(Patrick Gillespie, Bloomberg, 20 december 2023) – Patricios, Argentinië, ziet eruit als een spoorwegversie van de Titanic. Rottende spoorstaven en versplinterd glas bezaaien het verwoeste treinmagazijn. De economische motor van de stad is al lang verlaten, met uitzondering van het voormalige kantoor van de manager, nu een geïmproviseerd huis voor een gezin van 11. De gemeenschap heeft geen enkele werkgever en er is geen riolering, aardgas of verharde wegen.
Diep in de provincie Buenos Aires legt het vergeten stadje aan een modderige weg het kernprobleem bloot waarmee Javier Milei te maken heeft nu hij zijn presidentschap in Argentinië begint met de belofte een einde te maken aan decennialange overbesteding.
Patricios, waar een paar generaties geleden 5000 mensen woonden, bracht minder dan 600 stemmen uit tijdens de verkiezingen in november. Het verval weerspiegelt dat van Argentinië zelf.
Ooit was het spoorwegsysteem van het land het beste van Latijns-Amerika, maar in de loop der decennia is het samen met de economie afgebrokkeld en heeft het honderden spookstadjes zoals Patricios achtergelaten. Maar ook al is het Argentijnse spoorpassagiersnetwerk gekrompen van 46.000 kilometer in 1945 tot iets meer dan 5000 kilometer, het staatsbedrijf Trenes Argentinos heeft meer mensen in dienst dan Amtrak in de VS of Renfe, het Spaanse hogesnelheidsnetwerk.
Steden als Patricios, waar de meerderheid afhankelijk is van sociale zekerheid of een uitkering, illustreren Milei’s grootste uitdaging: het beheren van een instortende economie die probeert een opgeblazen staat overeind te houden. Zoals de president zelf al waarschuwt, zal het pijnlijk zijn om de op hol geslagen uitgaven te beteugelen.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Argentinië “is een trein op een open spoor en er is geen station”, zegt Carlos Tomas Guiotto, de gemeentelijke vertegenwoordiger, die Patricios een barometer voor nationale trends noemt. “We vinden het station of we gaan de velden in, vallen in een greppel en eindigen in een ramp.”
Sinds 1950 heeft Argentinië meer tijd in een recessie doorgebracht dan welk ander land dan ook, met uitzondering van de Democratische Republiek Congo. Dit jaar is het niet anders, met de economie die de zesde neergang in tien jaar beleeft.
De overeenkomst van 43 miljard dollar met het Internationaal Monetair Fonds, de enige overgebleven reddingslijn van het land, is aan het afbrokkelen omdat de vorige regering de doelstellingen voor het begrotingstekort niet heeft gehaald. Ook is veel uitgegeven voordat ze de verkiezingen met een aardverschuiving verloor. Trenes Argentinos is een microkosmos van het grotere fiscale plaatje: de staat reserveerde 338 miljard pesos aan steun voor zijn spoorwegdiensten in de begroting van dit jaar, wat 2,2 miljard dollar waard was op het moment dat het werd goedgekeurd door het congres.
Een deel van Milei’s kettingzaag-oplossing is het privatiseren van de treindienst, de grootste publieke werkgever, naast een alfabetsoep van andere staatsbedrijven. “De enige mogelijke oplossing is bezuinigen – een ordelijke bezuiniging die met alle kracht op de staat neerkomt en niet op de privésector”, zei hij na zijn inauguratie. “Het zal niet gemakkelijk zijn.”
Maar Argentinië’s laatste poging om de spoorwegen te privatiseren mislukte in het begin van de jaren 1990 toen bedrijven onrendabele lijnen, aangelegd in de hoogtijdagen van het land een eeuw geleden, opgaven. Meer stations gingen dicht en de dienstverlening is de afgelopen jaren slechts mondjesmaat verbeterd.
De eerste reeks shocktherapeutische maatregelen is bedoeld om de staatsuitgaven met bijna 3% van het bruto binnenlands product te verlagen. Milei zal naar verwachting meer gedetailleerde plannen voor bezuinigingen en deregulering woensdag onthullen in een televisietoespraak ‘s middags. Beleggers op Wall Street juichen de bezuinigingen to als een langverwacht economisch medicijn – zelfs als dit in eerste instantie een hogere inflatie betekent omdat subsidies, overheidsbanen en sociale voorzieningen worden geschrapt. Maar de mensen ter plaatse maken zich steeds meer zorgen.
