(Bloomberg, 15 november 2023) – Premier Rishi Sunak zei dat hij niet opgeeft om asielzoekers uit te zetten naar Rwanda en suggereerde dat hij bereid zou zijn om Britse wetten te veranderen om dit mogelijk te maken. Ondertussen probeert hij een woedend verzet aan de rechterkant van zijn Conservatieve Partij af te wenden, nadat het Hooggerechtshof had geoordeeld dat zijn plan illegaal was.
In een gespannen sessie in het parlement vertelde Sunak wetgevers dat hij “standvastig” is in zijn streven om migranten tegen te houden die in kleine bootjes het Kanaal oversteken. Uren nadat het hoogste gerechtshof het Rwandese plan, dat de regering als afschrikmiddel wil gebruiken, nietig verklaarde, zei de premier dat ministers werken aan een nieuw verdrag met de Oost-Afrikaanse natie om de zorgen van de rechters weg te nemen.
Artikel gaat verder na afbeelding.
“Als het duidelijk wordt dat onze binnenlandse wettelijke kaders of internationale verdragen op dat moment nog steeds plannen frustreren, ben ik bereid om onze wetten te veranderen en die internationale relaties te herzien,” vertelde Sunak aan het Lagerhuis. Dat was een directe reactie op de groeiende roep van rechtse Tory-politici om een extremere reactie op de uitspraak van het hof.
Sunak staat voor een moment van maximaal politiek gevaar. De beslissing van de rechtbank om de hoeksteen van zijn belofte om “de boten tegen te houden” te blokkeren – een van de vijf dingen waarop hij de kiezers heeft gevraagd hem te beoordelen – speelt rechtstreeks in op de koortsachtige stemming in de Tory’s. Vooral sinds hij Suella Braverman heeft ontslagen.
De voormalige minister van Binnenlandse Zaken heeft de inzet voor de uitspraak in Rwanda verhoogd door een stroom beschimpingen over Sunak uit te storten. Ze waarschuwde dat hij “geen geloofwaardig Plan B” had als de regering zou verliezen.
Gezien de nadrukkelijke uitspraak is het voor de regering een “zware strijd” om de rechtbank te overtuigen, aldus Joelle Grogan, juridisch expert en hoofd onderzoek van UK in a Changing Europe. Het zal ook enorme investeringen van het VK vergen om de asielverwerkingscapaciteit van Rwanda te vergroten en dat zal op de korte of middellange termijn niet gebeuren, zei ze.
Minister van Binnenlandse Zaken James Cleverly vertelde later in het Lagerhuis dat het verdrag moet garanderen dat mensen die door Groot-Brittannië naar Rwanda worden gestuurd, niet kunnen worden teruggestuurd naar andere landen dan Groot-Brittannië.
Toch is het niet duidelijk dat zelfs dan rechtbanken in het voordeel van de regering zullen beslissen als gedeporteerden in beroep gaan, terwijl de tijd begint te dringen voor de regering om vooruitgang te laten zien voor de verkiezingen.
Aangezien de uitspraak vernietigender was dan gehoopt, zou elke poging om mensen uit te zetten naar Rwanda onder een verdrag nog steeds juridisch kunnen worden aangevochten, zeiden ze.
Een voormalige ambtenaar van het Ministerie van Binnenlandse Zaken schatte de kans op een vlucht naar Rwanda voor de verkiezingen op minder dan 10%. Een andere regeringsfunctionaris zei dat Sunaks list niet zou werken en dat de premier tijd probeerde te winnen.
Maar er lijkt weinig tijd te zijn nu de rechtse Tories hun volgende stappen voorbereiden.
“We moeten de vliegtuigen nu gewoon de lucht in laten gaan en ze dwingen om naar Rwanda te gaan,” vertelde Lee Anderson, die door Sunak als plaatsvervangend partijvoorzitter werd binnengehaald om de populistische rand te sussen, aan Bloomberg. “De regering moet de wet negeren en ze nu terugsturen. Deze mensen zijn indringers en moeten teruggestuurd worden.”
