PINAY-SOUS-SENART, Frankrijk, 6 december (Reuters) – Mohamed Assam ging op een aprilmiddag in 2020 boodschappen doen bij een supermarkt in de buurt van zijn huis in de buurt van Parijs. Tegen de tijd dat hij terugkwam, had hij meer dan 900 euro aan boetes opgelopen voor negen verschillende overtredingen zonder ooit, zo zei hij, in contact te komen met een politieagent.
De 27-jarige uit de Parijse voorstad Epinay-sous-Senart zei dat hij ongeveer een week later van de boetes hoorde, toen hij kennisgevingen via de post ontving. Zijn vermeende overtredingen, die hij betwist, omvatten het overtreden van de COVID-19-afsluitingsregels en ‘het ontbreken van correcte koplampen’ op zijn quad, volgens de kennisgevingen die hij ontving van een agentschap van het ministerie van Binnenlandse Zaken dat door Reuters werd bekeken.
“Het was een verrassing, een slechte verrassing,” zegt Assam. Hij is nu, volgens Assam zelf en zijn advocaat, in totaal duizenden euro’s verschuldigd voor boetes die hij sinds 2019 heeft opgelopen, inclusief vergoedingen voor te late betaling. De Franse president Emmanuel Macron – geconfronteerd met kritiek van rivalen die hem ervan beschuldigen soft te zijn tegen drugsdealers en andere overtreders – heeft een reeks beleidsmaatregelen genomen om de stedelijke criminaliteit te beteugelen. Deze omvatten een grotere bevoegdheid voor de politie om boetes uit te delen – een bevoegdheid die de politie heeft aangegrepen.
In het hele land is het aantal niet-verkeersgerelateerde boetes meer dan verzesvoudigd – van 240.000 in 2018 naar 1,54 miljoen vorig jaar, volgens het bureau voor boetes van het ministerie van Binnenlandse Zaken. In 2020, toen het land meerdere COVID-19 afsluitingen onderging, overschreed het aantal de 2 miljoen.
Voorstanders zeggen dat de boetes de druk op het rechtssysteem verminderen door kleine overtredingen buiten de rechtbank te houden. Critici zeggen dat de boetes de politie in staat stellen naar eigen goeddunken sancties uit te delen, zonder een behoorlijke verantwoordingsplicht. Sommige advocaten en verdedigers van rechten zeggen dat deze macht ertoe heeft geleid dat de politie zich richt op armere mensen en mensen uit etnische minderheden, waardoor sommige mensen met hoge schulden worden opgezadeld.
De Franse wetgeving beperkt het verzamelen van gegevens over ras of etniciteit strikt, wat het moeilijk maakt om precies te bepalen welke impact de boetes hebben op etnische minderheden. Uit een onderzoek van Reuters naar volkstellingsgerelateerde en enkele boete-gerelateerde politiegegevens uit heel Frankrijk blijkt dat de politie in gebieden met de hoogste percentages immigranten hogere boetes heeft uitgedeeld.
“Er is sprake van systematische discriminatie,” zegt Alice Achache, een advocaat die enkele inwoners van Parijs vertegenwoordigt die de boetes aanvechten.
President Macron heeft eerder gezegd dat er geen “systemisch racisme” is bij de Franse politie. Zijn kantoor weigerde commentaar voor dit verslag, net als de nationale politie. Het ministerie van Binnenlandse Zaken reageerde niet op vragen. De politie in andere landen zoals de Verenigde Staten en Groot-Brittannië heeft te maken gehad met beschuldigingen van overpolitie en oversanctionering van minderheidsgemeenschappen.
In Epinay-sous-Senart, de stad van Assam, bleek uit een onderzoek door Reuters van de gegevens van meer dan twee jaar politierapporten waarin incidenten met ten minste één bekeuring werden geregistreerd, dat meer dan 80% van die incidenten plaatsvonden in twee aangrenzende buurten waar volgens de bewoners veel gezinnen van etnische minderheden wonen. Van de 478 politierapporten met boetes van april 2018 tot juli 2020 kwamen er 403 uit dat deel van de stad, volgens de gegevens van de lokale politie, die Reuters via een verzoek om vrijheid van informatie heeft verkregen. De overgrote meerderheid van de bekeurden had Arabische of Afrikaanse achternamen, bleek uit de gegevens.
