ISTANBUL (AP) – Huseyin Buyukdag zegt dat hij van Turkije houdt en van zijn baan als leraar. Maar met de welig tierende economische crisis en toenemende onderdrukking in zijn land, zegt hij dat hij en zijn vrouw hebben besloten om te proberen een beter leven te vinden in Duitsland.
Ze behoren tot een groeiend aantal jonge en hoogopgeleide mensen die Turkije willen verlaten, waar rechten en vrijheden worden uitgehold en de inflatie toeneemt onder de steeds autoritairdere president Recep Tayyip Erdogan.
Nu Erdogan een derde ambtstermijn heeft gekregen bij de verkiezingen in mei, zal er waarschijnlijk niets veranderen, zegt hij.
“Zelfs als ik dit niet wil, zelfs als ik dit haat, zal ik dit prachtige land verlaten,” vertelde de 27-jarige leraar Engels aan The Associated Press.
Buyukdag en zijn vrouw, een verpleegster, wonen in de verarmde zuidoostelijke provincie Sirnak. Hun door de overheid aangestelde banen brengen de twee ruwweg 1750 dollar per maand op – boven de officiële armoedegrens van 1564 dollar.
Het is genoeg om rond te komen in hun grensprovincie, maar veel minder dan wat nodig is in grote steden als Istanbul of de hoofdstad Ankara. Maar nergens genoeg voor een jong stel om te sparen of een gezin te stichten.
Turkije, een land met meer dan 84 miljoen inwoners dat de afgelopen jaren is getroffen door een reeks crises, zag het officiële jaarlijkse inflatiecijfer vorige maand op 61% uitkomen, hoewel sommige economen denken dat het werkelijke cijfer het dubbele is.
Voor velen is de uitweg een studievisum om in het buitenland te studeren of een werkvergunning. TurkStat, het statistiekbureau van de overheid, zei dat 139.531 Turkse burgers het land verlieten in 2022, vergeleken met 103.613 in 2021. De leeftijdsgroep van 25 tot 29 jaar vormde de grootste groep.
De aantallen zijn een aanzienlijke stijging ten opzichte van de 77.810 Turken die in 2020 vertrokken, toen de pandemie van het coronavirus op zijn hoogtepunt was.
De braindrain staat los van de honderdduizenden illegale migranten en mensen die oorlogen en problemen in eigen land ontvluchten, zoals in Syrië of Irak, die Turkije gebruiken als route naar Europa. Vaak met de hulp van mensensmokkelaars, waarbij ze gevaarlijke tochten maken over de Middellandse Zee.
Socioloog en auteur Besim Dellaloglu schrijft een deel van de uittocht van de “hoger opgeleide lagen van de samenleving” toe aan een erosie van de democratische normen. “Ik heb niet de indruk dat deze migratie omgekeerd kan worden zonder dat de polarisatie in Turkije afneemt,” zei hij.
De meeste kans om te emigreren hebben medische professionals en IT-specialisten, zei Dellaloglu, maar ook hoogopgeleide mensen uit alle sectoren.
Ahmet Akkoc, een 24-jarige IT-ingenieur, vertrok twee jaar geleden om een masteropleiding te volgen in Denemarken, maar vond toen een baan in Kopenhagen en besloot te blijven.
“Ik had een gebied waarin ik me wilde specialiseren en er was absoluut geen vraag naar die specialisatie in Turkije,” zei hij.
In 2022 vroegen meer dan 2600 artsen de benodigde documenten aan bij de Turkse Medische Associatie om hun praktijk buiten het land te kunnen uitoefenen. Artsen noemden meestal lage salarissen, slopende werkomstandigheden en een toename van geweld door ontevreden patiënten als redenen voor hun beslissing.
In een van zijn toespraken vorig jaar zei een boze Erdogan dat alle artsen die dat wilden “konden gaan en vertrekken”. Later verzachtte hij zijn toon en zei dat degenen die vertrokken snel zouden terugkeren omdat Turkije een “mooie toekomst” in het vooruitzicht stelt.
Veel andere Turken blijven liever, zelfs in een steeds meer gepolariseerde samenleving.
