(Bloomberg, 15 november 2023) – Het herstellen en beschermen van bossen heeft volgens een nieuw onderzoek het potentieel om het equivalent van de jaarlijkse koolstofuitstoot van 50.000 kolencentrales op te slaan. Bossen kunnen een centrale rol spelen bij het tegengaan van klimaatverandering, omdat ze CO2 uit de atmosfeer kunnen halen en opslaan.
Het onderzoek, dat maandag in Nature is gepubliceerd, geeft een nieuwe schatting van hoeveel CO2 kan worden opgeslagen door bestaande bossen te behouden en aangetaste bossen nieuw leven in te blazen. CO2-opslag zou 226 gigaton kunnen bereiken, een hoeveelheid die 30% van de totale overtollige koolstof in de wereld vertegenwoordigt.
Investeren in de gezondheid van bossen is geen excuus om door te gaan met het pompen van broeikasgassen in de atmosfeer. Vooral omdat het vermogen van bomen om te overleven en koolstof te absorberen aanzienlijk wordt bedreigd door de gevolgen van een oververhittende planeet.
Als de wereld doorgaat op het huidige pad van emissies, kan het vermogen van bomen om CO2 te absorberen tegen 2050 met 26% zijn afgenomen, volgens een eerdere studie.
“We moeten absoluut stappen ondernemen om beide tegelijk te bereiken”, zegt Tom Crowther, ecoloog aan de ETH Zürich en auteur van de nieuwe studie.
Om tot de nieuwe schatting te komen, combineerden onderzoekers gegevens uit de praktijk en satellietgegevens om de totale potentiële bosbiomassa wereldwijd te modelleren. Ze verwerkten informatie over bodem, koolstof, dood hout en strooisel om het totale koolstofopslagpotentieel van de aarde buiten stedelijke en landbouwgebieden te schatten.
De bevindingen geven aan dat het grootste deel van dat potentieel afkomstig is van het laten herstellen van bestaande bossen, terwijl de rest afkomstig is van het herstellen van bossen in gebieden waar ze zijn verwijderd of gefragmenteerd.
Maar het is niet zo eenvoudig als het planten van bomen. Grootschalige initiatieven om dit te doen gaan vaak gepaard met het aanleggen van massale monocultuurplantages, die schadelijker kunnen zijn dan nuttig omdat ze natuurlijke ecosystemen verstoren en leiden tot verlies van biodiversiteit.
Boomplantages zijn ook minder productief in het vastleggen van koolstof. Een recent onderzoek, gepubliceerd in Frontiers in Forests and Global Change, toonde aan dat gemengde bossen over het algemeen 70% meer koolstof opslaan dan hun monocultuur tegenhangers. Meer diverse bossen zijn vaak beter in het vastleggen van koolstof omdat ze veerkrachtiger zijn tegen natuurrampen, plagen en ziekten.
“Ik wil niet dat mensen deze informatie gebruiken om massaplantages, snelle koolstofcompensatie, greenwashing of iets dergelijks te rechtvaardigen,” zei Crowther.
Hoeveel bossen kunnen bijdragen aan het beteugelen van klimaatverandering is een controversieel onderzoeksgebied. Volgens Carla Staver, universitair hoofddocent ecologie aan de universiteit van Yale, is de schatting in de nieuwe studie dat bossen 226 gigaton CO2 kunnen vastleggen veel te hoog.
Volgens haar ligt het werkelijke potentieel waarschijnlijk dichter bij 25% van die hoeveelheid. De reden voor de discrepantie is dat de methodologie van het onderzoek te veel uitgaat van het regenereren van bossen in ecosystemen die gedijen op open ruimtes, zoals savannes, stelde ze.
“Wanneer je de boomcomponent van sommige van deze ecosystemen verhoogt, betekent dit dat de boombedekking toeneemt,” zei Staver, die niet betrokken was bij het onderzoek.
“Maar het maakt het ook een veel minder vriendelijke habitat voor de soorten biodiversiteit die afhankelijk zijn van die ecosystemen die van oudsher op die plekken leefden.”
In plaats van zich sterk te richten op herstel, zei ze dat het behoud van bestaande bossen effectiever zou kunnen zijn bij het terugdringen van koolstofemissies en een “veel directere impact” zou kunnen hebben.
Volgens Sonia Seneviratne, professor in de dynamica van het landklimaat aan het instituut voor atmosfeer- en klimaatwetenschappen van de ETH Zürich kan het tientallen jaren duren voordat het CO2-opslagpotentieel van bosregeneratie gerealiseerd wordt. Dit vanwege de tijd die nieuwe bomen nodig hebben om te groeien.
Hoewel er een aantal manieren zijn om bossen te herstellen, zijn de meest succesvolle oplossingen volgens Crowther diegene die samenvallen met het economisch welzijn van lokale en inheemse gemeenschappen.
Een voorbeeld van dit soort rechtvaardige ontwikkeling is een programma voor betaling voor milieudiensten in Costa Rica. Via dit initiatief krijgen landeigenaren geld om activiteiten te ondernemen die de gezondheid van het ecosysteem verbeteren, waardoor zowel de lokale economie als de natuur kunnen floreren.
Op agroforestryboerderijen in de Maradi-regio in Niger herintroduceerden boeren bomen op hun land, waardoor het ecosysteem op natuurlijke wijze kon regenereren. Het nieuwe plantenleven verbeterde de bodemomstandigheden en het microklimaat, waardoor de gewasopbrengsten en het jaarinkomen van de boeren met ongeveer 20% toenamen.
“Als natuur de economische keuze is, vliegt ze gewoon terug,” zei Crowther.
Zelfs met de voordelen van bosbehoud en -herstel, benadrukten zowel Crowther als Staver het belang van het terugdringen van de uitstoot.
Het gevaar van deze rooskleurige voorspellingen van het CO2-opslagpotentieel van bossen is dat het mensen en bedrijven in staat stelt om te vertrouwen op het planten van bomen in plaats van op duurzamere langetermijnoplossingen voor klimaatverandering, aldus Staver.
“Bosbehoud heeft wel degelijk een bijdrage, het is alleen niet genoeg. We zullen de antropogene klimaatverandering nooit oplossen met het planten van bomen,” aldus Staver.