Meer dan een derde van de inwoners van Epinay-sous-Senart in de leeftijd van 25 tot 54 jaar heeft een niet-Europese immigrantenachtergrond, net als meer dan de helft van de kinderen van de stad, volgens volkstellingsgegevens van 2017 die zijn verzameld door France Strategie, een denktank van de regering.
De zware concentratie van boetes in delen van de stad waar immigranten wonen, past in een patroon dat zich in heel Frankrijk heeft afgespeeld, aldus het onderzoek van Reuters. Volgens de cijfers van France Strategie schreef de politie 58 COVID-gerelateerde boetes uit per 1000 inwoners in de vijf Parijse arrondissementen met de hoogste concentratie inwoners met een niet-Europese achtergrond. Dat is ongeveer 40% meer dan in andere wijken, waar de politie bijna 42 boetes per 1000 inwoners uitschreef.
In het hele land lag het aantal pandemiegerelateerde boetes in gebieden waar volgens officiële statistieken een hoge concentratie immigranten is, tussen half maart en half mei 2020 54% hoger dan in andere gebieden tijdens de eerste landelijke lockdown van het land.
De politie deelt soms ook boetes op afstand uit en beboet dezelfde mensen herhaaldelijk, soms zelfs meerdere keren binnen enkele minuten, aldus de ontvangers van de boetes en advocaten van de verdediging. De last van deze boetes op afstand en herhaalde boetes komt zwaar terecht bij minderheden, zeggen deze mensen, wat hun vermoeden versterkt dat de politie het gemunt heeft op etnische groepen.
Het op afstand uitdelen van boetes is een inbreuk op de politieprocedures voor niet-verkeersovertredingen, aldus verschillende juridische specialisten. Philippe Astruc, de officier van justitie in Rennes, leidt het bureau dat verantwoordelijk is voor de verwerking van boetes die personen in het hele land betwisten. Volgens hem mag de politie geen boete uitschrijven zonder de overtreder aan te houden, behalve bij bepaalde verkeersovertredingen.
Ondanks de regels zeggen sommige advocaten die ontvangers van boetes vertegenwoordigen dat boetes op afstand worden uitgedeeld. Achache, de Parijse advocaat, zegt dat de politie de namen van personen kent omdat ze regelmatig identiteitscontroles uitvoeren en dat de ontvangers soms niet eens weten dat ze een boete krijgen op het moment van de vermeende overtreding, zegt ze.
Het is moeilijk om vooringenomenheid bij het beboeten te bewijzen, zeggen sommige geleerden. Andere factoren die de geografische ongelijkheid in boetepercentages kunnen verklaren, zeggen sociologen, zijn een grotere concentratie van politiepatrouilles of hogere misdaadcijfers in bepaalde gebieden.
Aline Daillere, een sociologe die onderzoek doet naar de politie aan de Saclay Universiteit in Parijs, zegt dat uit de analyse van Reuters blijkt dat “bepaalde categorieën van de bevolking zeer vaak worden beboet”, vooral jonge mannen uit armere buurten die als minderheden worden beschouwd. Een mogelijke verklaring is volgens haar dat de politie het gemunt heeft op minderheden. Maar het is niet mogelijk om discriminatie te bewijzen, zegt ze, zonder gegevens die aantonen dat de politie mensen van verschillende etnische afkomst verschillend behandelt. Zulke gegevens bestaan niet.
Augustin Dumas, de gemeentelijke politiechef van Epinay-sous-Senart tot de zomer van 2020, ontkent dat hij zich richt op een bepaald gebied of bevolkingsdeel, en zegt dat de politie reageerde op klachten van inwoners. “Als iemand iets verkeerd doet, moet je optreden,” zegt Dumas, nu een gekozen ambtenaar in een nabijgelegen stad.
