AP – Russische soldaten die tijdens hun dienst in Oekraïne sterven, zijn al hun zonden vergeven, aldus de patriarch van de Russisch-orthodoxe kerk in een preek, waarin hij hun offerdood vergelijkt met die van Jezus.
Deze uitspraak, die zondag werd gedaan, versterkt de toch al krachtige steun van de Moskouse patriarch Kirill aan Ruslands oorlog tegen Oekraïne sinds het begin ervan in februari.
Kirill heeft de oorlog gekarakteriseerd als onderdeel van een grotere metafysische strijd tegen het oprukkende liberale Westen, dat hij afschildert als de eis van gay pride-parades. Hij sluit zich aan bij de voorstelling van de Russische president Vladimir Poetin dat Oekraïne geestelijk en politiek verbonden is met Rusland door hun gemeenschappelijke middeleeuwse wortels.
Maar Kirill’s laatste woorden verhogen de retorische inzet op een moment dat Rusland begonnen is reservisten te mobiliseren en stappen heeft ondernomen om delen van Oost-Oekraïne te annexeren in de nasleep van militaire verliezen aan Oekraïense troepen.
“Als iemand, gedreven door een gevoel van plicht, de noodzaak om een eed te vervullen, trouw blijft aan zijn roeping en sterft in de lijn van de militaire plicht, dan begaat hij ongetwijfeld een daad die neerkomt op een offer,” zei Kirill in de preek.
“Hij offert zichzelf op voor anderen,” zei Kirill. “En daarom geloven wij dat dit offer alle zonden wegwast die iemand heeft begaan.”
Hij vergeleek het offer met dat van Jezus aan het kruis.
Zijn woorden kwamen op een moment dat duizenden Russen hebben geprobeerd de kans op een dergelijk martelaarschap te vermijden – verlaten van het land over land en door de lucht in plaats van te worden meegesleurd in de mobilisatie.
Critici van de oorlog waren ontzet door Kirill’s verheerlijking van soldaten die vechten in wat een groot deel van het Westen heeft veroordeeld als een oorlog van agressie, vergezeld van vermeende schendingen van de mensenrechten.
Kirill verving het christelijke concept van martelaarschap “door het idee van religieus terrorisme,” zei ds. Cyril Hovorun, een orthodoxe priester, afkomstig uit Oekraïne en professor in ecclesiologie, internationale betrekkingen en oecumene aan het University College Stockholm.
Martelaren offeren hun eigen leven op, maar religieus gemotiveerde terroristen “offeren hun leven en dat van anderen op”, aldus Hovorun, oprichter van Orthodox Against War, een project dat na het begin van de oorlog is gestart. “En de (Russisch-orthodoxe kerk) probeert een excuus te vinden voor deze activiteit.”
De patriarch spreekt tot een publiek van één, zei Hovorun.
“Ik weet niet wie hij kan overtuigen, want de Russen luisteren steeds minder naar hem,” zei Hovorun. “Maar ik denk dat de belangrijkste geadresseerde van Kirill’s boodschappen Poetin is. Kirill communiceert via deze boodschappen aan Poetin: ik sta achter je.”
Kirill beschreef de oorlog herhaaldelijk als “broedermoord” en bad dat deze niet “de enige geestelijke ruimte van het heilige Rusland” zou vernietigen.
Maar zijn onwrikbare steun voor de oorlog heeft al bijgedragen tot een historische breuk in die ruimte. Het oosters-orthodoxe christendom is de meerderheidsgodsdienst in beide landen.
De Oekraïens-orthodoxe kerk – die tot dit jaar trouw was gebleven aan het patriarchaat van Moskou, zelfs toen andere Orthodoxen in Oekraïne zich hadden afgescheiden – verklaarde zich in mei onafhankelijk. Tegen die tijd hadden veel priesters en bisschoppen Kirill niet meer herdacht in hun openbare erediensten, een ritueel krachtige belediging.
