ROME, 26 oktober (Reuters) – Honderd jaar nadat Benito Mussolini in Rome de macht greep, hangt zijn foto nog steeds in de ambtswoning van de minister-president, een treffend bewijs dat Italië zijn fascistische erfenis nog niet van zich heeft afgeschud.
Terwijl Duitsland na de Tweede Wereldoorlog systematisch alle symbolen van Adolf Hitlers naziregime wegpoetste, namen de Italianen een veel minder rigoureuze aanpak om de sporen van het 21-jarige bewind van hun dictator te verwijderen.
Overal in Rome staan monumenten die Mussolini verheerlijken, emblemen van zijn fascistische partij sieren putdeksels en gravures van zijn troepen met vierkante kaken verfraaien openbare ruimten.
“Duitsland heeft een verleden dat nooit voorbij kan gaan. Ze kunnen de Holocaust of Hitler nooit vergeten,” zegt de Britse historicus Paul Corner, die vorige maand een boek publiceerde, Mussolini in Myth and Memory, dat ingaat op de hardnekkige nostalgie van Italië naar het fascisme.
“Italië heeft een verleden dat geen probleem vormt. Niemand vraagt om de monumenten van het fascisme te vernietigen. Ze horen er gewoon bij,” zegt hij tegen Reuters.
Deze week is het 100 jaar geleden dat Mussolini’s zwarthemdaanhangers Rome binnentrokken om de macht te grijpen. Om bloedvergieten te voorkomen gaf de koning hem de regering.
De verjaardag viel samen met de beëdiging van de meest rechtse regering van Italië sinds de Tweede Wereldoorlog, onder leiding van Giorgia Meloni, wiens eigen partij, de Broeders van Italië, postfascistische wortels heeft.
Meloni prees Mussolini in haar jeugd, maar heeft sindsdien haar standpunt gewijzigd: dinsdag vertelde ze het parlement dat ze “nooit enige sympathie voor het fascisme heeft gevoeld” en veroordeelde ze de racistische, anti-joodse wetten van 1938 als “het dieptepunt van de Italiaanse geschiedenis”.
In tegenstelling tot de verwoeste Duitse hoofdstad Berlijn, kwamen Rome en zijn fascistische ornamenten relatief ongeschonden uit de Tweede Wereldoorlog.
Toen de geallieerden in 1944 de macht overnamen, werden veel foto’s en symbolen ter verheerlijking van “Il Duce” verwijderd. Maar enkele grotere monumenten bleven onaangeroerd.
Daartoe behoren een imposante obelisk buiten het Olympisch stadion van Rome die zijn naam draagt en een bas-reliëf van Mussolini in de modernistische wijk Eur die de fascisten bouwden om de 20e verjaardag van hun opmars te vieren.
Tienduizenden Romeinen werkten voor het fascistische bestuur en namen weinig of niet deel aan het verzet. Na de oorlog zagen zij geen reden om hun verleden uit te wissen.
“Rome is een vergevingsgezinde stad”, zegt Aldo Cazzullo, wiens boek Mussolini il capobanda, dat in augustus verscheen, een licht werpt op de misdaden van het fascisme, die volgens hem in de loop der decennia zijn gezuiverd, gebagatelliseerd of gewoon vergeten.
“Wij Italianen hebben een verkeerd, vervormd beeld van Mussolini. Wij hebben onszelf vrijgesproken van schuld aan het fascisme. We hebben onszelf een fictief verhaal verteld over wat er is gebeurd,” vertelt hij aan Reuters.
De Britse historicus Corner schat dat maar liefst 500.000 Italianen stierven als gevolg van Mussolini’s rampzalige beslissing om aan de zijde van Hitler te vechten in de Tweede Wereldoorlog – inclusief ongeveer 7700 Italiaanse Joden die naar de nazi-doodkampen werden gestuurd.
“Na de oorlog presenteerde Italië zich als een onschuldig slachtoffer van het fascisme, maar een dictatuur kan niet 20 jaar overleven zonder de consensus en medeplichtigheid van het volk,” zegt Corner.
Hoewel er in Rome kleine gedenktekens zijn voor sommige slachtoffers van het fascisme, zijn er geen voor de slachtoffers van de rampzalige pogingen van Italië om een nieuw rijk uit te bouwen, waaronder honderdduizenden Ethiopiërs.
Straatnamen herdenken nog steeds die koloniale heldendaden, waaronder de Via Amba Aradam, die een veldslag uit 1936 markeert toen fascistische troepen illegaal Ethiopische soldaten met mosterdgas bestookten, waarbij duizenden werden vermoord.
De afgelopen jaren hebben demonstranten in Groot-Brittannië symbolen van het racistische koloniale verleden van hun land neergehaald, terwijl in de Verenigde Staten veel gemeenten Confederatie-monumenten hebben verwijderd, omdat zij deze als uitingen van blanke suprematie beschouwden.
Een dergelijke historische herziening wordt in Italië niet verwacht.
“De antifascisten hebben de culturele strijd verloren,” zegt Cazzullo, met het argument dat het bijna uitsluitend als een linkse zaak wordt gezien, waardoor het voor velen onaantrekkelijk is.
Tegen de stroom in haalde de Italiaanse minister van Industrie deze maand na klachten een foto van Mussolini uit een tentoonstelling, maar de nieuw gekozen senaatsvoorzitter Ignazio La Russa bekritiseerde het besluit.
Volgens hem hing er ook een foto van Mussolini in het ministerie van Defensie.
“Gaan we ook meedoen aan de cancelcultuur?” vroeg La Russa, een rechtse veteraan die fascistische memorabilia verzamelt.
“Als een foto al jaren ergens hangt, begrijp ik niet waarom die nu weg moet. Wat is er veranderd ten opzichte van vorig jaar?”
