BATAVIA, N.Y. (AP) – Tegen de tijd dat de rood, wit en blauw gekleurde microfoon was uitgeschakeld, had de menigte van 3000 mensen urenlang naar beschimpingen en grieven geluisterd.
“We liggen onder vuur,” vertelde een spreker. Een ander zei dat ze “een kogel zou opvangen voor mijn land”, terwijl een derde volhield: “Ze haten je omdat ze Jezus haten.” De aanwezigen werd verteld dat het nu tijd is om “de hele wapenrusting van God aan te trekken”. Toen nodigde gepensioneerde drie-sterren generaal van het leger Michael Flynn, de grootste trekpleister van de tour, mensen uit om zich te laten dopen.
Tientallen mensen liepen uit de sprekerstent naar drie grote metalen kuipen gevuld met water. Terwijl op de achtergrond lofmuziek speelde, stapte de ene conferentieganger na de andere erin. Voorgangers lieten hen vervolgens onder water zakken en verwelkomden hen in hun beweging in de naam van Jezus Christus. Eén vrouw droeg een T-shirt met de tekst “Leger van God”.
Flynn waarschuwde de menigte dat zij in het midden waren van een “geestelijke oorlog” en een “politieke oorlog” en spoorde de mensen aan zich in te zetten.
ReAwaken America werd gelanceerd door Flynn, een voormalig nationaal veiligheidsadviseur van het Witte Huis, en Oklahoma-ondernemer Clay Clark enkele maanden nadat de opstand van 6 januari bij het Amerikaanse Capitool er niet in slaagde de uitslag van de presidentsverkiezingen van 2020 ongedaan te maken. Deelnemers en sprekers houden nog steeds vol – tegen alle bewijzen en tientallen rechterlijke uitspraken in – dat Donald Trump heeft gewonnen.
Sinds begin vorig jaar heeft de ReAwaken America Tour zijn boodschap van een land in staat van beleg overgebracht aan tienduizenden mensen in 15 steden en dorpen. De tour dient als een reizende roadshow en wervingsinstrument voor een opkomende christelijk-nationalistische beweging die zich in God, patriottisme en politiek heeft gewikkeld en is gegroeid in macht en invloed binnen de Republikeinse Partij.
In de versie van Amerika die tijdens de ReAwaken tournee werd gepresenteerd, zou het christendom in het centrum van het Amerikaanse leven en de Amerikaanse instellingen moeten staan. In plaats daarvan wordt het aangevallen, en de aanwezigen moeten vechten om de christelijke wortels van de natie te herstellen. Het is een boodschap die bij ReAwaken steeds weer wordt herhaald – een boodschap die het grondwettelijk ideaal van een pluralistische democratie ondermijnt. Maar het is een boodschap die aanslaat.
Uit een peiling van de Universiteit van Maryland van mei blijkt dat 61% van de Republikeinen het uitroepen van de VS tot christelijke natie steunt.
“Christelijk nationalisme, ondermijnt en valt echt fundamentele waarden in de Amerikaanse democratie aan. En dat is een belofte van godsdienstvrijheid voor iedereen,” zei Amanda Tyler, uitvoerend directeur van het Baptist Joint Committee, dat opkomt voor godsdienstvrijheid.
Zij zei dat de ReAwaken-zaak “een partijpolitieke zaak is, en de zaak hier is het verspreiden van verkeerde informatie, het bestendigen van de grote leugen en een ander resultaat bij de volgende verkiezingen.”
ReAwaken fungeert als een petrischaal voor christelijk nationalisme en propageert het idee dat er een strijd gaande is tussen goede en kwade krachten. Degenen die als slecht worden beschouwd zijn onder andere overheidsfunctionarissen en Democraten.
Het is “een peptalk op geestelijke steroïden”, aldus Kristin Kobes Du Mez, een geschiedenisprofessor aan de Calvin University in Michigan, die het evangelicalisme bestudeert.
ReAwaken verschijnt vaak in kerken met sprekers die de aanwezigen vanaf de kansel toespreken. De show in Batavia werd gehouden op het terrein van een kerk, nadat leiders van het geloof en de gemeenschap in het nabijgelegen Rochester vertelden dat ze niet welkom waren.