Macron, die vijf jaar geleden aan de macht kwam op een centristisch platform en dit jaar werd herkozen, heeft zijn standpunt over de openbare orde aangescherpt ondanks de zware concurrentie van rechts. Volgens mensenrechtenactivisten heeft zijn regering de burgerlijke vrijheden aangetast en de autoriteiten meer bevoegdheden gegeven, zoals de mogelijkheid om moskeeën zonder proces te sluiten.
De uitgebreide politiebevoegdheden omvatten het recht om ter plaatse boetes uit te delen. Sinds 2020 zijn er verschillende nieuwe beboetbare feiten bijgekomen, waaronder drugsgebruik en ‘rondhangen in gangen van gebouwen’. De regering wil meer politieboetes toevoegen als onderdeel van een bredere veiligheidswet. Wetgevers moeten deze maand over de wetgeving stemmen.
De voorgestelde uitbreiding van de boetes is gericht op “efficiëntie en eenvoud”, zei minister van Binnenlandse Zaken Gerald Darmanin in oktober tegen het hogerhuis van het parlement. Tijdens een ander debat in het lagerhuis in november ontkende Darmanin raciale profilering door de politie bij het uitdelen van boetes.
De nieuwe boetes die de regering voorstelt, waaronder boetes voor overtredingen als graffiti en het stelen van benzine, zouden in het strafregister worden opgenomen, in tegenstelling tot boetes voor kleine overtredingen als lawaai maken, zwerfvuil of het overtreden van afsluitbeperkingen. Wat sommige critici hoe dan ook verontrust, is het gebrek aan rechterlijk toezicht.
Justitie wordt uit de rechtszaal gehaald en op straat uitgevoerd, zonder waarborgen zoals het recht op verdediging, aldus socioloog Daillere. “Als we niet voor een rechter komen, wat houdt een politieagent dan tegen om een sanctie uit te delen, zelfs als er geen sprake is van een overtreding?”
Assam, geboren in Frankrijk uit ouders afkomstig uit Marokko, zegt dat de politie stereotiepe en “vooringenomen ideeën” heeft over hem en zijn vrienden van allochtone afkomst. Hij zegt dat de politie hen vaak aanhoudt, waardoor hij zich minder dan zijn medeburgers voelt. “Wij zijn gewone mensen zoals iedereen, we zijn Frans, we zijn er trots op Frans te zijn,” zegt Assam bij een kopje koffie in een buurtcafé begin dit jaar.
Epinay-sous-Senart ligt ongeveer 30 kilometer ten zuidoosten van het centrum van Parijs en telt iets meer dan 12.000 inwoners. Ten oosten van de historische wijk van de stad ligt een zone die in de jaren zestig van de vorige eeuw is ontwikkeld en waar sommige mensen uit de voormalige Afrikaanse koloniën van Frankrijk zich hebben gevestigd.
Assam woont in dit nieuwere deel van de stad in een wijk die bekend staat als Les Cineastes, een reeks moderne appartementenblokken met een café en een paar winkels. Het was in deze en een aangrenzende wijk waar de politie de overgrote meerderheid van de boetes uitdeelde in de meer dan twee jaar dat Reuters onderzoek deed.
Het aantal gewelddadige en niet-gewelddadige misdrijven in Epinay-sous-Senart is lager dan het gemiddelde van andere steden in hetzelfde departement en de grotere regio Parijs, blijkt uit cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken voor 2021.
Dumas, die in 2017 door de toenmalige centrumrechtse burgemeester van de stad tot hoofd van de gemeentepolitie werd benoemd, vertelde Reuters dat zijn doel was asociaal gedrag en drugshandel aan te pakken.
Sommige mensen werden meerdere keren beboet, ontdekte Reuters. Bij de 478 politierapporten die Reuters bekeek waren in totaal 185 mensen betrokken. Ongeveer een vijfde van de ontvangers kreeg drie of meer boetes, volgens de politiegegevens die Reuters heeft verkregen. Reuters onderzocht ook de inhoud van de politierapporten, waaruit bleek dat sommige mensen meerdere boetes kregen voor hetzelfde incident. Uit de verslagen bleek ook dat veel boetes werden uitgedeeld op grond van plaatselijke verordeningen die samenscholingen in de open lucht verbieden en de politie toestaan mensen in bepaalde gebieden tegen te houden.
