ROME (AP) – De achtereenvolgende schipbreuken van migrantensmokkelboten voor de kust van Griekenland hebben opnieuw de aandacht gevestigd op de gevaren van de mediterrane migratieroute, de risico’s die migranten en vluchtelingen bereid zijn te nemen en de politieke strijd die een veilig Europees antwoord op mensen op de vlucht voor oorlog, armoede en klimaatverandering in de weg staat.
Hier is een blik op de migratiesituatie aan de overkant van de Middellandse Zee:
Op donderdag dreven lichamen tussen versplinterde wrakstukken voor de kust van een Grieks eiland. Het dodental van het zinken van twee migrantenboten steeg tot 22 en er worden er nog een tiental vermist. De schepen vergingen honderden kilometers van elkaar, in één geval leidde dit tot een dramatische reddingsoperatie waarbij bewoners van het eiland en brandweerlieden de schipbreukelingen in veiligheid brachten via steile kliffen.
De Griekse schipbreuken kwamen enkele dagen nadat Italië de negende verjaardag herdacht van een van de dodelijkste mediterrane schipbreuken in de recente geschiedenis, de kaping van een migrantenschip voor de kust van Lampedusa, Sicilië, op 3 oktober 2013, waarbij 368 mensen omkwamen.
Dit jaar heeft de Internationale Organisatie voor Migratie tot nu toe ongeveer 109.000 illegale aankomsten over land of over zee geregistreerd in de mediterrane landen Italië, Spanje, Griekenland, Cyprus en Malta. Hierdoor is immigratie een belangrijk politiek thema geworden in deze landen van de Europese Unie.
Vluchtelingenfunctionarissen van de VN merken op dat het totale aantal migranten dat op deze manier naar Europa probeert te komen in de loop der jaren is gedaald tot gemiddeld ongeveer 120.000 per jaar. Zij noemen dat een relatief ‘beheersbaar’ aantal, vooral vergeleken met de 7,4 miljoen Oekraïners die dit jaar hun vaderland zijn ontvlucht om aan de invasie van Rusland te ontsnappen, en die door de Europese landen werden opgevangen.
“We hebben gezien hoe snel en op zeer humane en prijzenswaardige wijze is gereageerd op deze situatie”, aldus Shabia Mantoo, woordvoerder van het VN-vluchtelingenbureau in Genève. “Als we dat in deze situatie heel concreet kunnen zien gebeuren, waarom kan het dan niet worden toegepast op de 120.000 mensen die jaarlijks naar Europa komen?”.
Anderen beschouwen de harde reactie van Europa op mediterrane migranten, die vaak uit Afrika komen, en de verwelkoming van Slavische Oekraïense migranten als racistisch.
Tot nu toe heeft de IOM dit jaar 1522 dode of vermiste migranten in de Middellandse Zee gemeld. Volgens de IOM zijn sinds 2014 in totaal 24871 migranten omgekomen of vermist geraakt in de Middellandse Zee, waarbij het werkelijke aantal nog hoger ligt gezien het aantal schipbreuken dat nooit wordt gemeld.
“De reis naar Italië is de gevaarlijkste gebleken”, aldus de Italiaanse stichting ISMU, die onderzoek doet naar migratietrends.
De centrale mediterrane migratieroute die migranten van Libië of Tunesië naar Europa brengt, is de dodelijkste bekende migratieroute ter wereld, goed voor meer dan de helft van de gerapporteerde doden in de Middellandse Zee die de IOM sinds 2014 heeft gevolgd. De route heeft Italië als belangrijkste bestemming.
Op 18 april 2015 vond de de dodelijkste bekende scheepsramp in de Middellandse Zee plaats toen een overvolle vissersboot 77 zeemijlen voor de kust van Libië in aanvaring kwam met een vrachtschip dat hem probeerde te redden. Slechts 28 mensen overleefden. Aanvankelijk werd gevreesd dat de romp de resten van 700 mensen bevatte. Forensische experts die probeerden alle doden te identificeren, concludeerden in 2018 dat er oorspronkelijk 1100 mensen aan boord waren.
Op 3 oktober 2013 vloog een trawler met meer dan 500 mensen, velen uit Eritrea en Ethiopië, in brand en kapseisde in het zicht van een onbewoond eilandje voor het zuidelijke eiland Lampedusa in Italië. Lokale vissers haastten zich om te helpen levens te redden. Uiteindelijk overleefden 155 mensen en kwamen 368 mensen om.
Een week later, op 11 oktober 2013, vond een schipbreuk plaats verder op zee, 60 mijl ten zuiden van Lampedusa in wat in Italië bekend is geworden als de ‘slachting van kinderen’. In totaal kwamen meer dan 260 mensen om, onder wie 60 kinderen. Het Italiaanse nieuwsweekblad L’Espresso publiceerde in 2017 de geluidsopnamen van de wanhopige roep van de migranten om hulp en van de Italiaanse en Maltese autoriteiten die de redding schijnbaar vertraagden.
De westelijke mediterrane route wordt gebruikt door migranten die vanuit Marokko of Algerije Spanje willen bereiken. De oostelijke mediterrane route, waar de schipbreuken deze week voor de kust van Griekenland plaatsvonden, wordt traditioneel gebruikt door Syrische, Iraakse, Afghaanse en andere niet-Afrikaanse migranten die eerst naar Turkije vluchten en dan Griekenland of andere Europese bestemmingen proberen te bereiken.
Griekenland was in 2015-16 een belangrijke doorgangsplaats voor honderdduizenden migranten en vluchtelingen die de EU binnenkwamen, velen op de vlucht voor oorlogen in Irak en Syrië, hoewel de aantallen sterk daalden nadat de EU en Turkije in 2016 een akkoord bereikten om smokkelaars aan banden te leggen. Griekenland heeft sindsdien zijn grenzen verscherpt en een stalen muur gebouwd langs zijn landgrens met Turkije. Griekenland wordt er door Turkije en sommige migratiedeskundigen ook van beschuldigd migranten terug te drijven, maar dat wordt ontkend.
Van zijn kant zegt Griekenland dat Turkije er niet in is geslaagd smokkelaars te stoppen die aan zijn kust actief zijn en dat het de migranten gebruikt om politieke druk uit te oefenen op de hele Europese Unie.
Mediterrane landen klagen al jaren dat zij de zwaarste lasten dragen voor de opvang en verwerking van migranten, en hebben lang geëist dat andere Europese landen hun steentje bijdragen en hen opnemen.
Polen, Hongarije en andere Oost-Europese landen weigerden een EU-plan om de lasten van het dragen van de migranten te delen.
Mensenrechtengroeperingen hebben veroordeeld hoe de EU de afgelopen jaren de redding van migranten heeft uitbesteed aan de Libische kustwacht, die de migranten terugbrengt naar gruwelijke kampen aan land waar velen worden geslagen, verkracht en misbruikt.
“In de loop der jaren zijn de routes veranderd, maar niet de tragedies”, zei de Sant’Egidio-gemeenschap toen zij deze week de herdenking van de Lampedusa-herdenking van 2013 hield. In samenwerking met andere christelijke groepen heeft de katholieke liefdadigheidsinstelling meer dan 5.000 vluchtelingen naar Italië gebracht via “humanitaire corridors” en heeft zij opgeroepen tot het organiseren van meer veilige doorgangen, zodat migranten niet het risico hoeven te nemen om de gevaarlijke Middellandse Zee over te steken met smokkelaars.