In een opwekkingstent die buiten was opgezet, zaten mensen in witte klapstoeltjes zo dicht opeengepakt dat de rijen ertussen bijna onbegaanbaar waren. Vanaf het podium wekten sprekers angst en haat op. Immigranten haasten zich over de grens “om jullie plaats in te nemen”, zei er één. Homoseksuelen en pedofielen worden in dezelfde categorie ingedeeld: zondige mensen die God niet eren. Levensreddende vaccins creëren “een verdomde genocide”. “De vijand wil je de mond snoeren,” waarschuwde een andere spreker. “Hij wil je mond snoeren.”
Clark, de hoofdorganisator en ceremoniemeester van de tour, opende de show in Batavia brullend: “Goedemorgen, New York! En goedemorgen, New Yorkse procureur-generaal Letitia James!” De begroeting was een verwijzing naar een brief die James aan Flynn en Clark had gestuurd waarin hij hen waarschuwde voor gewelddadig of onwettig gedrag.
“Ik wil dat je rondkijkt en je zult een groep mensen zien die veel van dit land houden,” zei hij. “Bij deze Reawaken America Tour is Jezus koning (en) president Donald J. Trump onze president.”
De AP en Frontline kochten kaartjes voor het evenement in Batavia nadat Clark Frontline (PBS) had uitgenodigd om één van de shows van de tour bij te wonen. Reporters brachten twee dagen door met het luisteren naar sprekers en het observeren van de evenementen van binnenuit. Op de tweede dag begeleidde de beveiliging een Frontline-verslaggever van het terrein, omdat Flynn dacht dat hij het evenement ongunstig wilde verslaan. Toen een AP-verslaggever aan het eind van de tweede dag mensen begon te interviewen die het evenement bijwoonden, werd ook zij aan de beveiliging gerapporteerd.
De ReAwaken-shows zijn weliswaar kleinschaliger, maar qua toon vergelijkbaar met de bijeenkomsten die Trump houdt. Grief en minachting voor overheidsinstellingen zijn vaste thema’s. Tot de sprekers van ReAwaken behoorden Trumps zonen, Eric en Don Jr., Trumps vertrouweling Roger Stone, en Robert F. Kennedy, Jr., die anti-vaccininformatie verspreidt.
Voor een tourstop later deze maand in Pennsylvania, staat Republikeins gouverneurskandidaat Doug Mastriano vermeld als spreker.
In Batavia verklaarden Greg Locke, een predikant uit Tennessee, en Eric Trump in achtereenvolgende opmerkingen dat de door de FBI toegestane huiszoeking naar geheime documenten op Trumps landgoed Mar-a-Lago in Florida aantoont hoe de Amerikaanse overheid is gewapend tegen haar burgers.
“Derde wereld Gestapo-spul,” zei Eric Trump. Nadat hij klaar was met spreken, verzamelde een groep zich om voor hem te bidden.
Andere sprekers propageerden bizarre theorieën. Eén beweerde dat president John F. Kennedy in 1963 werd vermoord omdat hij dreigde een complot te ontmaskeren om elke man, vrouw en kind in de VS tot slaaf te maken. Een ander zei dat een Hebreeuwse profeet 2500 jaar geleden de exacte datum voorspelde waarop het Amerikaanse Hooggerechtshof Roe v. Wade ongedaan zou maken, waardoor het grondwettelijke recht op abortus zou komen te vervallen.
Er waren veelvuldige persoonlijke aanvallen op Democraten, waarbij geen enkele opmerking blijkbaar verboden was. Clark trok het geslacht van voormalig first lady Michelle Obama in twijfel. Locke noemde Democraten “baby slaande bastaarden”.
De vluchtige combinatie van politiek, christendom en samenzweringstheorieën die tijdens de ReAwaken tour werd gepusht, zou uiteindelijk kunnen uitmonden in politiek geweld, zo vertelden verschillende politieke en religieuze geleerden aan AP.
Samuel Perry, een socioloog aan de Universiteit van Oklahoma, heeft talrijke onderzoeken gedaan naar de christelijk-nationalistische ideologie. In een onderzoek van augustus 2021 zei ongeveer de helft van de blanke Amerikanen die zich het sterkst identificeerden met het christelijk nationalisme, dat zij geloven dat de zaken zo slecht worden dat “echte patriotten” hun toevlucht zullen moeten nemen tot geweld.
