De vakbonden stonden de afgelopen week weer op hun achterste benen. Automatiseringsreus Capgemini had hun oudere werknemers een flinke salariskorting voor de voeten geworpen. De vakbonden waren in alle staten. De FNV riep er schande van en vakbond De Unie sprak zelfs dat dit “onderdeel is van de totaalvernietiging van de oudere werknemer”.
Het verdere nieuws dat de topman zich niet solidair toonde met zijn leeftijdsgenoten (voorspelbaar, maar toch jammer) en dat werknemers al veel vaker een loonoffer is gevraagd deden nog er nog een schepje bovenop.
Toch werpt deze maatregel wel een licht op een probleem dat eigenlijk al jaren aan de gang is. Wie namelijk als vijftigjarige of ouder nog aan de bak wil komen heeft het bijzonder moeilijk. Velen solliciteren zich rot terwijl slechts enkelen aangenomen worden. Natuurlijk is de arbeidsmarkt in Nederland in deze tijd voor iedereen al niet rooskleurig. Voor ouderen lijkt dit echter uitzichtloos. Hoe komen oudere werklozen dan toch in deze benarde positie?
Het CPB publiceerde een paar jaar geleden een interessant overzicht van wetenschappelijk onderzoek over deze kwestie. Wat blijkt? Oudere werknemers worden structureel overbetaald in het huidige systeem. Na verloop van tijd is er bij werknemers sprake van een work-productivity gap, een punt dat het loon hoger wordt dan de productiviteit.
Veel wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de productiviteit na een top rond de veertig à vijftig weer afneemt, terwijl het loon gestaag doorgroeit. Niet gek dus dat werkgevers de voorkeur geven aan jonger personeel. Die levert meer en kost minder. Dit gaat echter compleet tegen de markt in. Naar betere werknemers zou meer vraag moeten zijn en dus zou de prijs (het loon) dus ook hoger moeten zijn. Hoe komt deze marktverstoring?
Een belangrijke reden die in het wetenschappelijk onderzoek wordt genoemd ligt in de manier hoe de lonen vastgesteld worden. Vakbonden houden zich hierbij stelselmatig niet aan de feit dat mensen op een gegeven moment minder productief worden. Nee, ze houden toch vast aan wat wetenschappers die aangehaald worden in het CPB-rapport seniority-based wage profiles noemen. Zij geven vooral aandacht aan de wensen van oudere werkenden.
In vakbonden zitten immers vooral seniore (mannen) met een baan. Deze oudere werkenden hebben vooral belang met een zo hoog mogelijk loon voor ouderen, dus onderhandelt de vakbond op die manier. Bovendien is het altijd al zo geweest dat mensen gedurende hun loopbaan meer betaald krijgen en zou er echt goede wil voor nodig moeten zijn om hier verandering in aan te brengen.
Dit systeem zorgt alleen wel voor een ruwe marktverstoring. Onze arbeidsmarkt staat nu op zijn kop. Aan de ene kant hebben we dertigers en veertigers die onderbetaald worden, maar van baan naar baan kunnen springen. Aan de andere kant hebben we ouderen die overbetaald worden, maar nooit meer ergens aan de bak zullen komen.
Dus, vakbonden, verbeter de arbeidsmarkt, begin bij uzelf!
Stephan Neijenhuis is student Economie aan de Universiteit Utrecht
