Redactie, TPO, 30 december 2024 – Carter stierf zondag in zijn huis in Plains, Georgia, omringd door zijn familie, zo meldde het Carter Center zondag in een verklaring. Er worden openbare herdenkingen gepland in Atlanta en Washington, gevolgd door een besloten begrafenis in Plains.
Als langstlevende voormalige Amerikaanse president ooit, koos Carter er begin 2023 voor om zijn resterende tijd thuis in Plains door te brengen met palliatieve zorg. Zijn vrouw Rosalynn, met wie hij 77 jaar samen was, overleed in november 2023 op 96-jarige leeftijd. Hij leefde lang genoeg om een laatste wens te vervullen – het uitbrengen van zijn stem op Kamala Harris bij de presidentsverkiezingen van 2024.
Carter, een Democraat die opklom van het runnen van het pindabedrijf en de zaadhandel van zijn familie tot gouverneur van Georgia, won het Witte Huis in 1976 van zittend president Gerald Ford door te beloven eerlijkheid te brengen in een ambt dat twee jaar eerder was besmeurd door het aftreden van Richard Nixon, als gevolg van het Watergate-schandaal.
De ascetische, bescheiden en diep religieuze Carter was sceptisch over de pracht en praal rond het presidentschap en kwam naar Washington met minder bondgenoten en vaststaande standpunten dan de meeste presidenten voor hem.
Zijn trouw aan een innerlijk moreel kompas, zijn belofte om samenlevingen te steunen die “met ons een blijvend respect voor individuele mensenrechten delen” en zijn neiging om zijn mening te uiten, botsten soms met de politieke realiteit tijdens zijn ambtstermijn.. Dit diende als een voorproefje van wat zou komen in een dienstbaar post-presidentschap dat decennia zou duren.
Jimmy en Rosalynn Carter bij de inauguratie van Donald Trump in 2017. Foto: Bloomberg.
Carter “stelde een nieuwe frontlinie op voor bijna elk onderwerp, zonder een geërfd partijplan of ideologisch handboek om op terug te vallen,” schreef Jonathan Alter in een biografie uit 2020. Het boek is één van de vele die de afgelopen jaren verschenen, en die een herziene en zonniger kijk biedt op Carters – door crises geteisterde – ambtstermijn.
Hoewel Carter “het Witte Huis verliet als een zeer impopulaire president”, schijnen zijn prestaties “met de tijd helderder, weinig meer dan zijn unieke vastberadenheid om mensenrechten vanaf het begin van zijn presidentschap voorop te stellen in zijn buitenlands beleid,” schreef zijn belangrijkste binnenlandse beleidsadviseur, Stuart Eizenstat, in een biografie (2018) over zijn voormalige baas.
President Joe Biden prijst Carter als “een buitengewoon leider, staatsman en humanitair” die met “zijn mededogen en morele helderheid” het leven van mensen over de hele wereld heeft beïnvloed. Biden zegt dat hij een staatsbegrafenis voor Carter in Washington zal gelasten, en benoemt 9 januari tot nationale dag van rouw.
Donald Trump, die Carters presidentschap vaak aanhaalde tijdens zijn afgelopen verkiezingscampagne – om Biden te prikkelen – stelt dat Carter uitdagingen het hoofd bood op een cruciaal moment in de Amerikaanse geschiedenis. “Hij deed alles in zijn macht om het leven van alle Amerikanen te verbeteren,” aldus Trump in een tweetal berichten op Truth Social.
De belangrijkste prestatie van Carters presidentschap, de Camp David-akkoorden tussen Israël en Egypte, leidde tot een vreedzame co-existentie tussen de buren in het Midden-Oosten, ook al slaagde het proces er niet in het conflict tussen Israël en de Palestijnen op te lossen.
Deze en andere buitenlandse beleidsdoorbraken, waaronder het aangaan van formele banden met China en een verdrag dat Panama eigendom gaf over het door de VS gebouwde Panamakanaal, werden overschaduwd door het lot van Amerikaanse gijzelaars die in Iran werden vastgehouden tijdens de laatste dagen van zijn presidentschap.
De gijzelaars werden uiteindelijk alsnog vrijgelaten op de dag dat Carter het Oval Office overdroeg aan de Republikein Ronald Reagan.
Op binnenlands gebied werd het presidentschap van Carter geplaagd door economische problemen. De inflatie bereikte 13,3 procent eind 1979, vergeleken met 5,2 procent toen hij in januari 1977 aantrad. De acties van de Federal Reserve (de centrale bank van de Verenigde Staten vergelijkbaar met de ECB) om de prijsstijgingen in te dammen, duwden de hypotheekrente naar bijna 15 procent.
Carter moest noodmaatregelen nemen om een daling van de dollar tegen te gaan. Er ontstonden energietekorten en de olieprijzen verdubbelden meer dan.
Echter, Carter verraste de wereld met een aantal grootse daden ook in de jaren ná zijn vertrek uit het Witte Huis. Zo merkt Julian Zelizer, hoogleraar geschiedenis aan Princeton University en een Carter-biograaf, op: “Hij vond het post-presidentschap opnieuw uit”.
In meer dan vier decennia als ex-president – de langste dergelijke ambtstermijn in de Amerikaanse geschiedenis – voerde Carter een wereldwijde campagne tegen oorlog, ziekte en de onderdrukking van mensenrechten via het in Atlanta gevestigde Carter Center, dat hij samen met zijn vrouw oprichtte.
Het centrum boekte met name vooruitgang tegen de ziekte van Guinea-worm, een parasiet die zich verspreidt via besmet water en slachtoffers maandenlang buiten werking kan stellen. Wereldwijde gevallen daalden tot slechts 14 in 2023 van naar schatting 3,5 miljoen in 1986, volgens het centrum.
Vijf (voormalige) presidenten bijeen in 2009: George H.W. Bush, Barack Obama, George W. Bush, Bill Clinton en Jimmy Carter. Foto: Mark Wilson/Getty Images.
Carter kreeg in 2002 de Nobelprijs voor de Vrede voor “decennia van onvermoeibare inspanningen om vreedzame oplossingen te vinden voor internationale conflicten, om democratie en mensenrechten te bevorderen, en om economische en sociale ontwikkeling te stimuleren.”
Zijn christelijke geloof, zei hij, maakte hem “absoluut en volledig op zijn gemak met de dood.”
Bron: Bloomberg
