Alberto Nardelli, Natalia Drozdiak, Bloomberg, 1 februari 2024 – Boze boeren beroofden de Hongaarse premier Viktor Orbán van een goede nachtrust en hielpen zo misschien het geld vrij te maken dat Oekraïne nodig zegt te hebben om zijn door oorlog verscheurde economie draaiende te houden.
In Brussel klaagde Orbán donderdagochtend bij de Duitse bondskanselier Olaf Scholz en de voorzitter van de Europese Raad Charles Michel dat hij een onrustige nacht had gehad.
Demonstranten waren ‘s nachts met hun tractoren de stad ingereden, blokkeerden het verkeer en toeterden om de lastige EU-regels aan te vechten. Nog maar een dag eerder had Orbán, de zelfbenoemde gesel van de Brusselse machine, de zaak van de boeren luidkeels gesteund.
De leiders kwamen bijeen om niet alleen een besluit te nemen over miljarden euro’s steun voor Oekraïne, maar ook over de vraag of het blok, ondanks de maandenlange bezwaren van Hongarije, door kon gaan met belangrijke beleidsmaatregelen.
De bondgenoten klagen al lang dat Orbáns onverzettelijkheid de Russische president Vladimir Poetin in de kaart speelt en niemand verwachtte dat hij zich zonder slag of stoot gewonnen zou geven.
Michel provoceerde Orbáns gelach door te grappen dat hij de boeren expres had georganiseerd voordat de mannen over voetbal praatten – een passie van de Hongaarse premier.
De mannen werden vergezeld door de Italiaanse premier Giorgia Meloni, de Franse president Emmanuel Macron en de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. Daarna kostte het de aanwezigen ongeveer anderhalf uur om het eens te worden over een deal die ze vervolgens breder zouden delen voor goedkeuring door andere EU-leiders.
Dit verslag is opgesteld na gesprekken met ambtenaren die bekend zijn met de gesprekken en die spraken op voorwaarde van anonimiteit.
Meloni behoorde tot een kleine groep die de basis legde. Ze had deze week drie gesprekken met de Hongaarse premier. Deze omvatten een hotelbijeenkomst woensdagavond die leidde tot een lange nacht werk van de delegaties.
Een zichtbaar vermoeide Orbán sprak in een videoboodschap nadat er een deal was gesloten. Hij zei dat Hongarije had gekregen wat het wilde: een ‘evaluatiemechanisme’ voor EU-hulp aan Oekraïne dat zou garanderen dat het geld ‘rationeel’ zou worden besteed.
In feite leek de 60-jarige leider uitgeput omdat hij de enige van de 27 was die de hulp tegenhield. Aanvankelijk was hij tegen de omvang en de duur van het pakket, evenals tegen het feit dat het zou worden gefinancierd uit de gezamenlijke EU-begroting.
Dat laatste is een gevoelig punt voor Boedapest, omdat Hongarije door aanhoudende zorgen over de rechtsstaat geen toegang heeft tot ongeveer 20 miljard euro (van zijn eigen EU-fondsen.
Orbán zag geen van zijn belangrijkste eisen ingewilligd, hoewel hij misschien wel kreeg waar hij volgens EU-functionarissen vanaf het begin naar op zoek was: aandacht.
De frustratie over de Hongaarse premier kookte de afgelopen weken in de Europese hoofdsteden. De Poolse premier Donald Tusk vertelde verslaggevers voorafgaand aan de top dat de leiders “moe waren van het verspillen van tijd” en dagen en nachten hadden verspild om “de spelletjes van Boedapest te spelen”.
De grieven wakkerden discussies aan over hoe de Hongaarse leider te straffen voor zijn onverzettelijkheid, als hij de deal was blijven blokkeren. De markten onderstreepten de inzet: toen de Hongaarse minister Gergely Gulyas woensdagochtend waarschuwde dat het niet zeker was dat Boedapest een compromis zou aanvaarden, daalde de forint 0,3% ten opzichte van de euro.
“Ik denk dat we vandaag met deze 50 miljard euro hebben bewezen dat we achter Oekraïne staan. En ik denk dat het een aanmoediging zal zijn voor de VS om ook hun deel te doen,” zei von der Leyen na de doorbraak van donderdag.
Het snelle akkoord, waaraan verschillende diplomaten die met Bloomberg spraken twijfelden of het mogelijk was, is ook een persoonlijke overwinning voor de voorzitter van de Europese Raad, die onder vuur ligt vanwege de manier waarop hij met zijn functie omgaat.
Het akkoord volgde op maanden en weken van diplomatie tussen de topleiders die Orbán aan hun kant probeerden te krijgen. De avond voor de overeenkomst hadden Michel en Scholz ook een ontmoeting met Tusk en de Nederlandse premier Mark Rutte.
Voorafgaand aan de top had Hongarije aangedrongen op een jaarlijks veto om de uitbetaling van financiële middelen aan Oekraïne te blokkeren. In plaats daarvan stemde de EU ermee in om het hulppakket voor Oekraïne gewoon elk jaar te bespreken en “indien nodig” de Commissie, het uitvoerend orgaan van het blok, te vragen om over twee jaar een herziening voor te stellen.
In de aanloop naar de top had Duitsland zich het hardst opgesteld door Hongarijes verzoek om een veto van tafel te vegen, volgens mensen die bekend zijn met de zaak.
Plan B van de leiders – dat de 26 lidstaten buiten de EU om hulp naar Oekraïne zouden sturen – zou omslachtiger zijn geweest en vragen hebben opgeroepen over het vermogen van het blok om eensgezind verder te gaan.
De poging van de belangrijkste leiders om Orbán nog voor de top te overtuigen, bevestigt ook de hechte band tussen Meloni, Scholz en Macron. Hetzelfde trio dat de toekomst van Oekraïne besprak onder het genot van rode wijn in een hotelbar voor de laatste top in december.
“In Europa moet je weten hoe je met iedereen moet praten,” vertelde Meloni aan verslaggevers na de top.
“Ik heb geprobeerd om op een punt te komen dat garandeerde dat we Europa niet zouden verdelen op een moment als dit, omdat we andere problemen hebben.”
Uiteindelijk kan Orbán ook beïnvloed zijn door de andere behoeften van Boedapest.
“Hij zou ook moeten kijken naar wat het voor Hongarije oplevert om deel uit te maken van Europa,” zei de Estse premier Kaja Kallas.
“Hongarije heeft Europa nodig.”
