ROME (AP) – Toen Giorgia Meloni een jaar geleden aantrad als premier van Italië, maakten velen in Europa zich zorgen over het vooruitzicht dat het land zou terugkrabbelen op democratisch gebied. En ook dat Italië zich zou verzetten tegen de regels van de Europese Unie.
De voorzitter van de Europese Commissie gaf een beslist ondiplomatieke waarschuwing af dat Europa “de middelen” had om elk lid aan te pakken, inclusief Italië, als de dingen “een moeilijke kant opgingen”.
In Brussel werd gevreesd dat Rome zich zou kunnen aansluiten bij een fel nationalistisch blok, met name Hongarije en Polen, in een botsing met de democratische normen van de EU.
Maar sinds haar beëdiging heeft Meloni de westerse sceptici in verwarring gebracht.
Ze heeft zich standvastig achter de NAVO-steun voor Oekraïne geschaard, vooral wat betreft militaire hulp voor Kiev tegen de invasie van Rusland. Dat is geen geringe prestatie.
Haar belangrijkste coalitiepartners zijn partijen waarvan het leiderschap lange tijd werd gekenmerkt door pro-Russische sympathieën. Zoals de Liga van Matteo Salvini en Forza Italia, opgericht door Silvio Berlusconi, de voormalige premier die op zijn laatste verjaardag werd vereerd met flessen wodka gestuurd door de Russische president Vladimir Poetin.
Meloni, de eerste vrouw die premier van Italië werd, “won van Salvini en Berlusconi. Ze liet zien dat ze zichzelf emancipeerde tegen deze twee mannelijke leiders,” zei politiek analist Massimo Franco.
Hoewel Meloni een verkiezingscampagne voerde waarin ze “tekeer ging tegen Europa” en “beloofde dat ze in botsing zou komen met Brussel over begrotingskwesties”, deed ze geen van beide, aldus Tommaso Grossi. Hij is beleidsanalist voor het European Policy Centre, een denktank in Brussel.
Meloni’s eerste buitenlandse reis als premier was naar Brussel. Na een ontmoeting met de machtigste functionarissen van de EU, Ursula von der Leyen – die de waarschuwing voor democratie uitsprak – durfde Meloni te stellen dat de ontmoetingen waarschijnlijk hadden geholpen om “een verhaal over ondergetekende te ontkrachten”.
Toen Meloni in juli in het Witte Huis werd ontvangen door president Joe Biden, was de ontvangst hartelijk. Dit weerspiegelde deels haar duidelijke voornemen om een einde te maken aan de deelname van Italië aan een Chinees initiatief voor de aanleg van infrastructuur, Belt and Road genaamd, dat het Westen zorgen baart.
De angst voor de democratie in Italië is “overdreven”, zei Franco, die opmerkte dat de president van Italië garant staat voor de naoorlogse grondwet van de republiek. “Het echte risico voor Italië is niet autoritair, het is chaos, het is een incompetente heersende klasse.”
In haar eigen woorden is de grootste uitdaging voor Meloni de illegale migratie.
“Het is duidelijk dat ik had gehoopt het beter te doen op het gebied van migranten,″ vertelde ze de Italiaanse Rai-staatstelevisie in een interview ter gelegenheid van haar jaar in functie. “De resultaten waren niet wat we hadden gehoopt te zien.”
Meloni had campagne gevoerd met een onrealistische – en niet-gerealiseerde – belofte van een zeeblokkade van de Noord-Afrikaanse kusten waar migrantensmokkelaars overvolle, onzeewaardige schepen richting Italië lanceren. Half oktober was het aantal migranten dat per boot aankwam bijna verdubbeld tot 140.000 vergeleken met dezelfde periode een jaar geleden.
Von der Leyen stond aan Meloni’s zijde uit solidariteit op het piepkleine Italiaanse eiland Lampedusa, nadat daar vorige maand in iets meer dan een dag zo’n 7000 migranten aan land waren gestapt. Ze leende een van Meloni’s favoriete zinnen: “Wij beslissen wie naar de Europese Unie komt en onder welke omstandigheden. Niet de smokkelaars.”
De Tunesische en niet de Libische kust is nu de belangrijkste lanceerbasis voor smokkelaarsboten. Meloni had zwaar gelobbyd voor een EU-regeling met Tunesië die het economisch noodlijdende land hulp bood in de hoop een harde aanpak van de vertrekkers aan te moedigen, maar de overeenkomst dreigt uit elkaar te vallen.
Meloni voelt ondertussen de druk van haar bondgenoot annex rivaal Salvini, die vastbesloten lijkt om te bewijzen dat hij “rechtser” is dan zij, met name op het gebied van migratie. In de aanloop naar de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni 2024, zal de kwestie naar verwachting een grote rol spelen.
