(Katia Porzecanski, Bloomberg, 21 december 2023) – Een buste van Elie Wiesel, de overlevende van Auschwitz, schrijver en Nobelprijswinnaar, kijkt vanaf de plank op zijn enige zoon neer.
Het beeldje is een model van het stenen beeld van Wiesel dat de Human Rights Porch van de Washington National Cathedral siert.
Voor de zoon, Elisha Wiesel, is het ook iets meer: een herinnering, alsof dat echt nodig was, aan een verantwoordelijkheid die zo zwaar was dat het ooit voelde als een molensteen.
Elisha Wiesel – coder, hedge-funder, 25 jaar veteraan van Goldman Sachs Group Inc. – wil duidelijk zijn: hij spreekt niet namens zijn overleden vader, de getuige die de verschrikkingen van de Holocaust in het collectieve geheugen van de wereld heeft gebrand, te beginnen met Night zijn memoires uit 1960 over het leven in de nazi-dodenkampen.
Maar nu meer dan ooit voegt Elisha Wiesel zijn eigen stem toe aan de waarschuwing van zijn vader om niet te zwijgen over lijden en haat. Hij zegt dat het zijn plicht is om zich uit te spreken op dit gevaarlijke moment voor Joden overal ter wereld.
“Ik ben al zo lang ondergedompeld in de gedachten, woorden en daden van mijn vader,” zegt Wiesel (51). “Ik had het gevoel dat als ik geen manier kan vinden om mijn stem te laten horen, gezien wie mijn vader is, ik echt niet hard genoeg mijn best heb gedaan.”
Sinds de eerste aanval van Hamas op Israël op 7 oktober heeft Wiesel (uitgesproken als Vee-zel) een druk schema bijgehouden van openbare optredens en privé-ontmoetingen met figuren uit de politiek, het bedrijfsleven, de filantropie en de academische wereld.
Terwijl het Israëlische tegenoffensief in een historisch tempo burgerslachtoffers heeft gemaakt in de Gazastrook, heeft hij zich verzet tegen oproepen aan Israël om zich terug te trekken uit de strijd tegen Hamas.
Op dit moment is Wiesel uitgeput. Tussen al het andere door runt hij een gloednieuw hedgefonds (hij zegt dat zijn vader nooit echt begreep wat hij deed voor de kost) en leidt hij de Elie Wiesel Foundation for Humanity. Hij voedt ook twee tieners op met zijn vrouw, Lynn Bartner-Wiesel.
Het is een woensdagavond en Wiesel is neergeploft op de groenblauwe bank in het eclectische, met kunst en boeken gevulde appartement van zijn familie aan de Upper West Side in Manhattan.
Hij is slank, kaal en bebaard, draagt een roze stropdas over een roze overhemd met de manchetten netjes omgeslagen en lijkt maar weinig op zijn beroemde vader. Zijn gezicht is zachter. Maar achter een randloze bril branden zijn donkere ogen met een vergelijkbare intensiteit.
Wiesel zegt dat 7 oktober voor veel Amerikaanse Joden voelde als 11 september – een collectief trauma dat angst, verdriet en woede opriep. Velen vragen zich af wat er nu gaat gebeuren. Ze voelen zich losgemaakt, zelfs verraden, door de stilte van vrienden en collega’s, zegt hij.
Antisemitisme en virulente retoriek van allerlei aard – voortekenen van het extremisme en geweld waar zijn vader voor waarschuwde – nemen hier en over de hele wereld toe. Waarom spreken niet meer mensen zich uit? Waar is Wall Street, de bedrijfstak waar hij zijn hele carrière heeft doorgebracht, vraagt Wiesel zich af.
“Het is vermoeiend om elke dag op te staan en geconfronteerd te worden met mensen die ofwel onwetend zijn over het onderwerp, ofwel vergiftigd zijn over het onderwerp, ofwel er gewoon niets meer om geven”, zegt Wiesel. “Het is vermoeiend om jezelf keer op keer te moeten verdedigen in de rechtbank van de publieke opinie, alleen maar omdat er zoveel mensen zijn die je haten.”
Onlangs nog stapte Wiesel het Pennsylvania Station in New York binnen om een trein te nemen naar het noorden voor een familie-uitstapje op de ski’s. Hij zat midden in een telefoongesprek met een bestuurder van Yale, zijn alma mater, over antisemitisme op Amerikaanse campussen, toen honderden pro-Palestijnse, anti-Israël demonstranten het drukke station binnenstroomden.
“Bevrijd Palestina!” scandeerden ze.
Wiesel wikkelde zich in een Israëlische vlag die hij toevallig naar zijn vakantiehuis bracht.
“Van Hamas!” riep hij terug, terwijl een aantal gemaskerde demonstranten hem omsingelden. De politie vroeg Wiesel uiteindelijk om de vlag te verwijderen, omdat de confrontatie anders zou escaleren. Daar gaf hij gehoor aan.
Lange tijd verzette Wiesel zich tegen de nalatenschap van zijn vader en zijn welsprekende pleidooi tegen het kwaad van onverschilligheid. Hij kan zich de eerste keer dat hij het nummer – A7713 – op zijn vaders linkeronderarm getatoeëerd zag niet herinneren. Hij herinnert zich een oude foto. En dat hij zich op zijn vaders schoot krulde en vroeg wat er met zijn grootouders van vaderskant was gebeurd.
“Iets verschrikkelijks”, vertelde Elie Wiesel zijn zoon. “Je zult meer te weten komen als je ouder bent.”
En hij herinnert zich dat zijn vader hem meenam naar Auschwitz, in Polen, toen al zijn vrienden naar Palm Beach gingen.