“Ik denk dat we allemaal geloven dat Amerika op het punt staat te eindigen,” vertelde Clark aan AP.
Flynn is constant aanwezig op ReAwaken America evenementen. Hij wordt afgeschilderd als een martelaar op uiterst rechts, de gepensioneerde generaal die een prijs betaalde voor het werken voor Trump. Die status heeft hem de sterattractie van de Tour gemaakt. Buiten het podium stromen de mensen naar Flynn om foto’s te nemen, snuisterijen te ruilen of hem te vertellen hoeveel het voor hen betekent dat hij er is. Hij springt vaak op het podium om te spreken of zelfs op een gong te slaan om Eric Trump te verwelkomen.
Een AP/Frontline-onderzoek dat vorige maand werd gepubliceerd meldde dat Flynn publieke optredens heeft gebruikt om kiezers warm te maken, politieke steunbetuigingen om allianties op te bouwen, en een netwerk van non-profit groepen – waarvan er één heeft gepland 50 miljoen dollar uit te geven – om zijn beweging vooruit te helpen.
De ironie van Flynns aura als populistische strijder is duidelijk. Hij was de ultieme Washington insider voordat hij in februari 2017 door Trump werd ontslagen omdat hij loog over contacten die hij had met Russen. Nu leidt Flynn een kruistocht tegen dezelfde overheidsinstelling die hem jarenlang in dienst had en die hem toegang gaf tot veel van haar diepste geheimen.
“Dus nu is hij een spirituele generaal,” zei Anthea Butler, een wetenschapper in Amerikaanse religie en politiek aan de Universiteit van Pennsylvania.
Butler zei dat de manier waarop Flynn en ReAwaken het christelijk nationalisme koppelen aan het idee van geestelijke oorlogvoering gevaarlijk is, omdat het suggereert dat er “demonische” mensen in de regering zitten, en dat christenen moeten handelen om het land te redden. “Als mensen het hebben over geestelijke oorlogvoering en het hebben over het opnemen van wapens en zo, dan denk ik dat je je grote zorgen moet maken,” zei ze. Flynn’s ervaring op het slagveld, voegde ze eraan toe, vergroot zijn geloofwaardigheid.
Van wie de Verenigde Staten precies gered moeten worden, wordt getoond op een enorme monitor op het podium van ReAwaken America. Tot de schurken van de show behoren voormalig president Barack Obama en medeoprichter van Microsoft, Bill Gates, maar de belangrijkste vijand in het midden van de monitor is minder bekend. Hij is een 84-jarige Duitse econoom en ingenieur genaamd Klaus Schwab, die aan het hoofd staat van het World Economic Forum (WEF), een wereldwijde denktank in Zwitserland, die jaarlijks de zakelijke en politieke elite van de wereld bijeenbrengt in Davos, Zwitserland, om manieren te bespreken om een betere toekomst op te bouwen.
Tijdens de COVID-19 pandemie onthulde Schwab een initiatief met de naam The Great Reset, dat voorziet in ingrijpende veranderingen in de manier waarop samenlevingen en economieën werken. Hoewel Schwab en het WEF geen beleidsbevoegdheid hebben, zien de deelnemers aan ReAwaken America zijn plan, waarin sprake is van “meer overheidsbemoeienis” en een “groene economie”, als een aanval op de fundamenten van Amerika.
Aan de andere kant van de gigantische monitor staan foto’s van ReAwaken-helden: stamgasten als Flynn, Locke, MyPillow CEO en verkiezingsontkenner voor 2020 Mike Lindell, en drie artsen die beroemd werden om hun anti-vaccin standpunten.
Katherine Stewart, auteur van The Power Worshippers: Inside the Dangerous Rise of Religious Nationalism, woonde in maart 2022 een ReAwaken America show bij in een kerk in San Marcos, Californië. Ze zei dat het was alsof je een “parallel berichtenuniversum” binnenging.
“De leiders van de ReAwaken America tour drijven de mensen werkelijk in een feitenvrije echokamer,” zei Stewart. “Ze zijn overgehaald en gemanipuleerd om te geloven dat ze doen wat goed is voor hun land. Maar al hun goede bedoelingen worden ingezet voor een agenda die ons land verdeelt als nooit tevoren en, eerlijk gezegd, leidt tot de potentiële vernietiging van onze democratie. ”
De politiek, de woede en het gebed werden afgewisseld met een flinke dosis commercie en fondsenwerving.
