LONDEN (AP) – Eerder dit jaar reisde de arts die leiding geeft aan de inspanningen van de WHO om seksueel misbruik te voorkomen naar Congo. Dit om het grootste bekende seksschandaal in de geschiedenis van de gezondheidsorganisatie van de V.N. aan te pakken. En het misbruik van meer dan 100 lokale vrouwen door medewerkers en anderen tijdens een dodelijke ebola-uitbraak.
Volgens een intern WHO-rapport van de reis van Dr. Gaya Gamhewage in maart beviel één van de misbruikte vrouwen die ze ontmoette van een baby met “een misvorming die een speciale medische behandeling vereiste”. Dit bracht nog meer kosten met zich mee voor de jonge moeder in één van de armste landen ter wereld.
Om slachtoffers zoals zij te helpen, heeft de WHO 250 dollar per persoon betaald aan minstens 104 vrouwen in Congo die zeggen seksueel misbruikt of uitgebuit te zijn door ambtenaren die werken om ebola te stoppen.
Dat bedrag per slachtoffer is minder dan de onkosten van één dag voor sommige VN-medewerkers die in de Congolese hoofdstad werken. En 19 dollar meer dan wat Gamhewage per dag ontving tijdens haar driedaagse bezoek – volgens interne documenten die The Associated Press heeft verkregen.
Het bedrag dekt de normale kosten van levensonderhoud voor minder dan vier maanden in een land waar, volgens de WHO-documenten, veel mensen overleven met minder dan 2,15 dollar per dag.
De betalingen aan de vrouwen kwam er niet zomaar. Om het geld te ontvangen moesten ze trainingscursussen volgen om hen te helpen bij het opstarten van “inkomstengenererende activiteiten”.
De betalingen lijken een poging te zijn om het beleid van de V.N. te omzeilen dat ze geen herstelbetalingen doen door het geld op te nemen in wat ze een “compleet pakket” van steun noemen.
Veel Congolese vrouwen die seksueel zijn misbruikt hebben nog steeds niets ontvangen. De WHO zei vorige maand in een vertrouwelijk document dat ongeveer een derde van de bekende slachtoffers “onmogelijk te vinden” was. De WHO zei dat bijna een dozijn vrouwen het aanbod afsloegen.
Het totaal van 26.000 dollar dat de WHO aan de slachtoffers heeft gegeven komt overeen met ongeveer 1% van het door de WHO opgerichte “survivor assistance fund” van 2 miljoen dollar voor slachtoffers van seksueel wangedrag, voornamelijk in Congo.
In interviews vertelden de ontvangers aan de AP dat het geld dat ze kregen nauwelijks genoeg was, maar dat ze nog meer gerechtigheid wilden.
Paula Donovan, die mede-directeur is van de Code Blue-campagne om wat zij noemt straffeloosheid voor seksueel wangedrag in de V.N. uit te bannen, omschreef de WHO-betalingen aan slachtoffers van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting als “pervers”.
“Het is niet ongehoord dat de V.N. mensen startkapitaal geeft zodat ze hun levensonderhoud kunnen opkrikken. Maar om dat te combineren met compensatie voor seksueel misbruik of een misdaad die resulteert in de geboorte van een baby, is ondenkbaar”, zei ze.
De eis dat de vrouwen een training moesten volgen voordat ze het geld kregen, stelde ongemakkelijke voorwaarden aan slachtoffers van wangedrag die hulp zochten, voegde Donovan eraan toe.
De twee vrouwen die Gamhewage ontmoette, vertelden haar dat wat ze het liefste wilden was dat de “daders ter verantwoording werden geroepen zodat ze niemand anders iets konden aandoen”, aldus de WHO-documenten. De vrouwen werden niet bij naam genoemd.
“Er is niets wat we kunnen doen om seksueel misbruik en uitbuiting goed te maken,” vertelde Gamhewage aan de AP in een interview.
De WHO vertelde de AP dat de criteria voor het bepalen van het “pakket voor overlevenden van slachtoffers” de kosten van voedsel in Congo omvatten en “wereldwijde richtlijnen om niet meer geld uit te delen dan redelijk is voor de gemeenschap, om ontvangers niet bloot te stellen aan verdere schade”.
Gamhewage zei dat de WHO aanbevelingen opvolgde van experts van lokale liefdadigheidsorganisaties en andere VN-organisaties.
“We hebben duidelijk niet genoeg gedaan,” zei Gamhewage. Ze voegde eraan toe dat de WHO de overlevenden rechtstreeks zou vragen welke verdere steun ze wilden.
De WHO heeft ook geholpen bij het betalen van medische kosten voor 17 kinderen die geboren zijn als gevolg van seksuele uitbuiting en misbruik, zei ze.
