Regina Garcia Cano, AP, 31 januari 2024 – Moordcomplotten, arrestatiebevelen voor journalisten en mensenrechtenactivisten, aanvallen op tegenstanders en andere aanverwante overheidsacties hebben het begin van 2024 gemarkeerd voor de Venezolaanse president Nicolás Maduro en zijn bondgenoten.
Voeg daar internationale veroordelingen en economische sancties aan toe en de realiteit van een presidentieel verkiezingsjaar in het Zuid-Amerikaanse land wordt duidelijk.
En opnieuw is de vraag: hoe democratisch zullen de verkiezingen zijn?
De Venezolanen werd een presidentsverkiezing in de tweede helft van 2024 beloofd nadat Maduro en de oppositiefactie, gesteund door de regering van de Verenigde Staten, in oktober een akkoord bereikten.
De strijdende partijen kwamen ook overeen om het recht van een partij om vrij een kandidaat te kiezen te erkennen en te respecteren. En om stappen te ondernemen om regeringsbesluiten terug te draaien die politici ervan weerhouden zich verkiesbaar te stellen. Ook zouden internationale verkiezingswaarnemers worden uitgenodigd.
De regering heeft de afgelopen drie maanden laten zien dat ze bereid is om de grenzen van de overeenkomst op de proef te stellen. Zo heeft ze de presidentsverkiezing van de oppositie in diskrediet gebracht, talloze vermeende of daadwerkelijke tegenstanders gearresteerd en leden van de oppositie herhaaldelijk bestempeld als haatzaaiende criminelen.
Maar de grootste test kwam vrijdag, toen het hoogste gerechtshof van Venezuela – op één lijn met de regering van Maduro – de presidentskandidatuur van María Corina Machado blokkeerde door een administratieve beslissing te handhaven die haar verbood zich 15 jaar kandidaat te stellen.
“Ik denk niet dat we tot nu toe enig bewijs hebben dat Maduro van plan is om concurrerende verkiezingen toe te staan”, zegt Geoff Ramsey, senior analist over Venezuela bij de denktank van de Atlantic Council.
“Wat we zien is dat de regering duidelijk maakt dat ze niet van plan is om binnenkort ergens naartoe te gaan.”
Het verbod heeft Machado tot nu toe niet aan de kant gezet. De voormalige wetgever vertelde maandag aan aanhangers en verslaggevers dat Venezuela in 2024 presidentsverkiezingen zal houden waarin ze “Nicolás Maduro zal verslaan”.
Een datum voor de stemming is nog niet vastgesteld.
Maar Jorge Rodríguez, hoofdonderhandelaar van Maduro en leider van de Nationale Assemblee van het land, wuifde de uitdaging snel weg.
“Hoe kan een mens, die één van de 30 miljoen Venezolanen is, zeggen dat er zonder mij geen verkiezingen zullen zijn,” zei Rodríguez.
“Die kwestie is geregeld.”
Zo zag de regering soortgelijke geschillen ook in de aanloop naar de laatste presidentsverkiezingen, die resulteerden in de herverkiezing van Maduro.
Toen waren Maduro en de oppositie ook overeengekomen om te werken aan verkiezingsvoorwaarden.
Maar de gesprekken eindigden in februari 2018 nadat de regering niet bereid was om zich te verbinden aan vrije en eerlijke voorwaarden. Haar tegenstanders weigerden bovendien om een parallel congres te erkennen, dat was bedacht door de regeringspartij nadat deze de meerderheid in de Nationale Assemblee had verloren tijdens de verkiezingen van 2015.
Kort daarna plande de regering de verkiezingen voor 20 mei, en de grote partijen kozen ervoor om de wedstrijd te boycotten. Dit omdat prominente leiders uit hun ambt werden gezet of in ballingschap werden gedwongen nadat de autoriteiten gerechtelijke procedures tegen hen hadden geopend na een dodelijke protestbeweging die de afzetting van de president eiste.
Die verkiezing wordt door de internationale gemeenschap algemeen beschouwd als een schijnvertoning. Het vervreemdde Maduro nog meer en leidde tot economische sancties tegen zijn regering.
Minder dan drie maanden na zijn herverkiezing bracht Maduro oppositieleiders in verband met wat de regering beschreef als een moordaanslag op de president. Hierbij ontploften drones met explosieven toen hij een toespraak hield voor honderden soldaten die live op televisie werd uitgezonden.