Als minister van Binnenlandse Zaken in 2018-2019 liet Salvini reddingsboten in de Middellandse Zee dagen, zelfs weken wachten op toestemming om de haven binnen te varen om migranten van boord te halen.
“Met Salvini als (binnenlands) minister gebeurde dit allemaal niet,″ zei de minister van regionale zaken, Roberto Calderoli, snerend naar Meloni. Dit nadat ze Salvini had benoemd tot haar minister van transport en niet tot minister van binnenlandse zaken zoals hij had gehoopt.
Meloni bekritiseerde Italiaanse rechters die een recent kabinetsdecreet hebben getrotseerd dat migranten die hun asielaanvraag hebben verloren en uit zogenaamde “veilige” landen komen – zoals Tunesië – toestaat om tot 18 maanden in opvangcentra te verblijven in afwachting van repatriëring. Om dat te voorkomen, kunnen de migranten een borgsom van bijna 5000 euro betalen – een bedrag dat de meesten zich niet kunnen veroorloven.
Sommige rechters concludeerden dat deze beperkingen in strijd zijn met de Italiaanse grondwet en lieten de migranten vrij.
Meloni beweert dat de uitspraken een lang gekoesterde overtuiging van politiek rechts ondersteunen dat de Italiaanse magistraten sympathiseren met links.
De premier heeft andere tegenslagen gehad. Een kabinetsdecreet richtte zich op banken met een belasting op zogenaamde “extra winsten” uit hogere rentetarieven op hypotheken en zakelijke leningen. Maar vice-premier Antonio Tajani maakte bezwaar, waardoor het decreet moest worden herschreven. Tajani staat aan het hoofd van Berlusconi’s partij en de familie van de mediamagnaat heeft een groot belang in een Italiaanse bank.
Toen Meloni’s regering het tekort aan taxi’s in Italië wilde oplossen – acuut voelbaar tijdens een hausse van buitenlandse toeristen – door de uitgifte van nieuwe taxivergunningen te liberaliseren, staakten taxichauffeurs 24 uur per dag in het hele land.
“Ik zie geen catastrofe, maar zeer slecht bestuur,” zei Grossi in een telefonisch interview vanuit Brussel om het eerste jaar van de premier te evalueren.
Haar andere doelen zijn de bescherming van Italië’s “traditionele gezinnen”. Meloni voerde campagne met kreten tegen de “genderideologie”. Een voorstel om het voor Italianen strafbaar te stellen om gebruik te maken van draagmoederschap in het buitenland is in voorbereiding in het parlement en is gemodelleerd naar een wetsvoorstel dat Meloni introduceerde toen hij nog oppositievertegenwoordiger was.
Ondanks de wortels van Broeders van Italië in een partij die is opgericht door nostalgisten van de fascistische dictator Benito Mussolini, heeft Meloni benadrukt dat ze niet de “cultus van het fascisme” aanhangt.
Na de Hamas-aanval van 7 oktober in Israël ging ze naar de belangrijkste synagoge van Rome en beloofde ze Joodse burgers te verdedigen tegen “elke vorm van antisemitisme”. Er zijn minder dan 30.000 Joden in Italië, een land met ongeveer 57 miljoen inwoners.
Het hoofd van de Unie van Italiaanse Joodse Gemeenschappen, Noemi Di Segni, zei dat ze graag zou zien dat Meloni duidelijker zou zijn over de schade die Mussolini Joden heeft berokkend.
“Voor haar zou het gemakkelijk moeten zijn,″ zei Di Segni in een interview. “Het is het verleden.”
Er zijn tekenen dat Meloni’s perspectief op de geschiedenis evolueert. Op maandag, de 80e verjaardag van de razzia van Joden in het door de nazi’s bezette Rome, gaf Meloni een verklaring uit. Hierin stelde zij de “medeplichtigheid van de fascisten” aan de kaak bij het sturen van 1259 mensen uit de stad – die bijna allemaal zouden omkomen – naar vernietigingskampen.
Sinds ze premier is, staat Meloni bovenaan in de peilingen van kiesgerechtigden en schommelt ze rond de 30% – vergeleken met de 26% van de stemmen die haar partij kreeg in de verkiezingen van 2022.
“Het gebrek aan een progressief, sterk pro-Europees alternatief ontbreekt absoluut in Italië, en dat helpt Meloni natuurlijk om zich stabieler te voelen,” zei Grossi.
Voor haar tweede jaar belooft Meloni zich in te zetten voor een grondwetswijziging om het premierschap rechtstreeks door de kiezers te laten kiezen, in de hoop op stabielere regeringen.
Op dit moment vraagt de president van Italië aan iemand die waarschijnlijk een parlementaire meerderheid kan behalen om een regering te vormen.
Sinds 1946 hebben de regeringen van Italië gemiddeld 361 dagen geduurd.