Hassan Bouchouf kreeg volgens de boetegegevens van de stad meer dan twee dozijn boetes. De 37-jarige fabrieksarbeider vertelde Reuters dat de politie hem ofwel zei dat hij verder moest gaan, ofwel een boete kreeg wanneer ze hem en zijn vrienden buiten zagen, zelfs wanneer ze naar het nabijgelegen bos waren verhuisd.
“Wie stoor ik?” zegt hij. “Maak ik de eekhoorns wakker?”
Bouchouf is de schatkist meer dan 20.000 euro verschuldigd voor boetes ontvangen tussen 2017 en 2020, volgens een overzicht van de schatkist van 9 augustus.
Dumas maakt geen excuses voor het uitdelen van herhaalde boetes. Hij zegt dat mensen die herhaaldelijk werden beboet, herhaalde overtredingen hadden begaan.
De politie van Essonne reageerde niet op vragen over de boetes die Assam en Bouchouf hebben ontvangen.
De politie van Epinay-sous-Senart is minder actief in het uitdelen van boetes sinds de komst van een nieuwe burgemeester en politiechef in de zomer van 2020, volgens de burgemeester, twee politieagenten en meer dan een dozijn door Reuters geïnterviewde inwoners. Het kantoor van de burgemeester in Epinay-sous-Senart reageerde niet op verzoeken om gegevens voor deze periode.
Damien Allouch, de in juni 2020 gekozen centrumlinkse burgemeester van de stad, vertelt Reuters dat de politie waar nodig boetes blijft uitdelen, maar zegt dat asociaal gedrag op andere manieren kan worden aangepakt. “Soms is discussie genoeg”, zegt hij.
Allouch reageerde niet op vragen over de eerdere politiegegevens die Reuters van de gemeente kreeg.
Georges Pujals, die tot 2020 burgemeester was en Dumas benoemde, ontkent dat er sprake is geweest van discriminatie door de politie. Hij zegt dat de politie tijdens de lockdown de door de overheid vastgestelde COVID-gerelateerde regels toepaste en dat een kerngroep van mensen die meerdere boetes kregen goed bekend was bij de politie. Hij voegt eraan toe dat agenten van de gemeentepolitie hun wetshandhavingstaken uitvoeren onder toezicht van de officier van justitie.
De boetes van Assam leidden tot een nog dieper conflict met de politie.
Nadat hij hoorde van de boetes van april 2020, confronteerde Assam Dumas later diezelfde maand verbaal op straat, volgens beide mannen en een getuige. Dumas zegt dat Assam hem bedreigde; Assam zegt dat hij Dumas alleen maar beledigde. Beide mannen vertellen Reuters dat er geen sprake was van fysiek geweld. De volgende ochtend arresteerde de politie Assam in zijn huis, volgens Assam.
In november 2020 achtte de rechtbank van Evry Assam schuldig aan geweld en bedreiging van een ambtenaar, volgens een gerechtelijk document. Assam gaat in beroep tegen een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden, zegt zijn advocaat, Clara Gandin, en zijn beroep wordt in december behandeld. Gandin zegt dat de politie jongeren in de buurt heeft lastiggevallen en dat zij van plan is te betogen dat deze provocatie een lichtere straf rechtvaardigt.
Los daarvan heeft Assam de negen boetes van zijn supermarktreis, plus vier andere uit april en mei 2020, aangevochten op verschillende gronden, waaronder dat hij niet in alle gevallen door agenten werd aangehouden en dat de politierapporten onvoldoende details bevatten, zegt Gandin. Eind november annuleerde een politietribunaal twee van de boetes, beide in verband met COVID-19, aldus Gandin. Hij blijft de andere 11 boetes aanvechten, waaronder verschillende in verband met de quad waarmee hij tijdens zijn reis naar de supermarkt reed.
