Jon Gambrell, Jeruzalem, AP, 20 januari 2024 – De oorlog van Israël tegen Hamas in de Gazastrook heeft de spanningen in het Midden-Oosten opgevoerd, waardoor het risico toeneemt dat andere conflicten in de regio uit de hand lopen.
Of het nu gaat om aanvallen op schepen door Houthi-terroristen in Jemen of aanvallen tussen Iran en Pakistan, er kan een lijn worden getrokken naar de oorlog die begon toen Hamas Israël aanviel op 7 oktober.
Het einde van de oorlog is nog niet in zicht en de spanningen in de regio nemen met de dag toe.
De Houthi’s, een terreurgroep die sinds 2014 de hoofdstad van Jemen in handen heeft, koppelen hun aanvallen op de scheepvaart in de Rode Zee en de Golf van Aden direct aan de oorlog in Gaza. Maar hun doelwitten hebben steeds minder of helemaal geen verband met de oorlog.
De VS heeft meerdere aanvallen tegen de Houthi’s uitgevoerd, waarvan de meest recente vrijdag was, toen straaljagers van de marine raketlanceerinstallaties in Jemen onder vuur namen.
De Houthi’s worden bewapend en gesteund door Iran en hebben een wereldbeeld dat wordt geleid door de slogan van hun groep: “God is de grootste, dood aan Amerika, dood aan Israël, vervloek de Joden, overwinning voor de Islam”.
Jemen, het armste land van de Arabische wereld, is verwikkeld in een patstelling tussen de Houthi’s en partijen onder de vlag van een door Saoedi-Arabië geleide coalitie.
Elke directe militaire confrontatie met de VS versterkt de positie van de Houthi’s binnen de politieke verdeeldheid van Jemen. Het verhoogt ook hun profiel binnen de zogenaamde ‘As van Verzet’, die bestaat uit Iran en de terreurgroepen die het steunt, waaronder Hamas en de Libanese tereurgroep Hezbollah.
Het oplaaiende conflict met de VS stelt de Houthi’s ook in staat om zowel Arabische als internationale inspanningen te negeren om tot een permanent staakt-het-vuren en een mogelijke vredesovereenkomst in Jemen te komen.
De VS heeft een lange, gecompliceerde geschiedenis in Jemen. Deze omvat de relatie van Amerika met de overleden president van het land, die 33 jaar een sterke man was en een jarenlange droneaanvalcampagne tegen vermoedelijke leden van Al Qaida. Maar ook de strijd om een einde aan de oorlog te helpen bewerkstelligen, terwijl hongersnood het land bedreigt.
Oppervlakkig gezien lijken de luchtaanvallen die Iran en Pakistan deze week hebben uitgevoerd misschien niets te maken te hebben met de oorlog tussen Israël en Hamas, maar dat hebben ze wel.
Ze komen deels voort uit zelfmoordaanslagen door Islamitische Staat eerder deze maand, waarbij meer dan 90 mensen omkwamen in Iran. Het was de dodelijkste terreuraanslag in Iran sinds de Islamitische Revolutie van 1979.
Met de eer voor de aanslag riep Islamitische Staat zijn aanhangers over de hele wereld op om het bloedvergieten in de Gazastrook te wreken door christenen en joden aan te vallen. Maar het bekritiseerde ook Palestijnse terreurgroepen zoals Hamas en Hezbollah voor het ontvangen van steun van Iran.
De Islamitische Staat volgt een extremistische versie van de soennitische islam en beschouwt sjiieten zoals die in Iran als ketters.
“Iran en zijn partijen werden gespaard van een hevige strijd die Gaza alleen doorstaat door het bloed van zijn kinderen en vrouwen,” aldus het bericht van de Islamitische Staatgroep.
De aanval van Islamitische Staat verhoogde de druk op de Iraanse theocratie. Het land heeft moeite om de controle terug te krijgen na massademonstraties door vrouwen en individuele protesten naar aanleiding van de dood van Mahsa Amini in 2022.
Iran heeft zich niet rechtstreeks gemengd in de oorlog tussen Israël en Hamas, hoewel het Israël lange tijd als zijn aartsvijand heeft bestempeld. Maar het heeft jarenlang te maken gehad met aanvallen die waarschijnlijk door Israël zijn uitgevoerd als onderdeel van een bredere schaduwoorlog in het Midden-Oosten sinds het mislukken van de nucleaire overeenkomst met wereldmachten.
Iran lanceerde deze week voor het eerst aanvallen op doelen in Irak en Syrië als reactie op de zelfmoordaanslagen van Islamitische Staat. De aanval leidde tot woede, maar geen directe reactie van beide landen.
Maar toen lanceerde Iran een aanval op wat het beschreef als terroristenschuilplaatsen in Pakistan, nadat het beweerde dat de zelfmoordterroristen vanuit Afghanistan door het land kwamen. Bij de aanval kwamen twee kinderen om het leven en de spanningen met het nucleair bewapende Pakistan, dat ook een sterk conventioneel leger heeft om zijn rivaal India tegen te gaan, liepen meteen op.
Pakistan reageerde donderdag met eigen aanvallen in Iran, waarbij ten minste negen mensen omkwamen.
De VS, China en de VN hebben opgeroepen tot terughoudendheid en vrijdag leken beide landen aan te geven dat ze de spanningen wilden verminderen. Maar de kans op escalatie blijft klein. Iran wil zich profileren als een regionale mogendheid in het Midden-Oosten, terwijl het Pakistaanse leger moet laten zien dat het India kan afschrikken – deels om de binnenlandse steun te behouden die belangrijk is voor zijn politieke macht.
Het risico bestaat dat de crises in de regio uit de hand lopen.
Sommige hardliners van de Israëlische regering hebben opgeroepen om Palestijnen uit de Gazastrook te verdrijven naar het Sinaï-schiereiland. Dat zou Egypte en de langdurige vrede tussen Egypte en Israël kunnen destabiliseren.
Syrië zit nog steeds midden in een burgeroorlog. Buurland Jordanië, een cruciale macht in Jeruzalem, wordt ervan verdacht luchtaanvallen uit te voeren in Syrië om drugssmokkelaars te verstoren, waaronder een deze week waarbij negen mensen omkwamen.
Syrië, dat technisch gezien nog steeds in oorlog is met Israël sinds het werd opgericht in 1948, is sinds het begin van de oorlog een lanceerbasis voor aanvallen gericht op de door Israël bezette Golanhoogte.
Aangespoord door Hamas om zich in de strijd te mengen, hebben Hezbollah-terroristen in Libanon ook aanvallen gelanceerd op Israël sinds het begin van de oorlog in Gaza. Israël heeft vergeldingsmaatregelen genomen, maar tot nu toe zijn de twee partijen niet overgegaan tot een grootschalige oorlog langs hun grens.
Zelfs in Afghanistan – waar de Taliban de scepter zwaaien sinds de val van Kabul in 2021 – is het mogelijk dat een filiaal van de Islamitische Staat de oorlog in Gaza aangrijpt. Het zou nieuwe aanvallen kunnen uitvoeren in het kader van de nieuwe campagne van de extremisten in het conflict.
