ROME (AP) – Italianen gaan zondag stemmen in wat wordt aangekondigd als een cruciale verkiezing nu Europa de gevolgen ondervindt van de Russische oorlog in Oekraïne. Voor het eerst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog zouden de verkiezingen in Italië een nationalistisch-rechtse leider het premierschap kunnen bezorgen.
De stijgende energiekosten en de snel stijgende prijzen voor basisproducten zoals brood – de gevolgen van de Russische invasie in Oekraïne – hebben veel Italiaanse gezinnen en bedrijven zwaar getroffen.
Tegen die sombere achtergrond lijken Giorgia Meloni en haar partij Broeders van Italië – met neofascistische wortels en een agenda van God, vaderland en christelijke identiteit – de koplopers te zijn bij de Italiaanse parlementsverkiezingen.
Zij zouden een testcase kunnen zijn voor de vraag of het hard-rechtse sentiment in de Europese Unie met 27 landen aan kracht wint. Onlangs steeg de populariteit van een rechtse partij in Zweden door in te spelen op de angst voor criminaliteit.
Meloni’s belangrijkste alliantiepartner is de leider van de rechtse Lega, Matteo Salvini, die migranten de schuld geeft van criminaliteit. Salvini is al lang een trouwe ideologische aanhanger van rechtse regeringen in Hongarije en Polen.
“Verkiezingen midden in een oorlog, midden in een energiecrisis en aan het begin van wat waarschijnlijk een economische crisis wordt, zijn bijna per definitie cruciale verkiezingen,” zegt Nathalie Tocci, directeur van de in Rome gevestigde denktank het International Affairs Institute.
De Russische president Vladimir Poetin, die op 24 februari opdracht gaf tot de invasie van Oekraïne door Moskou, gokt erop dat “Europa zal breken” onder het gewicht van de economische en energieproblemen die de oorlog met zich meebrengt, zegt Tocci tegen The Associated Press.
Salvini, die zijn kiezersbestand ontleent aan ondernemers in het Noorden van Italië, heeft in het verleden pro-Poetin T-shirts aangetrokken. Salvini heeft ook de wijsheid van het handhaven van westerse economische sancties tegen Rusland in twijfel getrokken, omdat die de economische belangen van Italië te zeer zouden kunnen schaden.
De publicatie van peilingen werd 15 dagen voor de stemming van zondag stopgezet, maar voor die tijd gaven ze aan dat Meloni’s partij de grootste stemmer zou zijn, net voor de centrumlinkse Democratische Partij onder leiding van oud-premier Enrico Letta.
Een campagnealliantie tussen Meloni en de conservatieve bondgenoten Salvini en voormalig premier Silvio Berlusconi geeft hem een duidelijk voordeel ten opzichte van Letta in het complexe Italiaanse systeem van zetelverdeling in het parlement.
Letta had tevergeefs gehoopt op een campagnealliantie met de links-populistische Vijfsterrenbeweging, de grootste partij in de aftredende wetgevende macht.
Hoewel het een beladen moment is voor Europa, zouden de verkiezingen van zondag de laagste opkomst ooit kunnen hebben in het moderne Italië. Bij de laatste verkiezingen in 2018 was de opkomst met 73% nog nooit zo laag geweest. Volgens opiniepeiler Lorenzo Pregliasco kan het percentage dit keer dalen tot 66%.
Pregliasco, die aan het hoofd staat van het peilbureau YouTrend, zegt dat de laatste drie verschillende regeringscoalities in Italië sinds de laatste verkiezingen de Italianen “ontevreden en teleurgesteld” hebben achtergelaten. “Ze zien hun stem niet als iets belangrijks.”
De vertrekkende regering wordt geleid door voormalig hoofd van de Europese Centrale Bank Mario Draghi. Begin 2021 gaf de Italiaanse president Draghi de opdracht een eenheidsregering te vormen na het uiteenvallen van de tweede regeringscoalitie van Vijfsterren-leider Giuseppe Conte.
