(Bloomberg, 19 oktober 2023) – Jarenlang hebben de VS samengewerkt met hun bondgenoten in de Perzische Golf aan iets wat lang onmogelijk leek: het normaliseren van de banden met Israël.
Voor de Saoedi’s betekende dat formele diplomatieke betrekkingen, voor de VAE betekende het zakendeals ter waarde van miljarden dollars en voor Qatar betekende het nauwere samenwerking op het gebied van inlichtingen.
Het uitbreken van de oorlog tussen Hamas en Israël dreigt deze inspanningen nu de grond in te boren – en in sommige gevallen de reeds ontdooide relaties te bevriezen. Maar de regeringen van deze landen in het Midden-Oosten geven niet op, volgens lokale functionarissen.
Ze proberen de protesten binnen de perken te houden en werken via diplomatieke kanalen aan de deëscalatie van beide partijen, volgens verschillende mensen die bekend zijn met deze discussies en die niet bij naam genoemd willen worden.
Niet iedereen is er zeker van dat ze zullen slagen. Hun calculus werd lastiger na de dodelijke explosie van dinsdagavond in een ziekenhuis in Gaza. Velen in de Arabische wereld sloten zich aan bij Hamas door te zeggen dat de schuld lag bij een Israëlische luchtaanval.
Ook nadat Israël zei dat zijn onderzoeken aantoonden dat een groep genaamd Islamitische Jihad verantwoordelijk was en dat de schade niet te wijten was aan een luchtbombardement.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Deze onverenigbare uitspraken onderstreepten hoe vriendschap met hun Joodse buur Arabische leiders op gespannen voet plaatst met een bevolking die zeer begaan is met de Palestijnse zaak.
Toch hadden ze dat doel nagestreefd in de hoop op de economische en veiligheidsprijzen die uit integratie voortvloeien.
Westerse leiders betuigen in Israël luidkeels hun solidariteit en roepen in stilte op tot terughoudendheid. Maar het zijn de landen in de regio die weten dat ze het meest te vrezen hebben van een aanhoudende oorlog.
Dat is een van de redenen waarom de Saoedische regering hoopt dat de toenadering tot Israël ooit kan worden hervat, zei een van de mensen, ook al maakt het wijdverspreide anti-Israël sentiment dat op dit moment politiek onverteerbaar.
Vóór de terreuraanslagen van Hamas op 7 oktober stond het koninkrijk op het punt om een driepartijenakkoord te sluiten met Israël en de VS, waarbij het stoppen van nieuwe Israëlische nederzettingen een onderwerp van de onderhandelingen was.
Normalisatie is niet dood, maar om het weer op tafel te krijgen moet er duidelijke vooruitgang worden geboekt in de richting van een Palestijnse staat, zeiden twee mensen die weten hoe het Saudische leiderschap over deze kwestie denkt.
Een van de mensen noemde de inzet veel hoger nu de lokale sympathie voor de Palestijnen opnieuw is gewekt door de acties van Hamas op 7 oktober en de daaropvolgende reactie van Israël.
Niet alle Golfstaten hebben geprobeerd om hun banden met Israël te formaliseren; sommige zoals Qatar en Koeweit werken gewoon samen op een ad hoc basis.
De landen die relaties met Israël hebben, gebruiken die om druk uit te oefenen – terwijl anderen privé toegeven dat die banden nu moeilijker te onderhouden zijn.
De leider van de Verenigde Arabische Emiraten sprak telefonisch met zijn Israëlische collega over de noodzaak om de spanningen te verminderen na de aanval van Hamas op 7 oktober, aldus een verklaring van de regering.
De leiders van de Emiraten maken zich zorgen over de terugslag van een escalatie in Gaza vanwege hun bondgenootschap met Israël, zei een persoon die bekend is met regionale besprekingen.
Hoewel de VAE en Bahrein zich misschien verzetten tegen het verbreken van de banden, zou een escalatie van het geweld hen kunnen dwingen om hun contacten tot een minimum te beperken, zei de persoon.
Een langdurige oorlog – of een oorlog die andere partijen in de val lokt – zou de lokale wrok tegen Israël kunnen aanwakkeren. Hierdoor kunnen gezamenlijke zakendeals en investeringen ontsporen, aldus mensen die betrokken zijn bij de economische portefeuille van de VAE.