Minstens één vrouw die zei dat ze seksueel werd uitgebuit en zwanger gemaakt door een WHO-arts, onderhandelde over een compensatie die door functionarissen van het agentschap werd goedgekeurd, waaronder een stuk land en gezondheidszorg. De arts stemde er ook mee in om 100 dollarper maand te betalen, totdat de baby geboren was in een deal “om de integriteit en reputatie van de WHO te beschermen”.
Maar in interviews met de AP beweerden andere vrouwen die zeggen dat ze seksueel zijn uitgebuit door WHO-personeel dat de organisatie niet genoeg heeft gedaan.
Alphonsine, 34, zei dat ze onder druk werd gezet om seks te hebben met een WHO-functionaris in ruil voor een baan als infectiebestrijdingsmedewerker bij het ebolaresponsteam in de Oost-Congolese stad Beni, een epicentrum van de uitbraak van 2018-2020. Net als andere vrouwen wilde ze haar achternaam niet delen uit angst voor represailles.
Alphonsine bevestigde dat ze 250 dollar had gekregen van de WHO, maar het agentschap vertelde haar dat ze een bakcursus moest volgen om het te krijgen.
“Het geld hielp op dat moment, maar het was niet genoeg,” zei Alphonsine. Ze zei dat ze later failliet ging en dat ze liever een stuk land had gekregen en genoeg geld om haar eigen bedrijf te beginnen.
Voor een WHO-medewerker die in Congo werkt, varieert de standaard dagvergoeding van ongeveer 144 tot 480 dollar. Gamhewage ontving 231 dollar per dag tijdens haar driedaagse reis naar de Congolese hoofdstad Kinshasa, volgens een interne reisdeclaratie.
Uit de interne documenten blijkt dat meer dan de helft van de 1,5 miljoen dollar die de WHO heeft uitgetrokken voor de preventie van seksueel wangedrag in Congo voor 2022-2023, oftewel 821.856 dollar, opgaat aan personeelskosten. Nog eens 12% gaat naar preventieactiviteiten en 35%, oftewel 535.000 dollar, gaat naar ‘slachtofferhulp’, waaronder volgens Gamhewage juridische bijstand, vervoer en psychologische ondersteuning vallen. Dat budget staat los van het survivors assistance fund van 2 miljoen dollar, dat slachtoffers wereldwijd bijstaat.
Het WHO-kantoor in Congo heeft een totaal toegewezen budget van ongeveer 174 miljoen dollar en de grootste financier is de Bill & Melinda Gates Foundation.
De gezondheidsorganisatie van de V.N. blijft worstelen met het ter verantwoording roepen van daders van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting in Congo. Een panel in opdracht van de WHO vond minstens 83 daders tijdens de ebola-respons, waaronder minstens 21 WHO-medewerkers. Het jongste bekende slachtoffer was 13 jaar.
In mei 2021 onthulde een onderzoek van de AP dat het hogere management van de WHO op de hoogte was van seksuele uitbuiting tijdens de inspanningen van het agentschap om ebola in te dammen. Maar weinig deed om het te stoppen, zelfs toen het misbruik plaatsvond.
Er werden geen senior managers ontslagen, waaronder enkele die op de hoogte waren van het misbruik tijdens de uitbraak.
Na jaren van druk van de Congolese autoriteiten heeft de WHO volgens interne documenten informatie met hen gedeeld over 16 vermeende daders van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting die tijdens de ebola-uitbraak met de WHO verbonden waren.
Maar de WHO heeft niet genoeg gedaan om haar mensen te straffen, aldus een andere Congolese vrouw die zei dat ze tijdens de uitbraak werd gedwongen om seks te hebben met een medewerker om een baan te krijgen. Ook zij kreeg 250 dollar van de WHO nadat ze een cursus bakken had gevolgd.
“Ze beloofden ons bewijs te laten zien dat dit zou worden opgelost, maar er is geen follow-up geweest”, zegt Denise, 31 jaar.
Volgens de WHO zijn er sinds 2021 vijf medewerkers ontslagen wegens seksueel wangedrag.
Maar in Congo blijft een diep wantrouwen bestaan.
Audia, 24, vertelde de AP dat ze zwanger werd toen een WHO-functionaris haar dwong seks te hebben om een baan te krijgen tijdens de uitbraak. Als gevolg hiervan heeft ze nu een dochter van vijf jaar oud en kreeg ze een “echt ontoereikende” 250 dollar van de WHO na het volgen van cursussen kleermaken en bakken.
Ze maakt zich zorgen over wat er zou kunnen gebeuren in een toekomstige gezondheidscrisis in het door conflicten geteisterde oosten van Congo. De slechte infrastructuur en middelen betekenen dat elke noodhulp in grote mate afhankelijk is van externe hulp van de WHO en anderen.
“Ik kan de WHO niet meer vertrouwen,” zegt ze. “Als ze je in zulke moeilijkheden in de steek laten en je achterlaten zonder iets te doen, is dat onverantwoordelijk.”
