(Zoltan Simon, Bloomberg, 27 november 2023) – Een Hongaarse rechter die het doelwit is geweest van premier Viktor Orban omdat hij zich verzet tegen zijn invloed op het rechtssysteem, zei dat de regering haar belofte om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te versterken, is nagekomen.
De opmerkingen van Tamas Matusik, voorzitter van de Nationale Justitiële Raad, zijn een teken van vooruitgang nu de Europese Unie op het punt staat te beoordelen of Hongarije heeft voldaan aan de eisen voor de hervorming van de rechterlijke macht.
Het panel onder leiding van Matusik, dat bestaat uit rechters die in conflict zijn geraakt met de aangestelden van Orban, is sterker naar voren gekomen na een stortvloed aan wetswijzigingen, aldus de rechter.
“Er is niet langer sprake van een oorlogssituatie” met de rechterlijke macht in bredere zin, zei Matusik in een interview in Boedapest.
De woordvoerder van het orgaan, Janos Abert, die ook rechter is, noemde de wetgeving een “echte stap voorwaarts” – “we hebben echte bevoegdheden die we kunnen uitoefenen,” zei hij.
De uitvoerende macht van de EU zal binnenkort moeten beslissen of Hongarije heeft voldaan aan de voorwaarden met betrekking tot het rechtssysteem, een beslissing die kan leiden tot het vrijgeven van ongeveer 13 miljard euro aan financiering.
De Europese leiders zijn ook bang dat Orban hun bijeenkomst in december zal verstoren, omdat hij zich verzet tegen financiële hulp aan Oekraïne en dreigt toetredingsgesprekken met Kiev en een tussentijdse herziening van de EU-begroting te blokkeren.
De twee rechters waarschuwden dat hun goedkeuring van de gerechtelijke revisie niet betekent dat Hongarije voldoet aan de criteria voor het vrijgeven van EU-fondsen, een zaak tussen de Europese Commissie en Boedapest.
Voor Orban zou het aanboren van de financiering voor de rechtbank een belangrijke overwinning zijn, nadat de EU vorig jaar de toegang tot meer dan 30 miljard dollar aan subsidies en leningen opschortte vanwege problemen met de rechtsstaat en fraude.
Voor de EU zou het nu vrijgeven van de fondsen haar invloed op de Hongaarse leider op een cruciaal moment kunnen verzwakken.
Voorzitter van de Europese Raad Charles Michel ontmoette Orban maandag in Boedapest om de problemen te bespreken.
Het bezoek komt kort nadat de Hongaarse regering een anti-EU billboardcampagne lanceerde en “soevereiniteitsbescherming” wetgeving invoerde om vermeende buitenlandse invloed aan te pakken, allemaal tekenen dat de premier zich gesterkt voelt.
Critici, variërend van maatschappelijke organisaties tot onafhankelijke media, hebben gezegd dat het harde optreden een remmend effect kan hebben op hun werk.
“Wij gaan in de aanval, zij spelen verdediging”, zei Orban zondag in een Facebook-post, waarin hij een “full-court press” beloofde in de aanloop naar de Europese en Hongaarse gemeenteraadsverkiezingen in het voorjaar.
Maar ook al haalt de premier, die vijf jaar premier is, hard uit naar het blok, een akkoord over het vrijgeven van opgeschorte financiering is misschien dichtbij.
De Commissie voert momenteel besprekingen met Hongarije om de laatste details glad te strijken, en een besluit over de gerechtelijke mijlpalen wordt voor het einde van het jaar verwacht.
Er zijn nog maar “een paar punten” over, vertelde EU-commissaris voor Justitie Didier Reynders op 21 november aan Europese wetgevers.
De EU bereikte eerder dit jaar een voorlopige overeenkomst met Hongarije over justitiële hervormingen, waarin mijlpalen zijn vastgelegd die de regering van Orban moet halen om toegang te krijgen tot fondsen.
In tegenstelling tot ijkpunten die LGBTQ-rechten, academische vrijheid of asiel omvatten, hoeven veranderingen in de rechtspraak alleen door de Europese Commissie te worden goedgekeurd.
De Nationale Raad voor de Rechterlijke Macht onder Matusik staat centraal in de herziening. Het panel wil bevoegdheden krijgen om weerstand te bieden tegen pogingen om de onafhankelijkheid van rechtbanken te ondermijnen, zoals de gedwongen vervroegde pensioneringen van rechters die plaatsvonden nadat Orban in 2010 aan de macht kwam.
De bezwaren van het panel werden ook genegeerd bij de benoeming van de opperrechter van het Hooggerechtshof drie jaar geleden.
Veranderingen in de wetgeving dit jaar omvatten het verlenen van bindende adviezen aan de raad in sommige zaken, bevoegdheden om een president van het Hooggerechtshof te kiezen en een systeem voor het toewijzen van zaken om politieke invloed te beperken.
Belemmeringen voor rechters om vragen voor te leggen aan het Europees Hof van Justitie werden ook weggenomen.
“De status van de Nationale Raad voor Justitie en zijn toezichthoudende rol zijn versterkt,” zei Abert.