Sinds het uitbreken van de oorlog tussen Israël en Hamas hebben de staatsoliemaatschappij en BP Plc te maken gehad met onzekerheid over hun gezamenlijke poging van 2 miljard dollar om NewMed Energy, een Israëlische producent van aardgas, over te nemen.
De VAE knoopten in 2020 diplomatieke betrekkingen aan met Israël, wat de eerste keer was dat een Arabische staat de Israëlische soevereiniteit erkende sinds de jaren 1990.
Meer recent zijn de banden tussen de twee naties op de proef gesteld door de toename van het aantal nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.
Vooral onder de extreemrechtse coalitie van premier Benjamin Netanyahu, wat de bezorgdheid van veel van Israëls buren heeft aangewakkerd.
Sommige Arabische staten, waaronder Saoedi-Arabië, reageerden op de aanvallen van 7 oktober door te zeggen dat ze herhaaldelijk hadden gewaarschuwd voor gewelddadige gevolgen van Israëls Palestijnse beleid.
Hun belangrijkste eis is om aanzienlijke hulp toe te laten tot Gaza. De Arabische landen proberen een consensus te bereiken over hoe verder te gaan, aldus een persoon die bekend is met de regionale discussies.
Jordanië en Saoedi-Arabië spelen een centrale rol. Koning Abdullah II van Jordanië sprak telefonisch met de Amerikaanse president Joe Biden.
Toch annuleerde hij na de ontploffing in het ziekenhuis een topontmoeting in Amman die Biden samen met Egyptische en Palestijnse leiders zou bijwonen.
In veel Arabische landen is de onrust op straat zichtbaar na de bommencampagne die Israël sinds de aanval heeft gevoerd door Hamas, dat door de VS en de EU wordt aangemerkt als terroristische groepering.
In Koeweit hebben duizenden mensen sinds 7 oktober bijna dagelijks geprotesteerd. “Weg met de normalisatie, weg met Amerika” was het gezang tijdens een massale demonstratie op woensdagavond.
Een onwaarschijnlijk sentiment in een land waar Amerikanen sinds de invasie van Irak in het begin van de jaren ’90 de reputatie hebben bevrijders te zijn.
In Oman, waar demonstraties zeer ongebruikelijk zijn, verzamelden tientallen mensen zich voor de Amerikaanse ambassade in de hoofdstad Muscat om Israël aan de kaak te stellen.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Zelfs in Egypte, waar protest verboden is, stond de regering toe dat mensen de straat op gingen de dag na de ontploffing in het ziekenhuis in Gaza.
In de aanloop naar de verkiezingen in december staat de Egyptische president Abdel-Fatah El-Sisi onder druk vanwege de inflatie die oploopt tot 40%. Hij kan niet riskeren om een electoraat tegen zich in het harnas te jagen dat niet geneigd is om het standpunt van Israël te zien.
Er zijn geen protesten geweest in Saoedi-Arabië – die zijn er nooit.
Saoedi-Arabië en Israël hebben lange tijd geheime contacten gehad, vooral over inlichtingen en veiligheid. Maar de feitelijke heerser van het koninkrijk, kroonprins Mohammed bin Salman (MBS), zei vorige maand nog dat zijn land “elke dag” dichter bij het herstellen van de banden kwam.
Op woensdag gaf het Saoedische ministerie van Buitenlandse Zaken een verklaring uit waarin het de “Israëlische bezettingstroepen” veroordeelde voor de “gruwelijke misdaad” in het ziekenhuis.
“De aarde is onder de voeten van MBS geschoven, hij bevindt zich nu in het oog van een ongekende storm,” zei John Hannah, voormalig nationaal veiligheidsadviseur van vicepresident Dick Cheney. Hannah heeft ontmoetingen gehad met functionarissen die betrokken zijn bij de normalisatiegesprekken aan alle drie de kanten.
Hij zei dat in het licht van de steeds luidere oppositie van de bevolking tegen de normalisatie, MBS’s instinct zou zijn om “op de pauzeknop te drukken en dekking te zoeken. En daarna af te wachten hoe de moeilijke en donkere dagen van de komende weken zich zullen ontwikkelen”.