In wat Pregliasco een “schijnbare paradox” noemt, geven peilingen aan dat “de meeste Italianen Draghi mogen en vinden dat zijn regering goed werk heeft geleverd.” Maar Meloni, de enige grote partijleider die weigerde toe te treden tot Draghi’s coalitie, heeft de beste peilingen.
Zoals Tocci zei, is Meloni’s partij zo populair “gewoon omdat het de nieuwkomer is”.
Draghi heeft gezegd dat hij niet nog een termijn wil.
Tot ergernis van Meloni wordt haar nog steeds verweten dat zij niet ondubbelzinnig heeft gebroken met de wortels van haar partij in een neofascistische beweging, opgericht door heimwee naar dictator Benito Mussolini na de rampzalige rol van zijn regime in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de campagne verklaarde ze dat ze “geen gevaar voor de democratie” is.
Sommige politieke analisten zeggen dat zorgen over de fascistische kwestie niet hun grootste zorg zijn.
Ik ben bang voor incompetentie, niet voor de fascistische dreiging”, aldus Roberto D’Alimonte, professor politieke wetenschappen aan de LUISS, een particuliere universiteit in Rome. “Ze heeft heeft helemaal niets geregeerd.”
Meloni was minister van jeugdzaken in de laatste regering van Berlusconi, die tien jaar geleden eindigde.
In plaats daarvan is haar belangrijkste rechtse coalitiepartner de moeite waard om zich zorgen over te maken, vertelde D’Alimonte aan AP.
“Salvini zal de onruststoker zijn, niet Meloni. Het is niet Meloni die oproept tot het beëindigen van de sancties tegen Rusland. Het is Salvini. Het is niet Meloni die oproept tot meer schulden of meer tekorten. Het is Salvini.”
Maar recente incidenten hebben de bezorgdheid over de broeders van Italië gevoed.
Een kandidaat van de Broeders van Italië in Sicilië werd door zijn partij geschorst nadat hij op sociale media zinnen had geplaatst waaruit waardering voor Hitler bleek. Los daarvan werd een broer van een van Meloni’s medeoprichters gespot toen hij op een begrafenis van een familielid de fascistische groet bracht. De broer ontkende dat hij dat deed.
Jarenlang heeft rechts gekruist tegen ongebreidelde immigratie, nadat honderdduizenden migranten de Italiaanse kusten hadden bereikt aan boord van smokkelaarsboten of schepen die hen in de Middellandse Zee hadden gered. Zowel Meloni als Salvini hebben zich verzet tegen wat zij zien als een invasie van buitenlanders die niet het in hun ogen “christelijke” karakter van Italië delen.
Letta, die het staatsburgerschap voor kinderen van legale immigranten wil vergemakkelijken, heeft ook de angstkaart gespeeld. In de campagne van zijn partij, advertenties op bussen, staat op de helft van het beeld een serieus ogende Letta met zijn eenwoordige motto “Kies”, terwijl op de andere helft een onheilspellend ogende afbeelding van Poetin staat. Salvini en Berlusconi hebben beiden hun bewondering voor de Russische leider uitgesproken. Meloni steunt het leveren van wapens zodat Oekraïne zichzelf kan verdedigen.
Nu de energierekening maar liefst tien keer zo hoog is als een jaar geleden, is het behoud van de werkgelegenheid een van de grootste zorgen van de Italiaanse kiezers.
Maar misschien met uitzondering van Salvini, die de gesloten kerncentrales van Italië opnieuw in gebruik wil nemen, hebben de kandidaten zich niet onderscheiden door oplossingen voor de energiecrisis voor te stellen. Bijna allemaal dringen ze aan op een EU-plafond voor gasprijzen.
De gevaren van de klimaatverandering hebben geen grote rol gespeeld in de Italiaanse campagne. Italië’s kleine partij Groenen, een campagnepartner van Letta, zal naar verwachting nauwelijks een paar zetels in het parlement veroveren.