Een Tory parlementslid vertelde Bloomberg privé dat ze een brief van wantrouwen in Sunak’s leiderschap zouden indienen bij Graham Brady, die de partij backbench commissie voorzit die toezicht houdt op leiderschapsverkiezingen.
Een kleine groep Tory parlementsleden is deze week bijeengekomen en heeft besloten om een motie van wantrouwen in te dienen tegen Sunak en om te proberen verdere moties van collega’s te coördineren, aldus mensen die bekend zijn met de vergadering.
Andrea Jenkyns, die al een motie van wantrouwen tegen Sunak heeft ingediend, vertelde GB News dat ongeveer zes collega’s zich voorbereiden om zich bij haar aan te sluiten. Volgens de partijregels moeten 53 Tory parlementsleden een brief naar Brady sturen om een motie van wantrouwen tegen Sunak in te dienen.
Sommige Tory-parlementsleden roepen Sunak ook op om nieuwe binnenlandse mensenrechtenwetgeving door te drukken die de internationale verplichtingen van het VK terzijde schuift, op hetzelfde moment dat de regering werkt aan het nieuwe Rwanda-verdrag.
De directe bron van hun woede zijn de duizenden immigranten die de afgelopen jaren vanuit Frankrijk het Kanaal zijn overgestoken.
Uit gegevens van het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Border Force blijkt dat er in de eerste tien maanden van het jaar 26.699 mensen in kleine bootjes zijn aangekomen. Dat is een derde minder dan vorig jaar, maar nog steeds het op één na hoogste aantal ooit.
De Tories liggen in de opiniepeilingen ongeveer 20 punten achter op de oppositiepartij Labour en zien het aanpakken van immigratie als een klassieke kwestie. Hun standpunt wordt ondersteund door een recente peiling van YouGov waaruit blijkt dat 48% van de kiezers het Rwanda-plan steunt, tegenover 35% die dat niet doet.
Maar voor sommige Tory-parlementsleden gaat het argument verder dan immigratie en gaat het om een bredere soevereiniteitskwestie, die verweven is met de oude argumenten over Brexit.
“Dit voelt absoluut existentieel voor onze partij,” vertelde Tory-parlementslid Danny Kruger aan Bloomberg. “Als de premier niet opstaat, is er geen reden voor het publiek om ons ooit nog te vertrouwen.”
Voormalig minister van het kabinet Simon Clarke vertelde aan Sky News dat als Sunak weigert om een wet aan te nemen die de Europese Conventie voor de Rechten van de Mens en de Vluchtelingenconventie van 1951 negeert, dit een “vertrouwenskwestie zou zijn in zijn oordeel als premier en leider van de Conservatieve Partij”.
Kruger en een andere Tory, Bill Cash, zeiden dat Groot-Brittannië nu uit het EVRM zou moeten stappen – iets waar Braverman ook op aandringt. Hoewel de rechtszaak in het VK op zichzelf staat, is er toch een verband omdat de rechtbank in Straatsburg, die toezicht houdt op de conventie, eerder de deportatievluchten naar Rwanda van de regering heeft geblokkeerd.
Dit alles dreigt Sunak op ongemakkelijk politiek terrein te brengen. Als hij rechts tevreden probeert te stellen door Groot-Brittannië uit het EVRM en andere internationale verplichtingen te halen, loopt hij het risico de centrumdemocraten in zijn partij tegen zich in het harnas te jagen. Het verdrag is verweven in de Britse Human Rights Act van 1998 en het vredesakkoord voor Noord-Ierland dat bekend staat als het Goede Vrijdagakkoord.
“We gaan geen voorstellen doen om alleen maar een onnodige ruzie te veroorzaken voor politiek gewin,” vertelde Cleverly aan het parlement, eraan toevoegend dat de uitspraak van het hof het niet “noodzakelijk” maakt om uit het EVRM te stappen.
Maar Sunak’s team staat voor een strijd om zijn parlementsleden daarvan te overtuigen. Gevraagd naar de groeiende rechtse woede tijdens een reguliere briefing met verslaggevers, zei zijn perssecretaresse dat ze er bij de parlementsleden op zou aandringen om te wachten tot de persconferentie van de premier later woensdag voordat ze conclusies zouden trekken.