Maria Gastaminza breekt in als ze haar angsten over Milei beschrijft, deels aangewakkerd door de misinformatiecampagne van de vorige regering. Ze heeft een leven vol ontberingen achter de rug, is op haar 14e bevallen en heeft de meeste jaren sindsdien als alleenstaande ouder gewerkt. Nu ze 42 is, bewoont Gastaminza het verlaten spoorwegmagazijn in Patricios. Ze heeft het oude kantoor van de manager en één badkamer omgebouwd tot een thuis voor negen van haar tien kinderen en haar huidige partner, Carlos Rodriguez.
Verschillende van haar kinderen krijgen een overheidssubsidie voor medicijnen tegen coeliakie, schildklierproblemen en artritis bij kinderen. En haar 12-jarige vreest dat ze niet naar school zal kunnen gaan als Milei het Argentijnse onderwijssysteem privatiseert – een gerucht dat door zijn tegenstanders wordt verspreid en dat hij ontkent.
“Om eerlijk te zijn huilde ik op de verkiezingsdag toen hij won. Het deed me pijn voor mijn kinderen,” zegt Gastaminza. “Zes van ons slikken dagelijks medicijnen die elk 10.000 pesos kosten, en als ik voor ieders medicijnen moet betalen, kunnen we die niet blijven slikken.”
Milei’s bezuinigingen komen op een bijzonder slecht moment voor haar stad. Na jaren wachten op een gaspijpleiding om huizen te verwarmen en keukens te bedienen, heeft de provinciale overheid een billboard opgehangen met de aankondiging dat de pijpleiding binnen een jaar geïnstalleerd zou worden. Maar Milei’s regering stopt alle openbare werken die nog niet begonnen zijn.
Gastaminza, die zelf een beurs ontvangt voor moeders met meerdere kinderen, zegt dat ze klaar is om te werken. Maar in Patricios “is er geen werk voor vrouwen”, dus verdienen zij en de oudste kinderen een extra inkomen door kalveren te voeren die ze verkopen als ze klaar zijn om te grazen. Als het nodig is, zegt ze dat ze Rodriguez wil helpen op boerderijen om hekken te plaatsen voor vee, een laagbetaalde baan die haar 14- en 18-jarige zoons al doen in de grootste nabijgelegen stad.
Fiscale soberheid was echter al onheilspellend voor Argentijnse leiders vóór Milei.
Mauricio Macri koos tijdens zijn presidentschap voor geleidelijke bezuinigingen, wat hem fataal werd bij de verkiezingen in 2019. En in 2022 nam de minister van Economische Zaken van president Alberto Fernandez abrupt ontslag, minder dan een jaar nadat hij door vicepresident Cristina Kirchner als te streng was bestempeld. Om haar tekorten te dekken, drukte de vorige regering meer dan 6 biljoen peso’s bij, wat resulteerde in een jaarlijkse inflatie van meer dan 160%.
Zelfs naar Latijns-Amerikaanse maatstaven is Argentinië een buitenbeentje. Volgens gegevens van het IMF bedragen de overheidsuitgaven 38% van het BBP, meer dan het regionale gemiddelde van 35% en veel meer dan de 24% die het land tussen 1993 en 2005 kende. Volgens een analyse van econome Milagros Gismondi zijn overheidsbanen zoals die bij de Argentijnse treindienst sinds het midden van de jaren 2000 de belangrijkste motor achter de overbesteding.
“Er is geen echt bewustzijn dat je de uitgaven moet verlagen in Argentinië”, zegt Gismondi, die in 2019 stafchef was bij het ministerie van Economische Zaken. “Het is niet normaal om met meer treinpersoneel te werken dan in de Verenigde Staten,” voegt ze eraan toe, en tenzij Argentijnen begrijpen dat dat niet duurzaam is “zullen we van de ene crisis in de andere blijven gaan.”
De Argentijnse staatsuitgaven gaan echter veel verder dan de spoorwegen. Regeringen hebben sinds 2012 bijna een miljoen banen toegevoegd aan de loonlijst van de overheid, drie keer zoveel als de groei in de particuliere sector, blijkt uit gegevens van het ministerie van Arbeid. Ook de sociale voorzieningen zijn uit de pan gerezen. Het aantal ontvangers van sociale zekerheid die niet hebben bijgedragen aan het systeem steeg van 172.000 in 2002 naar meer dan 5 miljoen in 2020, volgens een rapport van Andres Schipani van CIAS, een universitaire denktank.
