OPINIE
De leukste reisgids voor Portugal is die van José Rentes de Carvalho. Hij heeft een vlijmscherpe mening over zijn moederland en over Nederland. Rentes is bovenal bijzonder geestig. In zijn gids adviseert hij de lezer de Algarve maar over te slaan, omdat daar niks te zien en te doen is.
Portugal, een gids voor vrienden verscheen in 1989 en werd maar liefst twintig keer herdrukt. Het boek geniet een cultstatus en is officieel niet meer verkrijgbaar, maar ik kom het regelmatig tegen op vlooienmarkten in de Algarve.
De gelauwerde romancier heeft een uitgesproken mening. Zo schrijft hij in de inleiding, bijna dreigend:
“Het alleen of in groepsverband op een gebied neerstrijken van toeristen lijkt in zijn gevolgen op een ware plaag, ook al krijgt die plaag over het algemeen de zegen van overheden, neringdoenden en zelfs van hen die er op korte of lange termijn onder te lijden hebben.
Vandaar dat met de ondertitel – Een gids voor vrienden – gemeend werd onderscheid te maken tussen hen die Portugal binnenvallen met het geweld en de lompheid van een wild invasieleger en hen die beseffen dat doordringen in andermans intimiteit – of dat nu een huis is of een land – terughoudendheid vereist, bescheidenheid, eerbied voor andere zeden en gewoonten en het respecteren van een aantal formaliteiten.”
Aan het einde van Portugal, een gids voor vrienden schrijft Rentes de Carvalho bijna achteloos dat men de Algarve gerust kan overslaan. Een man naar mijn hart dus.
Het motto van de gids is van Confucius:
“Wie veel reist wordt wijs, wie wijs is blijft thuis.”
Rentes komt uit Trás-os-Montes in het hoge noorden, een woeste streek. De Portugezen uit het noorden illustreren het weerbarstige karakter van mijn Algarvios met de uitdrukking não fode, nem sai de cima: hij neukt niet, maar gaat er ook niet vanaf. Voorbeeld: een Nederlander wil een huis kopen en de vraagprijs voor die hut is een ton. Hij vindt dat uiteraard te veel en biedt 95 duizend euro. Het is niet uitgesloten dat de Algarvio het bod afslaat, zelfs als hij de centen hard nodig heeft. Liever laat de beste man de boel tien jaar leegstaan en verrotten, dan dat hij die stomme kaaskop dolgelukkig maakt met de gevraagde korting. De Algarvio reupt zijn huis zonder lekker te ejaculeren, omdat hij de ander niets gunt.
Ik vertoef momenteel in het noorden, waar ik met mijn goede vriend Arie Pos, vertaler, schrijver en Komrij-biograaf, werk aan een reisgids in de geest van Rentes. De gids komt in de zomer van 2023 uit bij Ezo Wolf. We schrijven over alle typisch Portugese kenmerken, clichés en verschijnselen als não fode, nem sai de cima. Vandaag krijgt u een voorproefje.
Het magische, zogenaamd onvertaalbare begrip, gekoppeld aan het fadofatalisme.
Er zijn twee soorten fado: de studentikoze fado van Coimbra en de zelfkant-fado van Lissabon. De teneur: het gevoel van onvervuld verlangen waar ze de naam saudade voor hebben gereserveerd. Het kan het gemis van iets van vroeger betreffen, maar ook het onvervulbare verlangen naar iets in de toekomst. Fado is volks, heeft niets te maken met het verlies van de grandeur van grote Portugal. Fado komt ook niet voort uit Afrikaanse slavenliederen. Wel zijn er Moorse invloeden.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Zijn praktisch nooit gespecialiseerd. Je hebt ze overal voor nodig. Nemen zaken aan waar ze niks van weten. Neem altijd een advocaat van een internationaal georiënteerd kantoor, nooit de dorpsadvocaat.
Pas er mee op. Drink medronho, geen licor de medronho, maar aguardente de medronho.
Koningin van de fado, die de laatste 30 jaar van haar leven onverstaanbaar zong. Gelukkig kent iedereen haar teksten.
Op het juiste moment stond er toevallig een Nederlands vliegtuig met een lading rode anjers op het vliegveld van Lissabon, vandaar de naam.
Follies Gerrit Sintra.
Veel erger dan je denkt.
