Voor de Palestijnen in Gaza zijn de ogen van Israël nooit ver weg. Vanuit de lucht zoemen voortdurend bewakingsdrones. De streng beveiligde grens wordt overspoeld met beveiligingscamera’s en soldaten die de wacht houden. Inlichtingendiensten werken met bronnen en cybercapaciteiten om een overvloed aan informatie naar boven te halen.
Maar de ogen van Israël leken te zijn gesloten in de aanloop naar een ongekende aanval van de Hamas-terreurgroep, die Israëlische grensbarrières doorbrak en honderden terroristen Israël binnen stuurde om een brutale aanval uit te voeren. Honderden mensen kwamen daarbij om het leven en het heeft de regio richting conflict geduwd.
De Israëlische inlichtingendiensten hebben in de loop der decennia een aura van onoverwinnelijkheid gekregen door een reeks successen. Israël heeft complotten op de Westelijke Jordaanoever verijdeld, naar verluidt jacht gemaakt op Hamas-agenten in Dubai en is beschuldigd van het doden van Iraanse nucleaire wetenschappers in het hart van Iran.
Zelfs wanneer hun inspanningen mislukten, hebben agentschappen zoals de Mossad, Shin Bet en de militaire inlichtingendienst hun mystiek behouden.
Maar de aanval van dit weekend, die Israël verraste op een belangrijke Joodse feestdag, brengt die reputatie aan het wankelen en roept vragen op over de paraatheid van het land tegenover een zwakkere maar vastberaden vijand.
Meer dan 48 uur later bleven Hamas-militanten vechten tegen Israëlische troepen binnen Israëlisch grondgebied, en tientallen Israëli’s zaten in gevangenschap van Hamas in Gaza.
“Dit is een grote mislukking,” zei Yaakov Amidror, een voormalig nationaal veiligheidsadviseur van premier Benjamin Netanyahu. “Deze operatie bewijst eigenlijk dat de (inlichtingen)capaciteiten in Gaza niet goed waren.”
Amidror weigerde een verklaring te geven voor de mislukking en zei dat er lessen moeten worden getrokken wanneer het stof is neergedaald.
Vice-admiraal Daniel Hagari, de militaire hoofdwoordvoerder, erkende dat het leger het publiek een verklaring schuldig is. Maar hij zei dat dit niet het juiste moment is. “Eerst vechten we, daarna onderzoeken we het,” zei hij.
Sommigen zeggen dat het te vroeg is om de schuld alleen op een fout van de inlichtingendienst te schuiven.
Ze wijzen op een golf van geweld op de Westelijke Jordaanoever waardoor sommige militaire middelen daarheen zijn verplaatst en op de politieke chaos die in Israël heerst door de stappen van Netanyahu’s extreemrechtse regering om de rechterlijke macht te reorganiseren. Dit controversiële plan heeft de cohesie van het machtige leger van het land bedreigd.
Maar het schijnbare gebrek aan voorkennis van het Hamas-complot zal waarschijnlijk worden gezien als een hoofdschuldige in de keten van gebeurtenissen die leidde tot de dodelijkste aanval tegen Israëli’s in decennia.
Israël trok troepen en kolonisten terug uit de Gazastrook in 2005, waardoor het geen grip meer had op de gebeurtenissen in het gebied. Maar zelfs nadat Hamas Gaza in 2007 had veroverd, leek Israël zijn voorsprong te behouden door gebruik te maken van technologische en menselijke inlichtingen.
Het beweerde de precieze locaties van de leiders van Hamas te kennen en leek dat te bewijzen door militante leiders met chirurgische aanvallen te vermoorden, soms terwijl ze in hun slaapkamers sliepen.
Israël wist waar het ondergrondse tunnels moest bombarderen die door Hamas werden gebruikt om strijders en wapens te vervoeren en vernietigde kilometers van de verborgen gangen.
Ondanks deze capaciteiten was Hamas in staat om zijn plan geheim te houden. De woeste aanval, die waarschijnlijk maanden van planning en nauwgezette training vergde en waarbij sprake was van coördinatie tussen meerdere militante groeperingen, leek onder de radar van de Israëlische inlichtingendienst te zijn gebleven.
Amir Avivi, een gepensioneerde Israëlische generaal, zei dat de Israëlische veiligheidsdiensten zonder vaste voet in Gaza steeds meer zijn gaan vertrouwen op technologische middelen om inlichtingen te krijgen.
