amsterdam feitelijk is voor de burgemeester) energie en water betaalt geldt dat als loon in natura waarover belasting verschuldigd is. Het moet dus worden opgegeven bij de aangifte inkomstenbelasting.
Het is opmerkelijk dat het rechtspositiebesluit decentrale politieke ambtsdragers wel expliciet de belastingcompensatie regelt als een burgemeester loon in natura geniet wegens een huurbijdrage die lager is dan wat marktconform is. Ook de compensatie door de gemeente van eventuele fiscale nadelen verbonden aan het gebruik van een dienstauto is expliciet geregeld. Voor een energiekostenvrijstelling is evenwel niets bepaald. Dat duidt erop dat een burgemeester het fiscale nadeel zelf moet aftikken, wat ook heel logisch is.
Waarom zou een burgemeester en zijn of haar gezin gratis moeten stoken, koken en douchen? In ieder geval is de gemeente niet de belastingplichtige want dan had er een ‘aanwijzing eindheffingsloon’ voor de vergoeding energiekosten moeten zijn. Die is er zeker niet omdat vaststaat dat de gemeente Amsterdam alleen voor het hele pand Herengracht 502 de energierekening betaalt en niet die van het burgemeesterlijke appartement afzonderlijk. De fiscus stelt aan zulke aanwijzingen ook hele strikte voorwaarden waaraan in het geval van energiekosten niet voldaan kan worden.
Op mijn vraag of de gemeente de burgemeester compenseert voor het fiscale nadeel of dat Femke Halsema al dan niet aangifte doet van het loon in natura dat ontstaat doordat de gemeente haar energiekosten betaalt kon de woordvoerder, ondanks herhaald aandringen, vooralsnog geen antwoord geven. Terwijl het toch een vraag is waar een simpel ‘ja’ of ‘nee’ als antwoord volstaat. Ik snap dat burgemeester Halsema veel aan haar hoofd heeft, maar ‘ja’ of ‘nee’ zeggen kan toch wel?
De in dit artikel geuite meningen en standpunten zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de meningen of standpunten van TPO.
