ABUJA, Nigeria (AP) — Regionale bemiddelingspogingen om de staatsgreep in Niger ongedaan te maken en de democratie te herstellen zijn meteen vastgelopen. De spanningen zijn geëscaleerd naarmate de deadline van zondag nadert voor mogelijke militaire interventie door andere West-Afrikaanse landen.
Bij hun vergadering op vrijdag in de hoofdstad van het buurland Nigeria, Abuja, stelden de defensiechefs van de regio een plan op om met geweld tegen het Niger-junta op te treden – waarvoor goedkeuring van hun politieke leiders nodig is – als Mohamed Bazoum niet wordt hersteld als president van Niger. Een delegatie van de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten naar Niger, onder leiding van de voormalige staatshoofd van Nigeria, generaal Abdulsalami Abubakar, probeerde tevergeefs een ontmoeting te hebben met de coup-leider, generaal Abdourahmane Tchiani, die later verklaarde dat elke agressie tegen Niger “onmiddellijk en zonder waarschuwing zal worden beantwoord.”
Wat begon als een omverwerping van de president door zijn naaste commandanten in de Presidentiële Garde, heeft steun gekregen van andere soldaten, waaronder het commando van het Niger-leger.
Dit zou de eerste keer in jaren zijn dat het regionale blok bekend als ECOWAS probeert een staatsgreep in West-Afrika krachtig neer te slaan, waar sinds 2020 verschillende succesvolle staatsgrepen zijn geweest.
“De gebeurtenissen van de laatste twee dagen maken het waarschijnlijker dat deze (militaire) interventie daadwerkelijk kan plaatsvinden,” zei Nathaniel Powell, Afrika-analist bij het geopolitieke inlichtingenbureau Oxford Analytica. “En als ze weerstand bieden tegen een ECOWAS-interventie, kan dit echt catastrofaal uitpakken.”
ECOWAS zou dit doen terwijl het een verdeelde familie is, met drie andere regimes – Mali en Burkina Faso, die grenzen aan Niger, en Guinee – die partij hebben gekozen voor de junta.
De andere buren van Niger zijn onder andere Tsjaad, wiens leider heeft geprobeerd te bemiddelen tussen de coupplegers en ECOWAS, en Algerije en Libië, die geen lid zijn van het blok. Dit beperkt elke militaire interventie over land grotendeels tot de 1.600 km lange grens van Nigeria met Niger.
Het is nog niet duidelijk hoe de strategie van militaire interventie in het ingesloten Niger eruit zal zien, maar het land heeft een territoriaal voordeel. Met Bazoum vastgehouden in de hoofdstad Niamey, zal de focus daar beginnen.
Met een bevolking van 25 miljoen is Niger het op een na grootste land van West-Afrika qua landoppervlak, met een oppervlakte van meer dan 1,26 miljoen vierkante kilometer – honderd keer meer dan die van Gambia, waar ECOWAS in 2017 voor het laatst militair ingreep.
Op de frontlinie van inspanningen om de staatsgreep in Niger terug te draaien, staat het al lang bestaande bondgenoot Nigeria, dat momenteel het voorzitterschap van ECOWAS bekleedt.
Nigeria heeft de grootste militaire macht van West-Afrika, met 223.000 personeelsleden – 22 keer zo veel als het 10.000-koppige leger van Niger, volgens World Bank Open Data, en vier keer zo veel als die van Burkina Faso, Mali, Guinee en Niger samen.
In Niger gelooft men dat de militaire interventie mogelijk luchtaanvallen omvat. Maar met Bazoum nog in hechtenis, kan hij zowel als onderhandelingsinstrument dienen als bescherming voor de junta.
Een interventiemacht die over land vanuit Nigeria komt, moet een groot deel van grotendeels onbewoond land doorkruisen waar meer dan 200.000 vluchtelingen verblijven die zijn gevlucht voor het geweld in het noorden van Nigeria, wat elke militaire inzet verder bemoeilijkt.
Het internationale vliegveld van Niger in Niamey ligt op slechts 12 kilometer (7 mijl) van het presidentiële paleis waar Bazoum wordt vastgehouden, wat het moeilijker kan maken om in te nemen. Het land heeft nog twee andere internationale luchthavens, waaronder een in Agadez, waar de Amerikaanse militairen een drone-basis exploiteren.
De laatste militaire overname te midden van een opleving van staatsgrepen in West-Afrika heeft vooral het Westen verontrust, dat Niger beschouwde als zijn laatste strategische partner in de strijd tegen terrorisme in de Sahel. Niger is ook belangrijk voor de wereldmarkt op verschillende fronten, waaronder zijn aandeel van 5% in de wereldwijde uraniumvoorziening.
Nnamdi Obasi, een senior adviseur bij de International Crisis Group, waarschuwde dat een militaire interventie “ook zou kunnen ontaarden in een conflict via een proxy tussen krachten buiten Afrika, tussen degenen die het herstel van de democratie ondersteunen en degenen die de junta steunen, die een sterk antiwesters standpunt heeft ingenomen.”
Aan de ene kant staan de langdurige strategische bondgenoten van Niger, de Verenigde Staten en Frankrijk. Aan de andere kant staan Rusland en zijn privé-militaire bedrijf, Wagner, die door de militaire regimes van Mali en Burkina Faso als bondgenoten zijn geprezen.
Er zijn zorgen dat elke strijd in geval van een militaire interventie door ECOWAS zich niet zal beperken tot de hoofdstad van Niger, Niamey.
“Ik vrees dat de junta haar eigen mensen graag als kanonnenvoer of menselijke schilden zou gebruiken, en ECOWAS-militairen hebben geen goede reputatie als het gaat om het vermijden van nevenschade,” zei James Barnett, een onderzoeker die gespecialiseerd is in West-Afrika bij het Hudson Institute.
Zelfs het beste scenario van een dergelijke interventie zou ECOWAS-troepen langdurig in het land achterlaten als anti-coupkrachten. Dat is niet goed voor de democratie – zowel voor het land als voor de regio, aldus Powell van Oxford Analytica.
“Dat zou ervoor zorgen dat Bazoum eruitziet alsof hij alleen president is vanwege buitenlandse legers, en dat zal zijn legitimiteit vernietigen.”
Nigeria, dat de ECOWAS-interventie in Niger leidt, kan te maken krijgen met uitdagingen op het binnenlands front, waar zijn leger worstelt met overbelaste, overtroffen en in de minderheid zijnde personeel dat vecht tegen gewapende groepen die het afgelopen jaar duizenden mensen hebben gedood in het noorden en centraal gelegen gebieden.
“Het Nigeriaanse leger heeft interne problemen in Nigeria,” zei Bello Tangaza, een inwoner van Tangaza in het noordelijke Sokoto-staat. “Ze hebben bandieten, ze hebben Boko Haram – maar ze hebben deze problemen niet weten aan te pakken en ze willen naar Niger springen.”
Een militaire interventie onder leiding van Nigeria kan de aandacht afleiden van de gewapende groepen die soms het land binnenkomen via de poreuze grens met Niger. Woensdag werden vier mensen ontvoerd door gewapende mannen in het district Tangaza, en de bewoners vrezen dat de situatie niet snel zal verbeteren als het leger zijn aandacht op Niger richt.