Hij zei dat militanten in Gaza manieren hebben gevonden om die technologische informatievergaring te omzeilen, waardoor Israël een onvolledig beeld krijgt van hun bedoelingen.
“De andere kant leerde om te gaan met onze technologische dominantie en ze stopten met het gebruik van technologie die het zou kunnen blootleggen,” zei Avivi, die diende als doorgeefluik voor inlichtingenmateriaal onder een voormalige militaire stafchef.
Avivi is voorzitter en oprichter van het Israel Defense and Security Forum, een havikistische groep van voormalige militaire bevelhebbers.
“Ze zijn teruggegaan naar het Stenen Tijdperk,” zei hij, en legde uit dat militanten geen telefoons of computers gebruikten en hun gevoelige zaken deden in kamers die speciaal bewaakt werden tegen technologische spionage of ondergronds gingen.
Maar Avivi zei dat het falen verder reikt dan alleen het verzamelen van inlichtingen. De Israëlische veiligheidsdiensten slaagden er niet in om een accuraat beeld samen te stellen van de inlichtingen die ze ontvingen, gebaseerd op wat volgens hem een misvatting was over de intenties van Hamas.
Het Israëlische veiligheidsapparaat heeft Hamas de afgelopen jaren steeds meer gezien als een speler die geïnteresseerd is in regeren, die de economie van Gaza wil ontwikkelen en de levensstandaard van de 2,3 miljoen inwoners van Gaza wil verbeteren.
Avivi en anderen zeggen dat de waarheid is dat Hamas, dat oproept tot de vernietiging van Israël, dat doel nog steeds als prioriteit ziet.
Israël heeft de afgelopen jaren tot 18.000 Palestijnse arbeiders uit Gaza toegestaan om in Israël te werken, waar ze een salaris kunnen verdienen dat ongeveer 10 keer hoger ligt dan in de verarmde kustenclave. Het veiligheidsapparaat zag die wortel als een manier om de relatieve rust te bewaren.
“In de praktijk waren honderden, zo niet duizenden Hamas-mannen zich maandenlang aan het voorbereiden op een verrassingsaanval, zonder dat dit was uitgelekt,” schreef Amos Harel, een commentator van defensie, in de krant Haaretz.
“De resultaten zijn catastrofaal.”
Bondgenoten die inlichtingen delen met Israël zeiden dat veiligheidsdiensten de realiteit verkeerd inschatten.
Een Egyptische inlichtingenofficier zei dat Egypte, dat vaak dient als bemiddelaar tussen Israël en Hamas, herhaaldelijk met de Israëli’s had gesproken over “iets groots”, zonder hierover uit te weiden.
Hij zei dat Israëlische functionarissen zich concentreerden op de Westelijke Jordaanoever en de dreiging vanuit Gaza bagatelliseerden.
De regering van Netanyahu bestaat uit aanhangers van de joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever, die een harde aanpak van de veiligheid hebben geëist in het licht van het toenemende geweld daar in de afgelopen 18 maanden.
“We hebben hen gewaarschuwd dat er een explosie van de situatie op komst is, en zeer binnenkort, en dat die groot zou zijn. Maar ze hebben zulke waarschuwingen onderschat,” zei de functionaris. Hij sprak op voorwaarde van anonimiteit omdat hij niet gemachtigd was om de inhoud van gevoelige inlichtingengesprekken met de media te bespreken.
Israël is ook gepreoccupeerd en verscheurd door Netanyahu’s gerechtelijke reorganisatieplan. Netanyahu had herhaalde waarschuwingen ontvangen van zijn chefs van defensie, evenals van verschillende voormalige leiders van de inlichtingendiensten van het land, dat het verdeeldheid zaaiende plan de cohesie van de veiligheidsdiensten van het land aan het ondermijnen was.
Martin Indyk, die tijdens de regering-Obama diende als speciaal gezant voor de Israëlisch-Palestijnse onderhandelingen, zei dat interne verdeeldheid over de wettelijke veranderingen een verzwarende factor was die ertoe bijdroeg dat de Israëli’s niet op hun hoede waren.
“Dat bracht de IDF in beroering op een manier waarvan we, denk ik, ontdekten dat het een enorme afleiding was,” zei hij.