Junks die je in de grote steden helpen met parkeren en boodschappen dragen. Worden gedoogd door de overheid.
De heilige koe. De auto was vroeger de huiskamer van de Portugees, ingericht met vlaggen, ja-knikkende honden, een Fatima-reliek, heilig water uit de Jordaan en fleurig kunstnijverheidsweefwerk over de versleten bekleding. Nu is het de te dure jas op afbetaling waar geen vlekje of krasje op mag komen.
Nationaal lievelingsgerecht. Op vele wijzen te bereiden, van 365 tot duizend en één, als je de reisgidsen en kookboekjes voor toeristen mag geloven. Bakkeljauw kan je ook gewoon kopen bij de Surinaamse toko. Hoef je niet voor naar Portugal.
Fascistische instellingen, altijd foute architectuur. Verstrekken alleen risicoleningen aan de dertien families die zo’n 90% van Portugal bezitten – industrie, import en export, verzekeraars, energie en telecom, vastgoed en, natuurlijk, de banken.
Makkelijker dan in Nederland, zie advocaat.
Als je geen verstand van voetbal hebt: vermijd de discussie in de kroeg.
Het land staat nog steeds vol met eucalyptus, die branden als fakkels. Er verandert niets na de bosbranden. Er worden geen brandgangen aangelegd, aanplant van eucalyptyus wordt niet verboden, bos en veld worden niet schoongemaakt. Kortom, ieder jaar dezelfde ellende. Maar elk jaar komt de regering wél met een andere smoes. Nu natuurlijk de klimaatcrisis.
Heilig. Als een broodje op de grond valt, geven ze er een kus op. Een gaatje in een brood noemen ze de ziel van de bakker.
Worden tegemoetgetreden met ingebakken achterdocht – zie Xenofobie. Je hoort er nooit echt bij. Inburgeringscursus bestaat niet.
Go with the flow. Wantrouw alles en iedereen met een pet en achter een overheidsloket. Hou ze ver van u weg.
Samosa, enige wat is ingeburgerd van de eetcultuur der koloniën.
Geitenstoof in rode wijn. (H)eerlijk vlees op de botten van een ouwe stinkbok. Heel lang koken en twee weken in de bijkeuken veredelen onder een dikke laag eigen vet. Voor de liefhebber.
Broer of neef gaat mee met je Portugese vriendin om te controleren of jelui geen ondeugende dingen gaan doen. Is aan het verdwijnen, maar dr. Pos heeft het nog meegemaakt.
Niet goed, geld weg.
Gated community. Voor rijke Portugezen die zich willen afzonderen van het gewone volk, dat als crimineel wordt beschouwd tenzij anders wordt bewezen.
Stoofschotel.
Heeft u even?
Portugal kent een partijdictatuur.
Hoe kan je met zo weinig mogelijk inspanning de bevolking bang krijgen.
‘Kloosterzoetigheden’, waarin traditioneel grote hoeveelheden eierdooiers werden verwerkt, het restproduct van het vroeg-industriële, meer specifiek katholieke eierenverbruik. De nonnetjes gebruikten het eiwit voor de ouweltjes en de boordjes van meneer pastoor. Het eigeel werd met kolossale hoeveelheden suiker verwerkt tot schrikbarende calorie- en cholesterolbommetjes, die kleurrijke namen kregen als nonnenbuikjes, abten-oren, kloosterbultjes en spek uit de hemel.
Beleefde maar lege aanspreektitels voor iemand waarvan men vermoedt dat hun/het/hij/zij meer dan lagere school heeft. Stel jezelf ook altijd voor als doutor of engenheiro als je tot iemand door wil dringen waarvan je vermoedt dat die meer dan lagere school heeft.
Zeer illegaal, maar zeer voorradig. Voor de goede orde: softdrugs zijn totaal verboden en ook harddrugs kun je beter onder je pet houden, maar ze zijn in elk zichzelf enigszins respecterend stads- of dorpsparkje te koop.
Herkenbaar aan lelijke huizen, eenderde van de bevolking. Parijs is de grootste Portugese stad ter wereld. Groter dan Lissabon, daarna Luxembourg.
Beste wat Portugal kon overkomen, al zijn er nu twijfels.
Doe je (belang)rijker voor dan je bent. Zie Auto’s en Hypotheken.