De treindienst werd meer dan een eeuw geleden genationaliseerd door president Juan Domingo Peron in 1948. De oprichter van de gelijknamige pro-arbeidersbeweging die decennialang de Argentijnse politiek domineerde, noemde de maatregel “economische onafhankelijkheid”. Maar in werkelijkheid stonden de bedrijven die het uit de kluiten gewassen netwerk met een uitdijende loonlijst exploiteerden op het punt van instorten, volgens Jorge Waddell, een treinhistoricus en auteur van verschillende boeken.
Of het nu democratieën of dictaturen waren, alle Argentijnse regeringen hebben maatregelen voorgesteld die de problemen van het treinsysteem nooit hebben opgelost. In plaats daarvan verergerden veel revisies de uitgaven, drukte ze de service de kop in en zagen ze de spoorweg van een vraatzuchtige operatie verworden tot een skelet van zijn vroegere zelf.
Nu is het de beurt aan Milei en hij zal het moeten opnemen tegen dezelfde machtige vakbondsgroepen die sommige van zijn voorgangers hebben tegengewerkt. “De vakbonden nemen veel meer personeel aan dan vroeger – treinen die tegenwoordig 300 passagiers vervoeren hebben vijftien of zestien werknemers in dienst,” zei Waddell in een interview. Terwijl treinen die duizend passagiers vervoeren in de jaren ’80 bemand waren met tien werknemers of minder. “Geen enkel bedrijf is hiertegen bestand”.
Maar de onhoudbare uitgaven aan vervoer zijn misschien al op een dood spoor beland. De regering van Milei is van plan om subsidies in de regio Buenos Aires te schrappen, waardoor de kosten van een ritje met de forensentrein ongeveer 10 cent bedragen en die van de metro 6 cent.
Zulke kunstmatig lage prijzen veroorzaken soms chaos. In november kampeerden Argentijnen ‘s nachts in de rij voor de weinige beschikbare kaartjes van de hoofdstad naar Mar Del Plata aan zee. Dit omdat de dienst zo beperkt is en de tarieven beginnen bij minder dan 3 dollar voor de zes uur durende reis.
Andere beslissingen tarten de logica. De regering heeft dit jaar de dienst tussen Buenos Aires en de wijnhoofdstad van het land, Mendoza, hervat na een onderbreking van drie decennia. Voor een trein voor 400 passagiers hadden zich slechts 60 mensen aangemeld voor de slopende reis van 29 uur.
In de stad Mechita zou de Argentijnse overheid 864 miljoen dollar betalen aan het Russische TMH International om elektrische treinen te bouwen op een spoorlijn die niet geëlektrificeerd was. TMH verkocht zijn bedrijf dit jaar, nadat wereldwijde financiële sancties tegen Rusland voor zijn invasie in Oekraïne de transactie gedoemd waren te mislukken.
Terug in Patricios is Osvaldo Curti de enige overgebleven spoorwegmonteur. Lang gepensioneerd en weduwnaar, pronkt hij trots met zijn vakdiploma dat hem ertoe bracht om te werken aan ooit bloeiende spoorwegen door het hele land, waaronder de iconische “Trein naar de Hemel” die door de Andes slingert.
De 88-jarige man, die leeft van zijn pensioen en de sociale zekerheid van zijn overleden vrouw, maakt zich zorgen dat Argentinië iets kwijtraakt dat veel moeilijker te herstellen is dan een begrotingstekort: een sterk arbeidsethos. Hij ziet jongeren in Patricios kiezen voor een uitkering omdat ze andere dingen bij elkaar kunnen sprokkelen die evenveel of meer waard zijn dan het minimumloon van 146 dollar per maand.
“Je kunt beter op je buik gaan liggen slapen,” klaagt Curti.
Hij ziet ook de samenleving voor zijn deur rafelen. De natuur vordert het verlaten huis tegenover het zijne terug en op een zaterdag in november stond daar een dronkaard urenlang te bukken die weigerde terug te keren naar een geriatrische instelling. Curti belde de gemeentelijke vertegenwoordiger, Guiotto, die geen andere hulp kon bieden dan praten met de familie van de man, die hem niet terug wilde nemen.
“Er is zoveel achterlating,” zegt Curti, turend vanuit zijn voortuin. “Er is geen toekomst.”