Reuters heeft ten minste 45 mensen in Epinay-sous-Senart en elders in de regio Parijs gevonden die zeggen dat zij een boete hebben gekregen zonder enig contact met een politieagent, volgens ontvangers en hun advocaten. De boetes werden uitgeschreven voor asociaal gedrag, zoals lawaai maken, en lockdown-overtredingen tussen 2017 en 2021, volgens de samenvattingen van de schatkist en de boetebrieven die met Reuters of de advocaten zijn gedeeld. Bijna alle personen waren immigranten of afstammelingen van immigranten op basis van hun namen.
Assam klaagde over boetes op afstand tijdens een politieverhoor na zijn arrestatie in april 2020, volgens hem en een persoon dicht bij het plaatselijke openbaar ministerie. Dat leidde tot een onderzoek door het openbaar ministerie, dat ontdekte dat de politie op afstand boetes aan Assam had uitgeschreven, zegt die persoon.
Het plaatselijke openbaar ministerie zegt dat het geen commentaar kan geven op de zaak Assam. Maar het vertelt Reuters dat na onderzoek van een klacht uit 2020 over boetes op afstand, de plaatselijke openbare aanklager burgemeesters een brief heeft gestuurd om de politie aan de regels te herinneren. In de brief, die door Reuters is bekeken, staat dat “boetes in verband met opsluiting alleen kunnen worden uitgeschreven na direct contact met de persoon”.
“Dit bevestigt dat de openbare aanklager perfect weet dat er op afstand is beboet” en dat de boetes “niet legaal zijn omdat ze niet kunnen worden uitgedeeld zonder fysiek contact,” vertelt Gandin, de advocaat van Assam, aan Reuters.
De kritiek op de politieboetes maakt deel uit van bredere beschuldigingen van discriminatie door de politie. Een brandpunt zijn de identiteitscontroles door de politie.
In een belangrijke uitspraak oordeelde het Hof van Beroep van Parijs in 2021 dat discriminatie ten grondslag lag aan de identiteitscontroles door de politie van drie middelbare scholieren – Franse onderdanen van Marokkaanse, Malinese en Comorese afkomst – op een Parijs treinstation in 2017. Elk individu kreeg 1500 euro schadevergoeding, plus terugbetaling van juridische kosten, zei het hof destijds.
Vorig jaar dienden Assam en meer dan 30 andere inwoners van Epinay-sous-Senart een klacht in bij de rechtenwaakhond van de Franse staat, de Defenseur des Droits, over de aanpak van boetes door de gemeentepolitie tijdens de pandemie.
Het beboeten op afstand is een “systematische discriminatie” door de politie van jonge mannen van Noord-Afrikaanse of Subsaharaanse Afrikaanse afkomst, aldus de klacht van 2021, opgesteld door Gandin en andere advocaten. Zij beweert dat de politie op afstand en herhaaldelijk boetes uitdeelt, wat zij omschrijft als “politie-intimidatie”.
De klachten over politieboetes zijn sindsdien toegenomen. In maart dienden ongeveer 60 bewoners uit drie Parijse wijken een gezamenlijke klacht in bij de Defenseur des Droits met soortgelijke beschuldigingen. De waakhond onderzoekt ongeveer 10 klachten over ongepaste politieboetes, meestal uit Parijs, aldus een persoon die met de zaak bekend is. De organisatie kan beleidsaanbevelingen doen en schendingen van rechten helpen aanvechten, maar heeft niet de macht om gerechtelijke of administratieve beslissingen te annuleren, aldus een woordvoerder van de waakhond.
Claire Hedon, hoofd van de Defenseur des Droits, weigert commentaar te geven op de onderzoeken. Maar ze zegt dat het probleem met boetes is dat ze willekeurig kunnen worden opgelegd en moeilijk aan te vechten zijn. “Het principe van rechtvaardigheid is dat je in beroep kunt gaan,” zegt ze.
Schulden als gevolg van boetes kunnen zwaar blijven wegen op individuen, zeggen advocaten.
Na een periode van werkloosheid zegt Assam dat hij een baan in de verkoop heeft gevonden. Hij zegt dat hij brieven blijft ontvangen over zijn gerechtelijke procedures, evenals berichten van de autoriteiten dat zij deurwaarders zullen sturen of beslag zullen leggen op geld dat hij verschuldigd is van zijn bankrekening. De waarschuwingen bezorgen hem stress, zegt hij.