De tiener Elisa speelde videospelletjes, speelde heavy metal gitaar en zat achter meisjes aan. Op een gegeven moment had hij een paarse mohawk.
“Ik was er zo ziek van dat mensen mijn vader zagen als ze mij zagen, dat ik denk dat ik er niet goed mee omging,” zegt Wiesel. “Ik was waarschijnlijk een beetje een eikel voor veel mensen.”
Na het behalen van een graad in computerwetenschappen aan Yale ging Wiesel aan de slag bij J. Aron, de grondstoffendivisie van Goldman Sachs. Hij voelde zich eindelijk in zijn element.
Hij hielp bij de ontwikkeling van eigen prijssoftware met computerwetenschapper en spelontwikkelaar Michael Dubno, samen met Goldman’s Marty Chavez en Armen Avanessian.
Hij werkte voor Gary Cohn en Lloyd Blankfein, die later Goldman Sachs gingen leiden.
Elie Wiesel, de stem van miljoenen slachtoffers van de Holocaust, stierf in 2016 op 87-jarige leeftijd. Hij vroeg zijn zoon twee dingen: om met een Jood te trouwen, zodat zijn kleinkinderen Joods zouden zijn; en, bij zijn dood, dat zijn zoon de Kaddish van de Rouwende zou reciteren. Elisha Wiesel hield zich aan beide beloften.
Toen David Solomon Blankfein in 2019 opvolgde, besloot Wiesel – op dat moment chief information officer – om verder te gaan. “Het was tijd,” zegt hij.
Door de dood van zijn vader, na een lange strijd met kanker, moest hij zijn prioriteiten opnieuw evalueren. Toen hij zelf kinderen kreeg, werd hij zich bewust van zijn eigen sterfelijkheid.
“Je realiseert je, wat wil je voor hen?” zegt Wiesel over zijn kinderen. “Wat wil je voor hen opbouwen?”
Ook het geloof drong binnen. Vroeger karakteriseerde hij zichzelf als een ‘drie-dagen-per-jaar Jood’, iemand die alleen naar de synagoge ging op de Hoge Heilige Dagen van Rosj Hasjana en Jom Kippoer. Langzaam werd hij gegrepen door wat zijn vrouw Lynn half gekscherend “sluipend jodendom” noemt.
Na zoveel jaren in Goldman te hebben doorgebracht, ging er plotseling een nieuwe wereld van mogelijkheden open.
“Het was bijna alsof een hongerige man de supermarkt binnenliep,” zegt Wiesel.
Hij werd gediplomeerd medisch spoedhulpverlener. Hij sloot zich aan bij de National Ski Patrol. Hij werkte aan de 2020 presidentiële campagne van Michael Bloomberg, de voormalige burgemeester van New York City en oprichter van Bloomberg LP, de moedermaatschappij van Bloomberg News.
Eerder dit jaar was Wiesel, met de steun van hedgefondsmiljardair Cliff Asness, medeoprichter van ClearAlpha Technologies, een hedgefonds gevestigd in Greenwich, Connecticut.
Toen: 7 oktober. Wiesel was gebroken en wanhopig om op de een of andere manier te helpen. Hij vroeg zich af of hij zich moest aanmelden bij de Israëlische defensiemacht. Hij belde een neef in Israël.
“Je moet blijven waar je bent,” vertelde zijn neef hem. “Je bent gezegend met een stem. Je bent gezegend met een platform van je vader.” En zo heeft Wiesel in de maanden daarna zijn nalatenschap meer dan ooit waargemaakt.
Wiesel zegt dat hij waarschijnlijk 12 was toen hij Night voor het eerst las. Het dunne boek, ongeveer 100 pagina’s lang, is vertaald in meer dan 30 talen.
In de allereerste zin verschijnt Moishe de pedel, conciërge van een synagoge in Sighet, het Roemeense dorp waar Elie Wiesel opgroeide. Moishe vraagt de jonge Elie waarom hij bidt. Elie worstelt om te antwoorden en stelt dezelfde vraag aan Moishe.
“Ik bid tot de God in mij voor de kracht om Hem de echte vragen te stellen,” antwoordt Moishe.
Moishe ontsnapt later aan de nazi’s en keert terug om dorpsgenoten te waarschuwen. Niemand gelooft hem.
Elie Wiesel, die nooit ophield vragen te stellen over de wreedheden van de Holocaust, zei dat hij zich verplicht voelde te vertellen wat hij zag. Hij zei dat hij betekenis moest geven aan zijn overleven en moest voorkomen dat de wereld in vergetelheid zou raken.
Al die jaren later maakt Elisha Wiesel zich zorgen dat te veel mensen het vergeten lijken te zijn.
Dus, tegen degenen in zakelijk Amerika en op Wall Street die grotendeels stil zijn gebleven voor en sinds 7 oktober, zegt Wiesel het volgende: “Het is nog niet te laat.”
Aan financiële spelers die hun fortuin zoeken in plaatsen als Qatar vraagt Wiesel of het niet tijd is om daar nog eens over na te denken. Qatar heeft miljarden doorgesluisd naar Hamas, terwijl het onderdak bood aan zijn politieke leiders in Doha.
Aan Ivy League-studenten die Hamas steunen en woedend zijn op Israël, geeft Wiesel het dringende advies van zijn vader: ga er niet van uit dat je de antwoorden hebt. Stel de vragen. Onderwijs jezelf. Leer geschiedenis.
Vraag hem alleen niet wat Elie Wiesel vandaag zou zeggen. “We gaan geen antwoorden geven,” zegt zijn zoon.