Trouw geen Portugees, en vooral geen man.
Je komt zelden bij ze thuis. Je wordt afgestald aan de voordeur. Tenzij je van hele goede familie bent.
Zie Gerrit Komrij. Portugal is veel homovriendelijker dan men denkt. Dubbele moraal – zie Katholiek. Het is veiliger hand in hand met je vent in de Algarve te lopen dan in Amsterdam.
Grootste Portugees aller tijden. In de maand januari verschijnt de eerste etappe van mijn nieuwe project Europese Patriotten op GeenStijl (columns, foto’ s en podcasts) en komt u alles te weten over de man en vooral over kwesties die u nooit durfde te vragen.
Beste van Europa, 70 cent per bakkie.
Is belangrijk. Zeg nooit jij tegen iemand tenzij je op goede voet staat met die persoon.
Een van de belangrijkste kenmerken van de Portugese volksaard. Zie Burocratie.
Uw beste vriend, nooit tutoyeren, blijf onderdanig. Geen 50 euro bij je rijbewijs stoppen.
Het Portugees zijn, waarvan de wortels in ‘s lands geschiedenis worden gezocht, maar niemand weet waar.
Langs de kant van de weg en via contactadvertenties in de Correio da Manha.
Het land van het onthaasten, waar de Nederlander nooit aan went.
Never the twain shall meet.
Spotgoedkoop, keurige chauffeurs. Uber nog goedkoper.
Nederland jaren vijftig. Kommersjele tv bracht geen verbetering.
Tantes. Doorrookte dames met altijd een borreltje in de hand.
Lupineboon, cafésnack voor bij een biertje. De droom van petomanen en flatulenten.
Niet. Zie onzekerheidsvermijding.
Slechtste chauffeurs van Europa. Maximumsnelheid is de minimumsnelheid.
Mijd de weg rond kerst, pasen en in de zomer.
Oplichters.
Altijd verse vis, en goedkoop. Hoed u voor kweekvijvervis en diepvriesvis uit Spanje.
Heeft u even?
Heeft u even?
Zeer corrupt.
Staat binnen een staat, wordt enorm gewantrouwd.
Een van de zeven schoonheden. Veel vrouwen lijken op Fernando Pessoa. Vrouw komt bij de kapper: ‘Kunt u even mijn snor doen?’
Alleen op huwelijken en communiefeesten, altijd in de zomer. Zie Bosbranden.
Zie gids.
Vermijd ze als het kan, vol menselijke taferelen (picknick in de gang en op de zaal).
Leuk dat jullie weer kostbare tijd offeren om op de hoogte te blijven van het wee, maar vooral het wel van het Iberisch schiereiland in deze barre tijden. U weet dat ik wel eens klaagde over droogte. En dat de vogeltjes half november alweer dachten aan het bouwen van een nest. Regen vroeg ik jullie ons te sturen. Nou, u gaf gul durf ik wel te zeggen. Gelukkig geen tropische moesson maar echte Nederlandsche zeurregen. Je raakt niet doorweekt in een minuutje, maar na het rondje met de hondjes ben je tot op je vel zeik- en zeiknat. Heerlijk. De natuur is er blij mee.
Vervolgens een heuse koudegolf waarbij de sneeuwgrens casa Raúl tot op een slordige vijftig kilometer naderde. De kachel moest zowaar aan. Niet alleen om het vocht buiten te houden maar ook om de kou (vijf graden om zes uur ‘s ochtends, brrrr) buiten te houden. En zowaar een dikke trui, sjaal en dikke jas vanwege de wind bij het buiten vertoeven. ¡Invierno! Winter!
De gehele streek kwam aardig in de stemming, dat wil zeggen, je zag geen kip meer op straat. Iedereen hokte samen op verwarmde plekken en de restaurants, traditioneel zonder verwarming alhier, bleven zo goed als leeg. Goed, dat had meer te maken met de hoge kosten van Black Friday dan met de kou, maar toch.
Over Black Friday gesproken, er moeten behoorlijk grote bomen gekapt worden om de belachelijk grote televisies die in grote hoeveelheden de Mediamarkt en Carrefour verlieten onder te kunnen leggen in de kadootjesfrenzie die kerst sinds de ver-Cocacolaisering in een stroomversnelling is gekomen.