Jaren gingen voorbij totdat Maduro en de door de VS gesteunde factie van de oppositie, bekend als het Unitary Platform, eindelijk een doorbraak leken te hebben. In oktober werd een overeenkomst bereikt om te werken aan een gelijk speelveld voor de verkiezingen van 2024.
De vooruitgang was zo groot dat de VS een deel van de door Maduro zo gewenste sanctieverlichting verleende en het onderhandelingsblok van de oppositie een paar dagen later haar voorverkiezingen hield.
Machado, al maandenlang de duidelijke koploper, won de verkiezing zonder verrassing. Maar de deelname van meer dan 2,4 miljoen kiezers verbijsterde tegenstanders en bondgenoten van de oppositie, die hadden verwacht dat ongeveer een miljoen mensen hun stem zouden uitbrengen vanwege organisatorische problemen en overheidsbelemmeringen.
Machado’s overwinning, met meer dan 90% van de stemmen, kwam er ondanks het feit dat de regering in juni had aangekondigd dat het haar 15 jaar verboden zou zijn om zich verkiesbaar te stellen. Ze kon deelnemen aan de voorverkiezing omdat deze werd georganiseerd door een commissie die onafhankelijk is van het verkiezingsorgaan van Venezuela, de Nationale Kiesraad.
Machado diende in december een klacht in bij het Hooggerechtshof van Venezuela met het argument dat het verbod ongeldig was en ze vroeg om een gerechtelijk bevel om haar politieke rechten te beschermen.
De rechtbank handhaafde vrijdag het verbod, waarin fraude en belastingovertredingen worden aangevoerd en waarin Machado ervan wordt beschuldigd de economische sancties te hebben nagestreefd die de VS vorig decennium aan Venezuela heeft opgelegd.
Ramsey zei dat de oppositie met een alternatief voor Machado moet komen, omdat Chavismo – de politieke beweging die gestart is door Maduro’s mentor en voorganger, wijlen Hugo Chávez – haar nooit zal toestaan zich kandidaat te stellen.
“Als Chavismo zich zijn gezworen vijand zou moeten voorstellen, zouden ze zich het gezicht van María Corina voorstellen,” zei hij.
“Zij vertegenwoordigt alles waar Chavismo tegen is. Ze vertegenwoordigt de politieke en economische elite die het land jarenlang regeerde voor Chávez.”
Net als de rechtbank is ook de Nationale Kiesraad volgestouwd met Chavistas. Het hoofd van de kiesraad is nu Elvis Amoroso, die vorig jaar Machado’s administratieve verbod ondertekende toen hij nog rekenplichtige van het land was.
Tot de loyalisten van de regeringspartij behoort ook procureur-generaal Tarek William Saab, die na de voorverkiezingen een strafrechtelijk onderzoek startte tegen enkele organisatoren en later arrestatiebevelen uitvaardigde tegen drie campagnemedewerkers van Machado.
Daarnaast werd een oude medewerker van Machado, Roberto Abdul, met wie ze meer dan twee decennia geleden een pro-democratische groep oprichtte, na de voorverkiezing gearresteerd.
Een spraakmakende gevangenenruil tussen de VS en Venezuela leidde tot de vrijlating van Abdul en stelde de drie medewerkers in staat om de buitenlandse ambassade waar ze hun toevlucht zochten te verlaten.
Maar drie andere medewerkers werden vorige week gearresteerd in verband met wat Saab, Maduro en Rodríguez hebben omschreven als mislukte moordaanslagen op de president.
De VS reageerden op de uitspraak van de rechtbank van vrijdag door de vrijstelling in te trekken die ze in oktober hadden verleend aan het staatsmijnbouwbedrijf van Venezuela, Compañía General de Minería de Venezuela, bekend als Minerven.
De rechtbank gaf Maduro ook tot april de tijd om te voldoen aan de voorwaarden van de verkiezingsovereenkomst om te voorkomen dat hij nog meer steun zou verliezen.
De stappen van de Biden-regering trokken de woede van Rodríguez en zetten de regering ertoe aan om de Biden-regering te waarschuwen dat ze zal stoppen met het accepteren van deportatievluchten op 13 februari. Dat is de deadline voor Amerikaanse mijnbouwbedrijven om hun activiteiten in verband met Minerven af te bouwen.
“Jullie hebben tot april’, zeggen ze.
“Bespaar jezelf het verval, stomme Yankees!” zei Rodríguez tijdens een toespraak voor de Nationale Vergadering.
Volgens de overeenkomst met de oppositie, voegde hij eraan toe, moet de beslissing van het Hooggerechtshof “worden gerespecteerd”.
