Deze week begint mijn project bij ThePostOnline over democratie in de Europese Unie (EU). Hoe democratisch is de EU echt? Welke rol spelen burgers in de EU? Hebben zij nog iets te zeggen of is de afstand tot de burger zo groot dat de EU zich niets van hen hoeft aan te trekken? Is de EU vooral “een diplomatenunie”? De afgelopen weken vroeg ik mijn donateurs om suggesties en ik ging donderdag met een aantal van hen in gesprek. Wat leverde dat op? Negen urgente vragen.
Brussel is een paradijs voor lobbyisten. Zij hebben betere ingangen dan burgers om EU-beleid te veranderen. Wie controleert hen? Als de Europese werkgevers een standpunt innemen, is het Nederlandse VNO-NCW het daar dan mee eens? Zijn zij daarop aanspreekbaar? En hoe zit dat bij maatschappelijke organisaties? Als de Europese liberale jongeren een Europese federatie willen, weten de lidorganisaties daar dan van? Wat doet de Nederlandse JOVD dan, een lid van deze koepelorganisatie, die tegen een federatie is?
Politieke partijen spelen in zowel Den Haag als Brussel een rol. Denken zij wel hetzelfde? Met name bij de VVD valt dit op: in Nederland lijkt de VVD kritisch over Europa, terwijl in Brussel de VVD onderdeel is van een fractie met als leider de grootste eurofiel van Brussel: Guy Verhofstadt. Hoe moeten we dit begrijpen? Spreekt de VVD met twee monden? Is het verschil maar schijn? Of heeft de VVD in Brussel zo weinig te zeggen dat dit eigenlijk geen enkel praktisch verschil uitmaakt?
De volksvertegenwoordiging in Brussel zou de belangen van burgers moeten behartigen maar dit komt vaak niet zo over. Het Europees Parlement is aanzienlijk eurofieler dan de bevolking. Wat zegt dit over de taakopvatting van Europarlementariërs? Volgens sommigen moeten zij de burger vertegenwoordigen vanuit “een Europees perspectief”, terwijl anderen het logischer vinden zo dicht mogelijk bij de burger te blijven. Vertegenwoordigen zij het Nederlands of het Europees belang?
Eurokritische partijen zijn meer dan ooit aanwezig in het Europees Parlement. Met de vele voorstanders van Europese samenwerking lijkt er voor eurosceptici van de SP en de PVV weinig in Europa te halen. Boeken zij weleens succes? Wat voor successen zijn dat? Worden ze om die successen gewaardeerd? Of zitten ze simpelweg hun tijd uit en gaan ze gedesillusioneerd naar huis als hun zittingstermijn voorbij is?
Het zijn met name Europarlementariërs die feedback moeten krijgen van burgers, aangezien zij de enige direct gekozen politici in Brussel zijn. Maar de feedback die zij vanuit hun eigen partijen krijgen lijkt zeer beperkt. Wat voor soort feedback bestaat er wel? Doen burgers mee aan burgerconsultaties? Demonstreren ze weleens in Brussel? Staan ze er dan namens zichzelf of zijn ze door lobbyisten gestuurd? Of zijn het vooral Brusselse partijleden die aan de touwtjes trekken?
De Europese Commissie kijkt formeel naar het Europees belang. De 28 Eurocommissarissen komen ieder uit een andere lidstaat, maar ze mogen de belangen van die lidstaat niet behartigen. Wat heeft Nederland dan aan haar eigen Eurocommissaris? Heeft hij toch een speciale rol met betrekking tot Nederland, al is dat formeel zijn taak niet? Wat is er anders aan de relatie tussen Nederland en Timmermans, vergeleken met die van de Eurocommissarissen uit andere landen?
De laatste jaren is er steeds meer kritiek op de EU omdat Brussel “te veel EU” zou willen. Er zou ongecontroleerd steeds meer Europees beleid komen. In theorie is dit laatste niet waar: de Europese Commissie mag pas voorstellen doen als de lidstaten daarom vragen. Maar is dit ook de praktijk? Heeft de Commissie niet een eigen dynamiek waarbij ze geheel op eigen houtje met kwesties aan de slag gaat waar ze geen mandaat voor heeft? Hoe gaat dat in zijn werk? Wie controleert dat?
Ministers uit de lidstaten beslissen mee over EU-regels door samen te komen in allerlei raden die bovendien ambtelijk worden voorbereid. De afspraken die ministers maken in Brussel kunnen door de Tweede Kamer worden gecontroleerd: de Tweede Kamer kan vooraf instructies geven over de gewenste uitkomst van onderhandelingen en kan ook achteraf controleren wat er is afgesproken. Maar doet de Tweede Kamer dit ook? Of komen ministers in Brussel in de praktijk met alles weg?
En tot slot: velen zijn gaan twijfelen aan het nut van de EU. De grote vraag is: heeft de EU wel nut? Wat lost het op als de EU zich bezig gaat houden met migratie? Wat zijn de echte opbrengsten van de open grenzen? De euro? Of anders gesteld: wanneer is de EU een succes? Wanneer is een Europese top een succes? Wanneer vinden Europarlementariërs dat ze succes hebben geboekt? Welke rol speelt de burger bij al deze successen? Of is die definitief buiten beeld geraakt?
Mijn crowdfunding steunen kan nog steeds .