Verder dus de donkere, stille dagen voor kerstmis. Zou je zeggen. De afgelopen week liep ik er gewoon weer lekker zomers bij in T-shirt. Niet teveel zwaar werk wegens versnelde zweetreacties door een best-wel-brandend-zonnetje. De heatpipes en de zonnepanelen maakten er verder een energieneutraal weekje van. In deze zware economische tijden, pellets bijvoorbeeld tweemaal zo duur als een jaar geleden (dank u weledelgestrenge hooggeleerde windbuil te Brussel)! Al met al lekker om een wandelingetje over de vrijwel uitgestorven boulevard van Cambrils te maken.
En dáár kwam Raúlito helemaal in de kerstsfeer. Een heuse Spaanse kerststal bracht herinneringen terug aan de tijd dat ik in Limburg woonde, de kerststal in Arcen!
Artikel gaat verder na afbeelding.
Romantisch nietwaar? Goed, een beetje gejat uit de RTL8/Hallmark run to christmas, pero bueno. Authentieker wordt het niet lieve lezers. Nu nog een sneeuwman erbij en el ambiénte is àf.
Jullie zullen begrijpen dat zelfs een verstokte kerstnegeerder als ikzelf na zo’n bombardement van feel-good-happiness, niet te verwarren met de eat-good-happiness die dezer dagen door alle supermarkten op ons wordt afgevuurd en vele mannen de keuken indrijft om levensgevaarlijke experimenten uit te voeren, helemaal overtuigd was dat er dít jaar maar eens een boom in huis moest komen. Een heuse kerstboom.
Nu heb ik de mazzel een stukje grond te bezitten waar wel het een en ander groeit, maar geen kerstbomen. Nu verkoopt één van mijn buren wel van die dingen, dus maar eens even gaan kijken. Dat was schrikken kan ik ustedes wel verklappen. Godjeallemachtig. Omgerekend kost een ‘kerstboom’ alhier iets van een eurootje. Per centimeter in de hoogte even ter verduidelijking. Dus voor de prijs van drie kuub prima kachelhout kan je een uit Noord Europa aangeleverd boompje kopen dat een gedeelte van zijn naalden al verliest bij het verlaten van het tuincentrum. Want je mag voor dat geld niet verwachten dat ze het ding ook nog water geven in de tijd dat ‘ie in de brandende zon staat te wachten op de kluns die zijn vrouw wil verrassen, nou ja, enzovoort.
Al een paar weken hik ik aan tegen het snoeien van een cypressenhaag. Er zijn steeds klusjes die spoedeisender zijn, derhalve. En mijn elleboog was ontstoken. Trouwens, mijn knie, enkel, heup, andere knie, schouder en nek, ze doen allemaal pijn. Pero bueno, een kerstboom. Door de poort komend na het trieste bezoek aan de bomenboer zag ik hem. Onze boom. Fier stak hij uit boven de andere bomen, die overigens nodig gesnoeid moeten worden, of had ik dat al verteld? Een tak waar ik vorig jaar niet bij kon zonder gevaar voor eigen leven en dus maar had laten zitten, zwaaide naar me. “Hier ben ik!”, “¡Aquí estoy!” leek hij te roepen.
Gewapend met trap, lasso en zaag – Pechtold ain’t got nothing on me – ging Raúl de houthakkert zijn boom claimen. Nu denken jullie; wat stelt die gast zich aan. Kan ik jullie niet ongelijk in geven. Toch was het voor een ouwe, krakkemikkige schlemiel nog best wel een dingetje, op vier meter hoogte overhangen om een tak te zagen onderwijl met de lasso spanning erop te houden zodat hij niet aan de verkeerde kant van de heg naar beneden zou vallen. Een schier oneindig ravijn in.
Had ik al eens verteld dat ik hoogtevrees heb?
Maar nu, ladies and gentlemen, we’ve got him!
Artikel gaat verder na afbeelding.
Mooi is ‘ie nietwaar? Raúlito’s minimalistische kerstboom. Ik ga er verder niets aan doen. Het is goed zo.
Fijne kerst rakkers en denk ook eens aan de dieren. Voor hen is het óók niet makkelijk allemaal.
¡Feliz Navidad!
De in dit artikel geuite meningen en standpunten zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de meningen of standpunten van TPO.
