(Jennifer Sinco Kelleher, Audrey McAvoy, Honolulu, AP, 20 november 2023) – President Ferdinand Marcos Jr. van de Filipijnen zei dat de situatie in de Zuid-Chinese Zee “nijpender is geworden” nu China zijn aanwezigheid uitbreidt in een gebied waar meerdere landen territoriale aanspraken maken.
China heeft interesse getoond in atollen en klippen die “steeds dichter” bij de kust van de Filippijnen liggen, met de dichtstbijzijnde atol op ongeveer 60 zeemijl (111 kilometer) afstand, zei Marcos.
“Helaas kan ik niet melden dat de situatie verbetert”, zei Marcos zondag. “De situatie is nijpender geworden dan voorheen.”
Marcos sprak tijdens een vraag- en antwoordsessie nadat hij een toespraak had gehouden in het Daniel K. Inouye Asia-Pacific Center for Security Studies in Honolulu. De Filippijnse president stopte in Hawaï voor een ontmoeting met Amerikaanse militaire leiders en de lokale Filippijnse gemeenschap op weg naar huis van een regionale topontmoeting in San Francisco.
Het bezoek had zowel een geopolitieke als persoonlijke betekenis voor de leider. Marcos’ vader, wijlen dictator Ferdinand Marcos, werd in 1986 naar Hawaï verbannen nadat hij was verdreven in een door het leger gesteunde opstand in de Filippijnen.
Zijn reis komt op een moment dat de VS en de Filippijnen hun langdurige alliantie hebben verdiept in een verschuiving nadat Marcos’ voorganger, Rodrigo Duterte, knusse banden had met China en Rusland.
China eist vrijwel de hele Zuid-Chinese Zee op als zijn eigen grondgebied en weigert de aanspraken van de Filippijnen en vier andere regeringen op een deel of het geheel van de waterweg te erkennen.
Peking heeft de bevindingen van een door de V.N. gesteund arbitragetribunaal, dat China’s verregaande historische claims onder de V.N. Conventie over het Zeerecht ongeldig verklaarde, verworpen.
Marcos herhaalde dat zijn land niet zou toegeven.
“De Filippijnen zullen geen enkele vierkante centimeter van ons grondgebied afstaan aan welke buitenlandse mogendheid dan ook,” zei hij in zijn toespraak.
De VS zegt dat China verschillende eilanden in het gebied heeft gemilitariseerd en bewapend met antischip- en luchtdoelraketsystemen, laser- en stoorapparatuur en gevechtsvliegtuigen.
Marcos zei dat elementen in de Zuid-Chinese Zee “langzaam veranderen in bases”. Hij zei dat admiraal John Aquilino, de hoogste militaire bevelhebber van de VS in de Indo-Pacific regio, hem eerder op de dag een model van zo’n basis had laten zien.
De mate van betrokkenheid van China “bij die militaire bases” was “opmerkelijk”, zei Marcos.
De spanningen in het gebied zijn recentelijk opgelopen doordat China een geïsoleerde Filippijnse marinebasis op Second Thomas Shoal, ook bekend als Ayungin Shoal, heeft geblokkeerd.
Vorige maand ramden een Chinees kustwachtschip en een begeleidend schip een Filippijns kustwachtschip en een door het leger geleide bevoorradingsboot in de buurt van de betwiste Shoal, volgens Filippijnse functionarissen. China beschuldigde de Filippijnse schepen ervan dat ze zich “zonder toestemming” in Chinese wateren begaven, ondanks herhaalde waarschuwingen via de radio.
De VS en de Filippijnen hebben een wederzijds defensieverdrag dat dateert uit 1951.
Marcos zei dat de VS, als enige verdragsbondgenoot, zijn belangrijkste partner was. Maar hij zei dat Manilla ook de banden wilde aanhalen met andere naties die haar idealen en waarden delen en noemde daarbij Australië, Japan en Zuid-Korea als voorbeelden.
Hij zei dat de Filippijnen ook probeerden te onderhandelen over een gedragscode met Vietnam en Maleisië, andere landen waarmee het territoriale conflicten heeft.
De opmerkingen van Marcos kwamen nadat hij vrijdag een ontmoeting had met de Chinese president Xi Jingping tijdens de Asia-Pacific Economic Cooperation top.
Na afloop vertelde hij verslaggevers dat ze het erover eens waren dat de uitdagingen in de Zuid-Chinese Zee “niet het bepalende element” van hun relatie mogen zijn. Marcos zei dat de twee leiders hadden geprobeerd om mechanismen te bedenken om de spanningen in de Zuid-Chinese Zee te verminderen.
Veel Filippijnse immigranten op Hawaï komen uit dezelfde provincie als Marcos, Ilocos Norte, en steunen hem. Maar hij kreeg nog steeds te maken met kleine protesten op het vliegveld en in een conventiezaal waar hij leden van de lokale Filipijnse gemeenschap ontmoette.
Satu Limaye, de vice-president van het East-West Center, merkte op dat de VS en de Filippijnen een lange, gecompliceerde relatie hebben. Hij wees op de jaren dat de VS de archipel bestuurde als kolonie, de ondertekening van het defensieverdrag en de terugtrekking van het Amerikaanse leger uit de grote bases in het land in de jaren 90 van de vorige eeuw.
Limaye zei dat het belangrijk is om in de gaten te houden hoe de VS en de Filippijnen omgaan met de lange en complexe relatie tussen hun naties terwijl ze hun gemeenschappelijke zorg, China, onder ogen zien.