“Ik kan de mensen die vertrekken begrijpen, sommige dingen moeten echt veranderen,” zei Fatma Zehra Eksi, een 22-jarige studente uit Istanbul die zegt dat ze een aarzelende aanhanger van Erdogan is.
“Maar als we vertrekken omdat we ons hier niet op ons gemak voelen, dan blijft er niemand over om dingen te veranderen.”
Serap Ilgin, een 26-jarige copywriter in Istanbul zei dat ze is opgegroeid met de waarden van het seculiere Turkije en zijn stichter, Mustafa Kemal Ataturk.
“Weggaan is geen oplossing, integendeel, ik denk dat we hier moeten blijven en vechten,” zei ze.
De groeiende ontevredenheid komt op het moment dat het 100 jaar geleden is dat Ataturk een seculiere republiek uitriep, na de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk.
Erdogan van zijn kant heeft het volgende tijdperk aangekondigd als de “Eeuw van Turkije”, met de belofte om van Turkije een wereldmacht te maken.
Sommige aspirant-emigranten suggereren dat tegenwoordig zelfs het verkrijgen van een toeristenvisum – dat wordt gezien als een opstapje naar emigratie – een uitdaging is geworden voor Turken.
Verslagen in Turkse media en veel aspirant-emigranten die door de AP werden geïnterviewd, zeggen dat Europese landen de visumbeperkingen voor Turkse reizigers hebben aangescherpt.
Vooral het aantal visumafwijzingen is gestegen en de aanvraagprocedure is ingewikkelder geworden, zeggen ze.
“Deze behandeling geeft je het gevoel dat je in een derdewereldland leeft,” zei Ahmet Batuhan Turk, die onlangs een aanvraag indiende om naar Denemarken te reizen. “Ik denk dat we dat ook zijn.”
Hij zei dat het visumproces nu meer documenten vereist te midden van strengere controles door landen van de Europese Unie. De AP heeft hier echter geen bewijs van gevonden en EU-functionarissen hebben dit ontkend.
Nikolaus Meyer-Landrut, de EU-gezant voor Turkije, zei dat de afwijzingen in Turkije onder het wereldwijde gemiddelde liggen. “De Europese Unie heeft geen beleid om de afgifte van visa aan Turkse burgers te verhinderen”, zei hij in juni tegen de krant Hurriyet.
Waar de vraag groot is, zoals in Turkije, besteden diplomatieke missies de visumaanvraagprocedure vaak uit aan externe bedrijven.
Kerem Cetinalp werkt als consultant voor Turken die een visum aanvragen via dergelijke verwerkingscentra en adviseert hen over de documenten die ze moeten samenstellen en hoe ze hun aanvraag moeten indienen.
De grote vraag heeft ertoe geleid dat aanvragers moeite hebben met het vinden van een visumafspraak, vertelde Cetinalp de AP buiten bij VfSGlobal, een verwerkingscentrum dat helpt met visa voor Frankrijk en Polen.
Cetinalp zei dat sommige mensen politiek asiel aanvragen ook al is hun reden om te willen vertrekken economisch. Dit zorgt voor verwarring en wantrouwen in het Westen tegenover Turkse aanvragers, zei hij.
Erdogan heeft de EU beschuldigd van “politieke chantage” door het reizen voor Turkse onderdanen te beperken, zonder bewijs te leveren voor die vermeende beperkingen.
Zijn regering heeft gezworen de braindrain te keren en ziet de vermeende visumweigeringen als een zet om Erdogans populariteit te ondermijnen door Turken het gevoel te geven dat ze niet vrij naar Europa kunnen reizen.
Erdogan heeft een terugkeercampagne gevoerd en beurzen en posities aangeboden aan academici die in het buitenland werken. Hij zei dat er 6000 waren teruggekeerd in het kader van de regeling.
Maar Buyukdag, de leraar, zei dat hij en zijn vrouw hun inspanningen hebben opgevoerd om een land te verlaten waar hij naar eigen zeggen zijn baan kan verliezen omdat hij “verkeerde dingen” zegt.
“In Duitsland of een ander westers land ben je een waardevol persoon,” zei hij. “In Turkije ben je geen waardevol persoon omdat je op elk moment een verrader genoemd kan worden.”
