OPINIE
Door: Keith Raymond Harris – Postdoctoraal Onderzoeker Filosofie, Ruhruniversiteit Bochum.
Er is een open vraag onder deskundigen en onderzoekers: Geloven meer Amerikanen in complottheorieën dan ooit tevoren?
Maar als onderzoeker van samenzweringstheorieën en hun gelovigen ben ik bang dat de aandacht voor het aantal Amerikanen dat in samenzweringstheorieën gelooft de aandacht afleidt van de gevaren ervan.
Zelfs als de meeste mensen samenzweringstheorieën verwerpen, of slechts in beperkte mate aanvaarden, zodat er maar heel weinig ware gelovigen overblijven, dan nog kan de grote zichtbaarheid van deze valse ideeën ze gevaarlijk maken.
Filosofen veronderstellen vaak dat mensen hun handelingen kunnen verklaren in termen van wat ze willen doen of krijgen, en wat ze geloven. Veel handelingen van mensen worden echter niet geleid door expliciete overtuigingen, maar door onderbuikgevoelens. Deze gevoelens staan niet vast. Ze kunnen worden beïnvloed door ervaring.
Dit principe wordt ter harte genomen door reclamemakers die erop uit zijn gedrag te beïnvloeden, niet door te veranderen hoe mensen denken, maar hoe ze zich voelen. Het op deze manier manipuleren van gevoelens kan worden bereikt door een product subtiel te associëren met gewenste resultaten zoals status en seks.
Dit kan ook een negatieve vorm aannemen, zoals in politieke aanvalsadvertenties die erop gericht zijn een tegenstander te associëren met bedreigende beelden en beschrijvingen. Het creëren van soortgelijke mentale associaties is één manier waarop samenzweringstheorieën, net als andere verkeerde informatie, gevolgen kunnen hebben, zelfs zonder dat ze worden geloofd.
Denk aan complottheorieën die beweren dat de presidentsverkiezingen van 2020 in de VS vervalst zijn. Sommige mensen geloven dat ongetwijfeld. Maar zelfs als mensen niet de hele leugen geloven, kunnen ze toch geloven dat iets over de verkiezingen van 2020 niet ‘goed voelt’, ‘goed lijkt’ of ‘goed ruikt’. Daarom zouden ze meer geneigd kunnen zijn inspanningen te steunen waarvan politici beweren dat ze de integriteit van de verkiezingen beschermen – zelfs als die inspanningen leiden tot gerichte onderdrukking van de kiezers.
Denk vervolgens aan anti-vaccinatie samenzweringstheorieën. Anti-vaccinatie inhoud, hetzij over vaccins in het algemeen of specifiek over de COVID-19 vaccins, neemt vaak de vorm aan van foto’s en video’s die beweren verontrustende bijwerkingen van vaccins te illustreren. Dergelijk materiaal kan zich snel over de sociale media verspreiden en kan, doordat het eerder gebaseerd is op verontrustende beelden dan op expliciete onjuiste beweringen, vaak aan matiging ontsnappen.
Blootstelling aan anti-vaccinatie informatie kan lezers of kijkers een vaag gevoel van onbehagen geven, en bijgevolg een aarzeling over vaccins, zelfs zonder dat dit leidt tot expliciete anti-vaccinatie overtuigingen. Uit eerder onderzoek is namelijk gebleken dat mensen die geneigd zijn op hun intuïtie te vertrouwen en die negatieve emoties hebben ten aanzien van vaccins, eerder geneigd zijn vaccinatie te weigeren. Hoewel dat onderzoek betrekking had op andere vaccins, is het waarschijnlijk dat soortgelijke factoren helpen verklaren waarom veel Amerikanen geen volledige COVID-19 vaccinatie hebben gehad, en de meesten geen boosters.
Geleerden suggereren vaak dat veel mensen slechts doen alsof ze in samenzweringstheorieën en andere vormen van verkeerde informatie geloven als een manier om hun politieke loyaliteit tot uitdrukking te brengen. Maar zelfs doen alsof kan kostbaar zijn.
Overweeg een analogie.
Wanneer een kind verklaart dat ‘de vloer lava is’, gelooft niemand dat. Maar dat kind, en anderen, begint te doen alsof de verklaring waar is. Zij die dat doen, klimmen op meubels en herhalen de verklaring aan anderen die de ruimte betreden. Sommige kinderen spelen gewoon voor de lol, andere om hun klim- en springkunsten te tonen, en weer anderen om het kind dat het spel begon te sussen.
Sommige kinderen hebben snel genoeg van het spel en willen stoppen, maar vinden het kind dat het spel begonnen is leuk of respecteren het en willen die persoon niet boos maken door te stoppen. Naarmate het spel vordert, nemen sommigen het te serieus. Meubilair wordt beschadigd, en sommigen raken gewond bij een poging om van het ene naar het andere verhoogde oppervlak te springen. De lava is nep, maar er gaan echte dingen kapot.
Toen Donald Trump beweerde dat de presidentsverkiezingen van 2020 ‘gemanipuleerd’ waren, handelden sommige ambtenaren en gewone burgers dienovereenkomstig. Of het nu uit oprecht geloof, partijdigheid, loyaliteit aan Trump of financieel opportunisme was, veel Amerikanen gedroegen zich alsof de verkiezingen van 2020 oneerlijk waren beslist.
Sommige mensen die deden alsof de verkiezingscomplottheorie waar was, verzamelden zich in Washington, D.C., sommigen bestormden het Capitoolgebouw en sommigen ontwikkelden achter de schermen een plan om valse kieslijsten in te dienen die de herverkiezing van Trump ondersteunen, ondanks zijn verlies bij de stembusgang. De bij deze activiteiten betrokken mensen konden rekenen op de steun van anderen die de verkiezingsfraude steunden, ook al waren die steunbetuigingen grotendeels onoprecht.
De kosten van het doen alsof bij de verkiezingen van 2020 is geknoeid, zijn ongetwijfeld hoger dan die van het doen alsof de vloer van lava is. De kosten van het doen alsof bij de verkiezingen van 2020 is geknoeid, hebben geleid tot miljoenen dollars schade aan het Capitoolgebouw, tot honderden arrestaties van Capitooloproerkraaiers, tot meerdere doden en tot het in gevaar brengen van de Amerikaanse democratie.
Gezien de ernstige risico’s is het de moeite waard om je af te vragen waarom mensen die niet oprecht geloofden dat de verkiezingen oneerlijk waren, het risico zouden nemen om te doen alsof. Deze vraag benadrukt het unieke gevaar van samenzweringstheorieën die door de machthebbers worden onderschreven: er kan veel gewonnen worden door te doen alsof je ze gelooft.
The Conversation via Reuters.
De in dit artikel geuite meningen en standpunten zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de meningen of standpunten van TPO.