“Er komen brieven aan huis, ik maak ze niet eens meer open,” zegt hij.
Hoe Reuters te werk ging bij dit onderzoek naar boetes in Frankrijk:
De analyse die ten grondslag ligt aan het bericht van Reuters dat de Franse politie in gebieden met de grootste immigrantenbevolking vaker boetes oplegt, is gebaseerd op een onderzoek van enkele gegevens over politieboetes en tellingen van immigranten en hun kinderen. De Franse wetgeving beperkt het verzamelen van gegevens over ras of etniciteit strikt.
Voor de nationale analyse gebruikte Reuters cijfers over de immigrantenbevolking op departementsniveau van het officiële Franse bureau voor de statistiek. Deze gegevens tellen elke in het buitenland geboren persoon met een buitenlandse nationaliteit als immigrant, zelfs als hij of zij sindsdien genaturaliseerd is. Reuters vergeleek deze gegevens met de telling door het ministerie van Binnenlandse Zaken van de pandemie-gerelateerde boetes die tussen half maart en half mei 2020 in elk departement werden uitgeschreven.
In de vijf departementen met de hoogste concentratie immigranten – 19% of meer van de bevolking – schreef de politie tussen maart en mei 2020 bijna 26 boetes per 1 000 mensen uit tijdens de COVID-19-sluiting. Dat percentage is 54% hoger dan elders, waar de politie bijna 17 mensen per 1.000 bekeurde.
Reuters diende een verzoek om vrijheid van informatie in voor nationale gegevens over niet-COVID-gerelateerde boetes. De bevoegde administratieve autoriteit heeft het verzoek in augustus ingewilligd, maar het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de informatie niet verstrekt en weigerde te zeggen waarom. Reuters heeft de administratieve rechtbank van Parijs gevraagd het ministerie van Binnenlandse Zaken te dwingen gevolg te geven aan het bevel de gegevens vrij te geven.
Voor Parijs keek Reuters naar cijfers van de denktank France Strategie, die volkstellingsgegevens van 2017 gebruikte om op districtniveau percentages te berekenen van kinderen en volwassenen tussen 25 en 54 jaar met een niet-Europese migratieachtergrond.
De analyse van France Strategie telt kinderen in immigrantenhuishoudens. Voor de oudere groep meet zij mensen die in een niet-Europees land zijn geboren zonder de Franse nationaliteit, zelfs als zij later zijn genaturaliseerd. Reuters vergeleek deze cijfers met districtsgewijze tellingen van pandemie-gerelateerde boetes uit 2020 en 2021 die het via een verzoek om vrijheid van informatie had verkregen. (De nationale gegevens waren al openbaar.)
Daaruit bleek dat de Parijse politie de neiging heeft om mensen in de vijf arrondissementen met de hoogste percentages inwoners van niet-Europese afkomst vaker te beboeten. Volgens de cijfers van France Strategie bestond ten minste 26% van de bevolking onder de 18 jaar en 16% of meer van de volwassen bevolking in deze arrondissementen uit inwoners van niet-Europese afkomst. De politie schreef in deze arrondissementen 58 boetes per 1000 inwoners uit. In de andere 15 arrondissementen waren dat er bijna 42 per 1000 inwoners.
Er waren opmerkelijke afwijkingen: Het 8e arrondissement van Parijs, waar de beroemde Champs Elysees winkelstraat ligt, had het hoogste aantal boetes, ondanks een relatief kleine minderheidsbevolking.
Patrick Simon, die zich richt op demografie en discriminatie aan het Franse Instituut voor Demografische Studies, beoordeelde de methodologie van Reuters. Hij zei dat de hogere concentratie van COVID-gerelateerde boetes in gebieden met een grotere migrantenpopulatie door verschillende factoren kan worden verklaard. Etnische profilering is één mogelijkheid, zei hij. Andere zijn onder meer een grotere politieactiviteit in minderheidsgebieden. Een andere is dat stedelijke gebieden kleinere huizen hebben waardoor jongeren meer reden hebben om tijd buiten door te brengen.
