Redactie, TPO, 2 december 2024 – Sinds woensdag vallen opstandelingen onder leiding van HTS gebieden aan die onder controle staan van de regering. De rebellen boeken snelle vooruitgang. Het zijn de hevigste gevechten in het land sinds 2020, toen er een einde kwam aan het grootste deel van het geweld in de Syrische burgeroorlog.
De speciaal gezant voor Syrië van de VN, Geir Pedersen, verklaart dat het gebrek aan inzet voor een vredesoplossing heeft geleid tot de nieuwe geweldsuitbarsting. “Wat we vandaag in Syrië zien is een teken van collectief falen”, aldus de bemiddelaar.
De snelle opmars van de rebellen komt voor het regime van Bashar al-Assad (foto onder) ogenschijnlijk uit het niets. Terwijl Aleppo binnen enkele dagen in handen viel van de door Turkije gesteunde rebellen, vloog de Syrische president naar verluidt naar Moskou.
De Russische interventie in de Syrische burgeroorlog bijna tien jaar geleden keerde het tij in het voordeel van Assad, maar nu zijn zijn twee grootste geldschieters overbelast. De invasie van Oekraïne door Vladimir Poetin verbruikt Russische hulpbronnen, terwijl Iran verzwakt raakt door de aanhoudende aanvallen van Israël op Hezbollah, de door Teheran gesteunde militanten in buurland Libanon.
Het is vier jaar geleden dat het conflict in Syrië een ongemakkelijke patstelling bereikte. Het land, dat grenst aan Israël, Libanon, Turkije, Irak en Jordanië, bleef relatief inactief toen het Midden-Oosten in beroering raakte na het bloedbad onder Israëliërs door Hamas op 7 oktober 2023.
Dat veranderde eind vorige week met berichten dat Hayat Tahrir al-Sham, een afscheiding van al-Qaeda, een verrassingsoffensief had uitgevoerd op de grote stad Aleppo. Ze veroverden de stad afgelopen weekend en zijn op weg naar een ander belangrijk doel, Hama. In hun vizier: de hoofdstad Damascus.
Het probleem voor Assad is dat noch Rusland, dat luchtaanvallen uitvoert op de rebellen, noch Iran echt in een positie zijn om hem te hulp te schieten, aldus Joshua Landis, directeur van het Center of Middle East Studies aan de University of Oklahoma. De rebellen die in hun laatste bastion Idlib gevestigd zijn, hadden misschien niet eens verwacht door te breken, maar ze gaan nu door.
“De oppositie heeft veel meer gedaan dan ze zich had voorgenomen en toen ze zich realiseerden dat het Syrische leger weinig wilde doen om voor te vechten, zijn ze op dreef,” zegt Landis. “Ze hopen naar Damascus te gaan.”
Assad verkeert nu in een crisismodus en zoekt toenadering tot zijn oude bondgenoten. Na een ontmoeting met een Iraanse gezant benadrukte de president “het belang van de steun van bondgenoten en vrienden bij het bestrijden van door het buitenland gesteunde terroristische aanslagen.”
Rusland sloot zich aan bij Iran door “extreme bezorgdheid” uit te spreken over de nederlaag van de regeringstroepen door de militanten en benadrukte “sterke steun voor de soevereiniteit en territoriale integriteit van de Syrische Arabische Republiek” na een telefoongesprek op zaterdag tussen hun twee hoogste diplomaten.
De plotselinge escalatie in Syrië kwam nadat de Turkse president Recep Tayyip Erdogan plannen aankondigde om een veilige zone te creëren langs de grens met Syrië en vijandige Koerdische troepen weg te jagen. Nu Rusland en Iran anderszins in beslag worden genomen, is de vraag of Erdogan een kans zag.
Turkije is een belangrijke speler omdat het niet alleen het grootste leger in de NAVO heeft na de Amerikanen, maar ook omdat het zijn strijd tegen Koerdische separatisten als een existentiële strijd ziet. De VS ziet Koerdische groeperingen als belangrijk voor het verslaan en voorkomen van een heropleving van Islamitische Staat in Syrië.
Turkije heeft aan Washington voorgesteld dat zijn leger de strijd tegen Islamitische Staat in Syrië zou kunnen overnemen als de VS zijn troepen terugtrekt en de militaire steun aan de Koerden staakt, aldus ingewijden. De VS heeft nog niet gereageerd op het Turkse voorstel.
Ondertussen zijn alle ogen gericht op de reactie van Moskou. In 2012 suggereerde de regering van Barack Obama dat ze militair zouden ingrijpen als Assad chemische wapens zou gebruiken tegen zijn volk. Toen die grens werd getest en Obama aarzelde, kwam Rusland binnen om Assad te steunen en Moskou’s belangen in Syrië in het oostelijke Middellandse Zeegebied te beschermen.
Met Russische hulp heroverde het Syrische leger Aleppo in 2016 na een lange belegering. Het zal nu “weken of zelfs maanden” duren om de stad te heroveren, zegt Elena Suponina, een expert in het Midden-Oosten gevestigd in Moskou.
Rusland zoekt toenadering tot Turkije in een poging de crisis op te lossen, zei ze, met Irans invloed in Syrië verzwakt door de verwoestende Israëlische militaire campagne tegen Hezbollah en Israëls geïntensiveerde luchtaanvallen op Syrisch grondgebied. “Moskou ziet nu niet de noodzaak om zijn steunniveau voor Assad drastisch te verhogen,” zegt Suponina.
De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov heeft zaterdag telefonisch gesproken met zijn Turkse ambtgenoot Hakan Fidan, waarin ze “overeenkwamen over de noodzaak om gezamenlijke inspanningen te coördineren die gericht zijn op het stabiliseren van de situatie in Syrië”, aldus het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken.
De minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Arabische Emiraten, sjeik Abdullah bin Zayed Al Nahyan, hield zondag een telefoongesprek met regionale ambtgenoten, waarin hij zijn steun uitsprak voor Syrië “in de strijd tegen extremisme en terrorisme”, aldus het staatsnieuwsagentschap WAM.
Ook Israël maakt zich zorgen over de verslechterende situatie in zijn buurland.Volgens generaal-majoor Tamir Yadai, commandant van de Israëlische grondtroepen, zou een overwinning voor de rebellen ertoe kunnen leiden dat ze de grens bereiken, terwijl een herstel voor het leger van Assad waarschijnlijk zou wijzen op een toename van de hulp vanuit Iran. “Dus beide scenario’s zijn niet gunstig voor ons”, aldus Yadai.
Bron: ANP/Bloomberg