Ticketprijzen liepen op tot 500 dollar voor VIP zitplaatsen of 250 dollar voor algemene toegang, hoewel tickets alleen per telefoon werden verkocht en verkoopagenten graag wilden afdingen. Een AP-verslaggever kocht twee kaartjes voor de show in Batavia voor minder dan 100 dollar. Een gepensioneerde zei dat hij meer dan 700 dollar betaalde voor toegang voor twee – een VIP-ticket voor hemzelf plus een donatie van 250 dollar voor een algemeen toegangskaartje voor iemand die het zich niet kon veroorloven.
Trump-bondgenoot Roger Stone vroeg om donaties voor zijn juridische verdedigingsfonds. Een natuurgeneeskundige promootte haar organische gezondheids- en schoonheidslijn. De achtergrond van het podium bevatte zelfs advertenties voor een bedrijf dat goud en zilver koopt en verkoopt en zichzelf aankondigt als “General Flynn’s Gold Buyer of Choice“.
In kraampjes binnen en buiten de kerk konden kopers een trilplatform van 3300 dollar kopen dat naar verluidt rugpijn kan verlichten en de seksuele functie kan verbeteren, een deken van 259 dollar die wordt verkocht om de gebruiker te beschermen tegen 5G, en een “krachthanger” die mensen zou helpen “de natuurlijke levende frequenties te absorberen om je lichaam, geest en ziel kracht te geven”.
De zoon van Flynn, Michael Flynn, Jr., bemande de verkoopstand van zijn vader, waar gesigneerde exemplaren van Flynns boek uit 2017, The Field of Fight, voor 60 dollar werden verkocht.
Du Mez, die een boek schrijft over de overlapping van consumentisme en christelijke identiteit, zei dat dergelijke evenementen worden georkestreerd om geld uit de deelnemers te halen. Ze worden uitgenodigd deel te nemen aan de beweging door hun creditcard te trekken.
“De sceptische houding is dat dit oplichterij is. Zo voelt het niet voor de mensen die hun geld geven,” zei ze. “Mensen geven het met plezier.”
Zulke evenementen, zei ze, zijn “identiteitsvormend en ondersteunend”, en geven mensen een gevoel erbij te horen.
Sprekers bevestigden de boodschap dat ze in de tent allemaal deel uitmaken van een gemeenschap. Eén vertelde de aanwezigen dat ze “de klap moeten incasseren” als ze met hun geliefden over hun standpunten moeten twisten. Bij de ReAwaken tour werd hen herhaaldelijk verzekerd dat ze welkom zijn en dat hun overtuigingen zullen worden bekrachtigd.
Amanda Grace, een zelfverklaarde profetische dominee, vertelde de menigte dat veel van hun geliefden “nog steeds onder controle staan van de heersers van de duisternis van deze wereld”.
“Dit is oorlog, en daar moet je anders tegenaan kijken,” zei Grace. “Je bidt voor je familie, je bidt voor je vrienden, je houdt van ze. Maar je moet begrijpen dat deze heersers achter je aan zitten. Ze zijn erop uit om jou en je lijn te vernietigen, en alles wat je via je lijn gaat voortbrengen voor het Koninkrijk van God.”
Dus toen Flynn en anderen de menigte uitnodigden om zich aan het eind van de dag te laten dopen, deden er scores mee om te bidden en mee te doen.
Een vrouw met een T-shirt met de tekst “Jezus is mijn redder, Trump is mijn president” zei dat ze voor de derde keer werd gedoopt omdat ze in tongen wilde spreken, een gave die zojuist door een spreker van ReAwaken was omschreven als “de artilleriebom voor de vijand”.
Voorbij de doopbakken werden de mensen uitgenodigd in een kring voor gebeden. Voorgangers legden hen de handen op en wierpen demonen uit, terwijl mensen met Amerikaanse vlag-t-shirts en QAnon-hoeden om zich heen dromden.
“Jullie zijn vrij!” verklaarde een voorganger. “Jullie zijn vrij! Jullie zijn vrij!”
Ondertussen stapte Michael Flynn, vergezeld door particuliere beveiligers, in zijn SUV en reed weg.
