(Warschau, AP, 24 december 2023) – De Poolse president zei zaterdag dat hij van plan is zijn veto uit te spreken over een uitgavenwet die geld voor publieke media en loonsverhogingen voor leraren bevat. Hiermee deelt hij een klap uit aan de nieuwe pro-Europese Unie regering van premier Donald Tusk.
President Andrzej Duda zei dat hij zijn veto zou uitspreken over het wetsvoorstel waarin 3 miljard zloty (692 miljoen euro) is opgenomen voor publieke media en dat hij in plaats daarvan een eigen wetsvoorstel zou indienen.
Het komt nadat Tusk’s regering deze week de directeuren van de staatstelevisie, radio en het door de overheid gerunde nieuwsagentschap ontsloeg, een stap waarvan het zei dat het nodig was om onafhankelijke media in Polen te herstellen.
Publieke media in Polen wordt gefinancierd door de belastingbetaler en is wettelijk verplicht om vrij te zijn van politieke vooringenomenheid. PiS, de rechtse regeringspartij die tot deze maand acht jaar aan de macht was, gebruikte de media echter als een propagandaspreekbuis.
Tusk kwam aan de macht met beloften om de democratische normen te herstellen, onder andere door de publieke media te hervormen. Maar de Polen hebben gedebatteerd over de vraag of zijn regering een nieuw negatief voorbeeld gaf door de controle over de publieke media over te nemen. De minister van Cultuur verving de hoofden van de staatsmedia en TVP Info, een 24-uurs nieuwsnetwerk dat woensdag uit de lucht ging en nog niet opnieuw uitzendt.
De Helsinki Stichting voor Mensenrechten in Warschau zei vrijdag te betwijfelen of een lid van de regering beslissingen moet nemen over veranderingen in leidinggevende posities in de publieke media.
“We beseffen dat politieke en wettelijke omstandigheden dergelijke hervormingen erg moeilijk maken,” schreef de mensenrechtengroep. “We kunnen het echter niet helpen op te merken dat de manier waarop veranderingen in de publieke media worden geïnitieerd ernstige juridische twijfels oproept.”
Anderen verdedigden de stap van de regering Tusk door te zeggen dat ze moest optreden om een einde te maken aan media die propaganda maakten. En ook dat de regering uiteindelijk moet worden beoordeeld op de vraag of ze erin slaagt om objectieve mediakanalen op te richten die vrij zijn van politieke vooringenomenheid.
Duda, die politiek op één lijn zit met Wet en Rechtvaardigheid, veroordeelde de overname van de publieke media door de regering scherp en waarschuwde dat hij geen maatregelen zal accepteren die volgens hem tegen de wet zijn.
De president heeft het recht om zijn veto uit te spreken over wetgeving en kan zelf wetgeving voorstellen. Duda blijft nog anderhalf jaar in functie en zijn veto is een vroeg teken van de moeilijkheden die Tusk waarschijnlijk zal ondervinden om zijn agenda door te drukken.
“Gezien de flagrante schending van de grondwet en de beginselen van een democratische rechtsstaat kan hier niet mee worden ingestemd. De publieke media moeten eerst betrouwbaar en legaal worden gerepareerd”, twitterde Duda bij de aankondiging van zijn geplande veto.
Als reactie tweette Tusk dat Duda’s zet verhogingen voor kleuter- en andere leerkrachten zou blokkeren.
“Schaam je. Vrolijk kerstfeest, president. Ik stel de betrokkenen gerust: we zullen er iets aan doen,” zei Tusk.
Het was niet duidelijk hoe Tusk het obstakel zou kunnen overwinnen. Zijn coalitie heeft een meerderheid van 248 zetels in de 460 zetels tellende Sejm (het parlement), maar heeft niet de drie vijfde meerderheid die nodig is om presidentiële veto’s terzijde te schuiven.
