(Patrick Sykes, Arsalan Shahla, Bloomberg, 4 januari 2024) Iran heeft gezegd dat de ontploffingen waarbij bijna 100 mensen omkwamen in een centrale provincie waarschijnlijk werden uitgevoerd door zelfmoordterroristen. De aanval heeft de bezorgdheid over een uitbreiding van het conflict in het Midden-Oosten aangewakkerd.
De eerste ontploffing in Kerman op woensdag, die gericht was tegen een menigte die de verjaardag van de dood van Qassem Soleimani markeerde, was een zelfmoordaanslag. Dit meldde het door de staat gerunde Islamic Republic News Agency onder vermelding van een persoon die niet geïdentificeerd werd. De tweede was waarschijnlijk ook een zelfmoordaanslag.
Soleimani was een van de machtigste generaals van Iran die in 2020 door de VS werd gedood tijdens een droneaanval. Teheran zei dat er minstens 84 doden waren en 220 gewonden.
Slechts enkele uren na de ontploffingen – de dodelijkste sinds de oprichting van de Islamitische Republiek in 1979 – verhoogden meer dan een dozijn landen onder leiding van de VS hun druk op Teheran. Ze waarschuwden de Houthi’s , een Iraanse proxymacht in Jemen, tegen voortzetting van hun aanvallen op de scheepvaart in de Rode Zee, die de wereldwijde handel hebben verstoord en een opbouw van Westerse zeemacht in het gebied op gang hebben gebracht.
De landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Australië en Duitsland, beloofden “kwaadaardige actoren verantwoordelijk te stellen” als de aanvallen op schepen zouden doorgaan. De reeks gebeurtenissen benadrukt het risico van een bredere oorlog in het Midden-Oosten sinds de oorlog tussen Israël en Hamas uitbrak, maar veel analisten zien een directe confrontatie tussen de VS en Iran nog steeds als een kleine mogelijkheid.
De meeste waarnemers voorspellen in plaats daarvan een groeiend aantal proxy-aanvallen. Donderdag doodde een drone-aanval in Irak ten minste twee commandanten van een door Iran gesteunde militie, waarbij de Iraakse regering de door de VS geleide internationale troepenmacht in het land de schuld gaf voor het incident.
“De Israëlische nationale veiligheidsbehoefte is duidelijk en de Israëlische politieke en militaire topfunctionarissen zijn vastbesloten om het leiderschap van Hamas over de hele wereld uit te schakelen.” Dit scheef Ayham Kamel, directeur onderzoek Midden-Oosten en Noord-Afrika bij de Eurasia Group, deze week in een onderzoeksnotitie. Hoewel vergelding tegen Israël waarschijnlijk is, blijft volgens de notitie “de kans op een grootschalige regionale confrontatie onveranderd op 25%”.
Het risico blijft bestaan dat een kleiner incident plotseling kan uitmonden in iets groters met een groeiende militaire opbouw in de regio.
Deze vrees hielp de olieprijzen donderdag in Londen verder opdrijven met maar liefst 1,5%, na een stijging van 3% in de vorige sessie. De regio produceert ongeveer een derde van alle ruwe olie ter wereld en schepen die van alles vervoeren, van voedsel tot brandstof, doorkruisen de waterwegen die de afgelopen twee maanden al werden bedreigd door Houthi-terroristen.
De situatie zal waarschijnlijk weer een conflictpremie opleveren voor de olieprijzen, die tot voor kort vooral waren gedaald door zorgen over het overaanbod.
Een andere explosie in Bagdad als gevolg van een drone-aanval op een veiligheidshoofdkwartier van een door Iran gesteunde militie doodde twee commandanten van de groep op donderdag, meldde het Iraakse Al-Sumaria TV. De aanval kreeg de schuld van de door de VS geleide coalitietroepen in het land en is een “gevaarlijke escalatie en aanval”, zei Yahya Rasool Abdullah, woordvoerder van de opperbevelhebber van de Iraakse strijdkrachten in een verklaring. Reuters zei dat ten minste vier leden van de door Iran gesteunde groep omkwamen bij de ontploffing.
Door Iran gesteunde groepen hebben hun aanvallen in Irak, Syrië, Libanon en Jemen opgevoerd sinds Israël terugsloeg tegen terreurorganisatie Hamas.
Mensen die bekend zijn met de zaak hebben gezegd dat de VS en haar bondgenoten mogelijke militaire aanvallen tegen de Houthi’s in Jemen overwegen. Dit in het besef dat een maritieme taskforce gelanceerd door Washington misschien niet genoeg is om de dreiging voor de vitale waterweg die normaal ongeveer 12% van de wereldhandel verwerkt, weg te nemen.
De aanvallen op zee en de oorlog tegen Hamas zullen bovenaan de agenda staan wanneer de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken deze week naar het Midden-Oosten afreist.
De aanval bij het graf van Soleimani lag extra gevoelig omdat zijn moord vier jaar geleden ook leidde tot de vrees voor een directe militaire confrontatie tussen Iran en de VS. In de nasleep schoot Teheran per ongeluk een passagiersvliegtuig neer. Iran blijft zweren dat het zijn dood zal wreken.
Iran zal met “vuur en woede reageren op de aanstichters, de daders en iedereen die heeft meegeholpen aan deze terroristische aanslag”, aldus de missie bij de Verenigde Naties in een verklaring op X.
Iran had gezegd dat de ontploffingen bedoeld waren als straf voor zijn houding tegen de Israëlische invasie in Gaza.
Het vermogen van Iran om rechtstreeks of via zijn regionale volmachten te reageren kan echter beperkt zijn, aangezien velen van hen al betrokken zijn geweest bij het lanceren van aanvallen tegen Israël. Dit zei Hasan Alhasan, Senior Fellow for Middle East Policy aan het International Institute for Strategic Studies.
“Het vermogen van Iran om indirect tegengas te geven via zijn gewapende niet-statelijke partners of door Israël’s commerciële belangen op zee aan te vallen, is al uitgerekt”, zei hij. “Iran zou er in plaats daarvan voor kunnen kiezen om met de sabel te rammelen door nieuwe ontwikkelingen te onthullen die verband houden met zijn nucleaire of raketprogramma’s.”
Hoewel Iran zijn oppositie tegen Israël aanhaalde als motief voor de aanval op het kerkhof, zei Washington dat het geen reden had om aan te nemen dat Israël erbij betrokken was. Het zei ook dat elke suggestie dat de VS eraan zouden deelnemen “belachelijk” was. De aanvankelijke veronderstelling van de VS was dat Islamitische Staat of een verwante militante groep verantwoordelijk was, volgens twee mensen die bekend zijn met de analyse van de Amerikaanse regering. Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat het geen commentaar had op de ontploffingen.
De explosie lijkt de dodelijkste aanslag in zijn soort in Iran sinds de revolutie van 1979. Het land heeft sinds 2018 te kampen gehad met meerdere openbare steek- en geweeraanvallen, die meestal werden toegeschreven aan soennitische moslimmilitanten waaronder Islamitische Staat, maar niet eerder op deze schaal.
De aanval van woensdag kwam minder dan 24 uur nadat een explosie, die aan Israël werd toegeschreven, een hooggeplaatste Hamas-leider doodde in de Libanese hoofdstad Beiroet, in een ander potentieel brandpunt voor regionale spillover. De door Iran gesteunde Hezbollah heeft sinds het begin van de oorlog aanvallen uitgevoerd op Israël vanaf zijn bases in Libanon.
